جوان آنلاین: اتحادیه اروپا به عنوان نهادی اروپایی متشکل از ۲۷ کشور با وسعت کلی بیش از ۴ میلیون‌و ۲۳۳ هزار کیلومتر مربع، حدود ۴۵۰ میلیون نفر جمعیت و تولید ناخالص داخلی حدود ۱۸ تریلیون دلاری از قدرت‌های جهانی در قرن ۲۱ محسوب می‌شود، با این حال مسائل و متغیر‌هایی مانند خروج انگلیس از این نهاد و اختلافات متعدد بر سر مسائلی مانند مهاجران و سیاست‌های اقتصادی و مالی و حدود حاکمیت کشور‌های عضو از یک سو و تقویت جنبش‌ها و احزاب راست‌گرای افراطی خواهان تضعیف و حتی انحلال این اتحادیه در کنار اختلافات بین کشور‌های عضو در مسائل مرتبط با سیاست خارجی و بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از سوی دیگر، موجب تضعیف بیش از پیش جایگاه آن در سطح جهانی شده است. این موضوعی است که هم از جانب رقبا و هم از جانب برخی مقامات اروپایی مورد بحث قرار گرفته است.
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه معتقد است کشور‌های جنوب و شرق جهان به دلیل سیاست‌های دوگانه بروکسل، اعتماد خود را به اتحادیه اروپا از دست داده‌اند. زاخارووا می‌گوید که اکثریت جامعه جهانی به دلیل سیاست‌های دوگانه بروکسل، اعتماد خود را نسبت به اتحادیه اروپا از دست داده است. او ۱۲ مرداد در سایت وزارت خارجه روسیه یادآور شد: «نتیجه منطقی سیاست خارجی ناپیوسته و ایدئولوژیکی رنگی اتحادیه اروپا، از دست دادن کامل سیاسی و اعتماد از سوی اکثریت کشور‌های جهانی است.» وی معتقد است استاندارد‌های دوگانه در سیاست اتحادیه اروپا در ارزیابی رویداد‌های خاورمیانه، از جمله درباره وخامت اوضاع نوار غزه و وضعیت پیرامون اوکراین کاملاً مشهود است.
موضع دوگانه
اتحادیه اروپا در راستای سیاست‌های دوگانه غرب به سرکردگی امریکا در قبال مسائلی مانند حقوق بشر و تروریسم، در قبال درگیری‌هایی که اکنون در اروپا و غرب آسیا در جریان است، یعنی جنگ اوکراین و جنگ غزه آشکارا رویکرد‌های متفاوتی را اتخاذ کرده است. این مسئله انتقادات زیادی را از جانب دیگر کشورها برانگیخته است. کشور‌های اروپایی از همان ابتدا حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ را محکوم کردند بدون اینکه به دلایل این اقدام از جمله تحریک مداوم اوکراین از جانب ناتو و امریکا برای عضویت در این سازمان نظامی غربی اشاره کنند. مسکو بار‌ها اعلام کرده بود تحقق این امر به مثابه تهدید مستقیم امنیت ملی روسیه خواهد بود و هرگز اجازه عملی شدن آن را نخواهد داد. ماریا زاخارووا می‌گوید که وقتی در بروکسل درباره درگیری فلسطین و اسرائیل صحبت می‌شود، جوزپ بورل، رئیس دیپلماسی اتحادیه اروپا، خواستار انجام تحقیقات بین‌المللی می‌شود، بدون اینکه هیچ طرفی را متهم کند یا نتیجه‌گیری قطعی درباره رویداد‌ها داشته باشد، در حالی که به گفته او زمانی که صحبت از جنایات رژیم کی‌یف علیه مردم روسیه، به‌ویژه ساکنان جمهوری‌های دونتسک، لوگانسک و مناطق زاپروژیا و خرسون به میان می‌آید، بورل نیازی به تحقیقات بین‌المللی نمی‌بیند و به راحتی کشته شدن شهروندان روس را نادیده می‌گیرد.
