جوان آنلاین: به جرئت می‌توان رشته‌های مستحکم فرهنگی میان ایران و عراق را بهترین نمونه قرابت دو کشور با یکدیگر دانست. همسایگی پنج استان ایران با عراق در کنار اشتراک‌ها و اهداف مشترک سیاسی و امنیتی، زمینه را برای اینکه دو کشور به شرکای اقتصادی خوبی تبدیل شوند، ایجاد کرده است به طوری که صادرات ایران به عراق چیزی حدود ۲۰ درصد کل صادرات ایران را شامل می‌شود. برمبنای گزارش‌های آماری نیز نزدیک به ۳۰ درصد محصولات غذایی و کشاورزی ایران به این کشور صادر می‌شود.
طبق آمار، چین شریک اول تجاری ایران است و عراق دوم. با توجه به اینکه عمده محصولات صادراتی ایران به چین مواد اولیه، خام و غیر فرآوری شده است. در مقابل نیز محصولات صادراتی به عراق کالا‌های دارای ارزش افزوده هستند. به همین دلیل می‌توان عراق را شریک اول تجاری کشور دانست. بر اساس بررسی‌ها در سال ۹۸، صادرات غیر نفتی ایران به عراق رقمی نزدیک به ۹میلیارد دلار بود و در سال ۱۴۰۱ به رکورد ۱۰ میلیارد و ۲۳۸ میلیون دلار رسید. بعد از کاهش این روند در سال ۱۴۰۲ در پنج ماهه امسال ما شاهد ثبت ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار صادرات به مقصد عراق بوده‌ایم و اگر با همین رویه تداوم پیدا کند ما با صادرات به کشور عراق شاهد رکوردشکنی تاریخی در صادرات محصولات غیر نفتی به کشوری دیگر خواهیم بود.
عراق در مسیر بازسازی بعد از اشغال عراق از سوی ائتلاف امریکایی، رفع فتنه داعش از این کشور و نیاز مبرم آن به ساخت ۳ میلیون واحد مسکونی، بازاری مهم برای محصولات ساختمانی و مواد اولیه به حساب می‌آید. بررسی‌های اولیه بیانگر وجود مزیت ایران در استفاده از زیرساخت‌های مناسب برای تولید مواد اولیه آن است. به همین دلیل می‌توان گفت بهترین گزینه برای صادرات این محصولات به شمار می‌آید به طوری که درحال حاضر صادرات محصولات ساختمانی نظیر کاشی و سرامیک، لوازم خانگی، ابزار و لوازم صنعتی و... بیش از ۶۰ درصد محصولات صادراتی ما به عراق را شامل می‌شود. در زمینه ساخت واحد‌های مسکونی در عراق و نیاز این کشور به سیمان و میلگرد، به رغم اینکه این کشور خود تولیدکننده میلگرد است، اما به دلیل نیاز بیش از تولید داخلی به این محصول و نیز وابستگی به مواد اولیه تولید شمش فولاد، کماکان این کشور وابستگی خود به ایران را حفظ کرده است.
در زمینه صادرات مرغ بعد از اینکه کشور از بحران نهاده‌های دامی خارج شد و تولید مرغ در کشور بهبود پیدا کرد، پس از اشباع بازار داخلی، برنامه‌ریزی برای صادرات این محصول آغاز شد که نظر به کشش ۴ هزار تنی بازار عراق برای واردات مرغ، اولین مقصد صادرات این محصول کشور عراق بود. با توجه به اینکه صادرات هرکیلو مرغ ۲/۲ تا ۶/۲ دلار ارزآوری به دنبال دارد، بازار عراق از به صرفه‌ترین بازار‌های صادراتی این محصول به شمار می‌رود. با این حال باید توجه کرد در صورت غفلت و عدم آینده‌نگری مناسب، این بازار صادراتی ارزآور ممکن است تداومی نداشته باشد، بنابراین باید از هم‌اکنون فکری برای تثبیت آن در
بلندمدت کرد.
توجه به این نکته ضروری است که درآمد ارزی ناشی از فروش نفت عراق حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برای این کشور عایدی به دنبال دارد و از آنجا که این کشور مسیر طولانی برای بازسازی دارد تا مدت‌ها نیازمند واردات خواهد بود. بر این اساس طبق آمار، ۹۰ درصد نیازمندی‌های عراق از طریق واردات انجام می‌شود و از این جهت که جامعه عراق جامعه‌ای جوان بوده و نیازمند کار و اشتغال خواهد بود و واردات مستلزم خروج ارز از این کشور نیز است، این موضوع برای بلندمدت برای مسئولان و مردم این کشور قابل پذیرش نخواهد بود، به همین دلیل آنان به دنبال راهی برای کاهش واردات خواهند بود. در این زمینه مسلماً آنچه برای آنان اهمیت دارد ایجاد بستری برای آغاز تولید بومی محصولات وارداتی در این کشور خواهد بود.
ایران که در زمینه‌های بسیاری مانند تولید محصولات غذایی، تولید لوازم خانگی و صنعتی، پرورش دام و طیور، خودرو و... به خودکفایی رسیده است، می‌تواند در تفاهم با طرف عراقی گام در مسیر ایجاد و توسعه شهرک‌های صنعتی در راستای تولیدات مشترک بگذارد. همکاری با ایران در این زمینه از جهاتی مانند قرابت‌های فرهنگی جامعه دو کشور، همسویی سیاسی و امنیتی و نیز اهداف مشترک می‌تواند برای طرف عراقی هم نسبت به طرف‌های رقیب دارای ارجحیت باشد. برای تولیدکننده ایرانی نیز به دلیل اقتصادی تولید در کشور مقصد دارای صرفه اقتصادی زیادی است که البته این مهم نیازمند حمایت دو کشور از سرمایه‌گذاران خواهد بود.
نکته مهم در این زمینه به جهت جمعیت‌شناسی، مد نظر قرار دادن نسل جوان و آماده کار در عراق است. در این کشور بازه سنی صفر تا ۱۵ سال ۲۷ درصد، بازه سنی ۱۵ تا ۶۵ سال حدود ۶۵ درصد و افراد بالای ۶۴ سال تنها ۳ درصد جمعیت عراق است. این به معنای جامعه جوان، آماده کار و با انگیزه‌ای است که می‌تواند کمک زیادی به بهبود تولید در این کشور کند. علاوه بر آن تسهیل اقدامات اقتصادی در عراق و ظرفیت نهفته عراقی‌های محصل در ایران را نباید از نظر دور داشت. در حال حاضر بخش قابل توجهی از دانشجویان خارجی در ایران را عراقی‌هایی تشکیل می‌دهند که ضمن فراگیری دانش در مراکز آموزشی ایران با فرهنگ، منش و زبان ایران آشنایی پیدا کرده و ظرفیت بسیار مناسبی برای همکاری با شرکت‌های ایرانی برای آغاز تولیدات مشترک در عراق خواهند بود.
مختصر اینکه روند افزایشی صادرات محصولات ایران به بازار عراق را نباید پدیده‌ای دائمی و خدشه‌ناپذیر دانست. تا زمانی که اولاً با رقبای ترک و عرب در آن عرصه در حال رقابت هستیم و ثانیاً جای پای ثابت و قابل اعتمادی برای تولید این محصولات در کشور مقصد پیدا نکرده‌ایم، باید منتظر جایگزین شدن محصولات مشابه از سوی رقبا و نیز ربودن گوی تولید مشترک توسط دیگر صادرکنندگان به عراق باشیم.
