جوان آنلاین: سید یاسر جبرائیلی، در کانال تلگرامی خود نوشت: دولت بنگلادش سقوط کرده و کارشناسان و رسانه‌های وابسته به جریان سرمایه‌داری، در حال روایت همه‌چیز هستند به‌جز حقیقت ماجرا.
انرژی یک کالای کلیدی است که تغییر قیمت آن، دومینووار روی همه کالا‌ها اثر می‌گذارد. به همین دلیل بود که پس از جنگ اوکراین و وقوع بحران انرژی در اروپا، کشور‌های اروپایی بلافاصله تئوری‌های اقتصاد بازار را کنار گذاشتند و مبالغ عظیمی یارانه به شهروندان خود پرداخت کردند تا اثر افزایش قیمت‌های انرژی را تا حدودی جبران کنند. برای نمونه، سال ۲۰۲۲ دولت آلمان یک بسته یارانه ۳۰۰ میلیارد یورویی برای صیانت از شهروندان خود در برابر افزایش قیمت انرژی اختصاص داد.
اما در همین دوران بحران، صندوق بین‌المللی پول یک نسخه متفاوت برای بنگلادش بحران‌زده ارائه کرد. ۳۰ ژانویه ۲۰۲۳ مصادف با ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد درازای یک برنامه اصلاحات اقتصادی ۴۴ ماهه، با اعطای ۴/۷ میلیارد دلار وام به بنگلادش موافقت کرده است. در بیانیه IMF تصریح‌شده بود این برنامه اصلاحات اقتصادی، درعین‌حال که موجب ثبات اقتصاد کلان و رشد پایدار اقتصادی می‌شود، از آسیب‌دیدن اقشار ضعیف جلوگیری خواهد کرد. روز بعد خبرگزاری رویترز این وام را یک پیروزی برای شیخ حسینه نخست‌وزیر این کشور خواند که در سال ۲۰۲۴ یک انتخابات پیش رو دارد.
ازجمله اصلاحات پیشنهادی صندوق بین‌المللی پول «معقول‌سازی یارانه‌ها» بود. صندوق در نسخه خود آورده بود معقول‌سازی یارانه‌های انرژی منابع مالی را برای هزینه‌های توسعه‌ای و اجتماعی آزاد خواهد کرد. هرچند افزایش اخیر قیمت‌ها، قیمت بنزین را به نرخ جهانی نزدیک کرده است، اما پیش‌بینی می‌شود یارانه‌های برق‌و‌گاز در سال مالی ۲۰۲۳ به ۹/۰ درصد GDP برسد. در دوران اجرای برنامه اصلاحات اقتصادی، اجرای مکانیسم تعدیل قیمت سوخت بر اساس فرمول، کمک خواهد کرد درباره پرداخت نکردن یارانه سوخت اطمینان حاصل شود. مقامات بنگلادشی همچنین گزینه‌های مختلف را برای کاهش تدریجی یارانه‌های برق و گاز در عین تقویت تور ایمنی اجتماعی (برای جلوگیری از آسیب دیدن اقشار ضعیف) بررسی خواهند کرد». (دقت کنید که یارانه ۳۰۰ میلیارد یورویی دولت آلمان، معادل ۷/ ۵ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است!).
با آغاز برنامه، پروژه افزایش قیمت برق و گاز برای مردم بنگلادش کلید خورد. طبق گزارش Gas Outlook تعرفه گاز در بنگلادش طی سال ۲۰۲۳ میلادی ۱۷۸/ ۸ درصد افزایش یافت و روند افزایش قیمت، در سال ۲۰۲۴ نیز تداوم یافت. قیمت برق نیز پس از آغاز اجرای برنامه صندوق به همین ترتیب افزایش یافت که به تعبیر دیلی استار، اثر دومینووار روی قیمت کالای اساسی داشت.
جامعه بنگلادش آماده یک جرقه بود که منفجر شود. این جرقه با اعتراضات دانشجویی به حکم دادگاه عالی بنگلادش مبنی بر احیای سهمیه ۳۰ درصدی استخدام فرزندان افراد شرکت‌کننده در جنگ آزادسازی بنگلادش (که باعث جدایی پاکستان شرقی و تشکیل کشور بنگلادش در سال ۱۹۷۱ میلادی شد)، رقم خورد. این اعتراضات، بستری برای وقوع شورش‌های اجتماعی و به سرنگونی دولت ختم شد. یک‌بار دیگر، آتش خشم ناشی از فشار اقتصادی که زیر خاکستر نهفته بود، با یک جرقه فرهنگی شعله کشید.
صندوق بین‌المللی پول پس از سرنگونی دولت شیخ‌حسینه بیانیه جالبی داده است: «عمیقاً بابت تلفات جانی و جراحات وارد شده بر افراد غمگین هستیم، اما به حمایت از تلاش‌ها برای تضمین ثبات اقتصادی و تداوم رشد فراگیر ادامه خواهیم داد.»
لیبرال‌های ایرانی در حال روایت‌سازی برای سرنگونی دولت بنگلادش هستند. یکی می‌نویسد شورش نسل Z، دیگری می‌نویسد اعتراض به حکومت دیکتاتوری شیخ حسینه.
یک سؤال در اینجا باقی می‌ماند و آن اینکه چرا صندوق بین‌المللی پول این‌همه اصرار بر افزایش قیمت انرژی در کشور‌های درحال توسعه و جهان‌سومی دارد. پاسخ را از گزارش ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۰ صندوق (ششم مهر ۸۹) درباره اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران برایتان نقل می‌کنم: «ایران انرژی بیشتری برای صادرات خواهد داشت.»
شاید بتوان گفت سیاست کاهش مصرف انرژی با مکانیسم افزایش قیمت در کشور‌های جهان سوم، حربه‌ای برای تأمین پایدار انرژی برای کشور‌های پیشرفته است.