کشور‌های اروپایی عضو ناتو در کنار امریکا تاکنون بیشترین کمک‌های نظامی و تسلیحاتی به اوکراین را صورت داده و همزمان کارزار تحریمی بی‌سابقه و بسیار گسترده و همه‌جانبه‌ای را علیه روسیه به راه انداخته‌اند.
این در حالی است که کشور‌های اروپایی از آغاز جنگ غزه با رژیم‌صهیونیستی همراهی و سران کشور‌هایی مانند آلمان، فرانسه و نیز انگلیس با سفر به فلسطین اشغالی علناً از جنگ بی‌رحمانه و نسل‌کشی فلسطینی‌ها از جانب اسرائیل حمایت کرده‌اند. اتحادیه اروپا نیز در ماه‌های نخست جنگ رویکرد همراهی با رژیم‌صهیونیستی را اتخاذ کرده بود. هر چند در چند ماه اخیر، پس از آشکار شدن نسل‌کشی مردم مظلوم غزه به خصوص زنان و کودکان و نیز تخریب و ویرانی گسترده باریکه غزه و ممانعت اسرائیل از امدادرسانی به مردم غزه با هدف ایجاد قحطی و مرگ تدریجی همه ساکنان این منطقه جنگ زده ناچار شدند موضعی انتقادی در این زمینه اتخاذ کنند. این مسئله در اظهارات و بیانیه‌های دستگاه سیاست خارجی اتحادیه اروپا و جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیان شده است، با این حال اتحادیه اروپا و کشور‌های عضو آن از هر گونه اقدام مؤثر برای بازداشتن رژیم‌صهیونیستی از تداوم جنایات خود در جنگ غزه خودداری کرده‌اند.
نشست ناکام سران اروپایی
نشست دو روزه شورای اروپا در اواخر آذر ۱۴۰۲ (دسامبر ۲۰۲۳) در حالی به پایان رسید که سران ۲۷ کشور اروپایی در خصوص نحوه پرداختن به تحولات غزه در بیانیه پایانی به توافق نرسیدند. جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اذعان کرد: «ما فاقد موضع مشترک و یکپارچه اروپایی در مورد تحولات غزه هستیم.» در مقابل شارل میشل، رئیس شورای اروپا تلاش کرد با اشاره به مواضع مشترک کشور‌های اروپایی درخصوص راه‌حل «دو دولتی» وهمچنین محکومیت جنایات شهرک‌نشینان اسرائیلی در کرانه باختری، اختلافات داخلی اتحادیه اروپا درباره فلسطین را لاپوشانی کند. او ادعا می‌کند هدف از برگزاری این نشست، گفتگو درباره لحن بیانیه پایانی در زمینه تحولات غزه نبود و موضع شورا در بیانیه دور قبل اعلام شده است. میشل پیش از برگزاری این نشست شورا در نامه‌ای به سران اروپایی نوشته بود: «تحولات خاورمیانه یکی از موضوعات مهم در دستور کار اجلاس ما خواهد بود. ما باید خواهان آزادی همه اسرا و رسیدگی جدی به وضعیت نگران کننده انسانی در غزه باشیم.» این در حالی است که در بیانیه پایانی شورای اروپا به یک جمله کوتاه بسنده و نوشته شد: «شورا مباحث استراتژیک عمیقی را درباره خاورمیانه صورت داد.»
شکاف آشکار
دو دستگی آشکار در موضع‌گیری کشور‌های اروپایی در برخورد با تحولات جنگ غزه ریشه در نگرش و رویکرد متفاوت کشور‌های عضو اتحادیه اروپا در قبال مسئله فلسطین دارد. برخی کشور‌های اروپایی مانند اسپانیا، ایرلند و بلژیک صراحتاً خواهان به رسمیت شناخته شدن دولت فلسطینی شده و موضعی مبنی بر محکومیت اقدامات جنایتکارانه رژیم‌صهیونیستی در جنگ غزه اتخاذ کرده‌اند، در حالی که متحدان نزدیک امریکا در اروپا مانند آلمان، اتریش و کشور‌های شرق اروپا مانند جمهوری چک موضع حمایت از اسرائیل را در پیش گرفته‌اند و همانند تل‌آویو خواهان تداوم عملیات نظامی رژیم‌صهیونیستی در نوار غزه هستند. همچنان که در رأی‌گیری قطعنامه اخیر مجمع عمومی سازمان ملل درباره آتش‌بس در جنگ غزه، اتریش و چک همراه با ایالات‌متحده به این قطعنامه رأی مخالف دادند، البته فرانسه موضعی بینابین گرفته و با حمایت از حق دفاع از خود اسرائیل بر اقدامات آن در نوار غزه صحه گذاشته و در عین حال در برخی موضع‌گیری‌های خود خواهان توقف کشتار غیرنظامیان فلسطینی شده است. انگلیس نیز به عنوان یک کشور مهم اروپایی غیرعضو اتحادیه اروپا موضعی مطابق امریکا داشته و همسان با سران آلمان و فرانسه با آتش‌بس در غزه تا زمان نابودی حماس مخالفت ورزیده است. این اختلاف مواضع بین کشور‌های اروپایی به ناتوانی شورای اروپا در نشست اخیر خود برای موضع‌گیری واحد در قبال جنگ غزه به ویژه درخواست برای آتش‌بس منجر شده است. در واقع اتخاذ موضع واحد در قبال جنگ غزه از جانب سران اروپایی به دلیل مواضع نزدیک و همپیمانی برخی کشور‌های اروپایی با واشینگتن از یک سو و وجود لابی‌های صهیونیستی در این کشورها، اساساً تغییر موضع آن‌ها و اتخاذ موضعی میانه و دور از استاندارد‌های دوگانه در قبال رژیم‌صهیونیستی و فلسطینی‌ها خواسته‌ای دور از دسترس است.
موضع دوگانه اروپایی‌ها و بی‌اعتمادی جامعه جهانی به آن‌ها و عقیم ماندن سیاست‌های اتحادیه اروپا مسئله‌ای است که حتی برخی مقامات اروپایی نیز به آن اذعان کرده‌اند. کارین کنایسل، وزیر سابق امور خارجه اتریش در مصاحبه‌ای گفته که تلاش‌های غرب (از جمله اروپا) برای منزوی‌کردن روسیه تنها به انزوای خود کشور‌های غربی منجر شده است. وی گفت: «کشور‌های غربی خود را منزوی کرده‌اند. اگرچه آن‌ها ادعا می‌کنند روسیه منزوی شده، ولی من اصلاً نمی‌بینم که روسیه در جهان منزوی باشد.»
به نظر می‌رسد غربی‌ها از جمله اروپایی‌ها نه فقط در زمینه تثبیت سیطره غرب بر جهان با توجه به ظهور قدرت‌های جهانی جدید و درخواست برای ایجاد نظم نوین جهانی با ناکامی مواجه شده‌اند، بلکه به دلیل رویکرد‌ها و سیاست‌های دوگانه غرب از جمله اتحادیه اروپا در قبال تحولات و رویداد‌های منطقه‌ای و جهانی اساساً بسیاری از کشور‌های جهان به آن بی‌اعتماد شده و نقش تأثیرگذار خود را ازدست داده‌اند. اکنون اروپایی‌ها به خصوص در قبال جنگ غزه بیشتر دنباله رو امریکا و حافظ منافع رژیم‌صهیونیستی هستند که نمونه آشکار آن حمایت آلمان از این رژیم در پرونده شکایت آفریقای‌جنوبی از اسرائیل در دیوان بین‌المللی دادگستری به دلیل نقض کنوانسیون منع نسل‌کشی ۱۹۴۸ ژنو است.
