جوان آنلاین: ال‌نینو و لانینا، از جمله پدیده‌های جوی، اقیانوسی و حاصل فرآیند‌های پیچیده‌ای هستند که تحت‌تأثیر انرژی تابشی خورشید به گردش در می‌آیند و بخش بزرگی از منطقه حاره را مستقیماً تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهند. هواشناسان و اقیانوس‌شناسان جهان در سال‌های اخیر مطالعات زیاد و دقیقی در مورد مکانیزم ایجاد ال‌نینو و تأثیرات متقابل جو و اقیانوس انجام داده‌اند. گزارش‌ها و اخبار زیادی پیرامون درگیری ایران با این دو پدیده جوی منتشر شده‌است؛ «جوان» در گزارشی به بررسی این موضوع پرداخته‌است.
ال‌نینو کلمه‌ای اسپانیایی و یکی از چرخه‌های مشهور اقلیمی جهان است که دو تا هفت سال یک‌بار باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگی در آب و هوای کره زمین می‌شود. از جمله ناهنجاری‌های به‌وجود آمده بعد از این پدیده، خشکسالی است. ال‌نینو به معنی پسر کوچک است. ال نینو را در اصل ماهیگیران در سواحل جنوب امریکا در سال ۱۶۰۰ به رسمیت شناختند. ال‌نینو به طور ساده، عبارت است از یک رخداد اقلیمی کلان که در اثر رها شدن انرژی انباشته در بزرگ‌ترین حوزه اقیانوسی جهان یعنی جنوب اقیانوس آرام رخ می‌دهد. نشانه اولیه آن هم تغییر جهت جریان آب‌های سرد و گرم و همچنین باد‌های این منطقه است. در طول پدیده ال‌نینو باد‌ها در استوا روی اقیانوس از غرب به شرق می‌وزند. این باد‌ها در سطح آب اقیانوس جابه‌جا شده و آب‌های گرم سطح اقیانوس را که به وسیله خورشید در مناطق گرمسیری حرارت دیده‌اند، به سواحل غربی شمال و جنوب قاره امریکا می‌آورد. به دنبال آب‌های گرم، بارندگی نیز به سمت مشرق متمایل می‌شود.
نشانه کلیدی ال‌نینو، افزایش دمای غیرعادی در امتداد و هر دو طرف خط استوا در اقیانوس آرام مرکزی و شرقی است. این جریان هر چند سال یک‌بار با یک گرمایش عظیم و غیر‌معمول همراه می‌شود. به طوری که در این حال دما‌های سطح دریا حداقل برای چند ماه پیاپی در سه تا پنج محل ساحلی بالای حد نرمال می‌رود و در پی آن دمای سطح دریا برای یک سال یا حتی بیشتر به صورت غیرعادی باقی می‌ماند. لانینا به معنی دختر کوچک در اسپانیا است. لانینا همچنین گاهی اوقات ال ویجو، ضد ال‌نینو، یا به سادگی به نام یک رویداد سرد گفته می‌شود. لانینا وضعیتی است که در قسمت مرکزی و شرقی استوایی اقیانوس آرام، آب سردتر از حالت طبیعی می‌شود. لانینا تقریباً متضاد ال‌نینو است. لانینا در هر سه تا هفت سال اتفاق می‌افتد و درجه حرارت آب دریا سرد می‌شود. این پدیده حاصل تغییر اختلاف فشار منطقه است و اجازه می‌دهد سطح آب‌های اقیانوس در قسمت شرقی سردتر از حالت معمول شود و در قسمت‌های حاره غربی گرمتر از حالت عادی گسترش یابد. علل لانینا بر عکس عواملی است که در ایجاد ال‌نینو مؤثر هستند.
۲ دوره لانینا را پشت سر گذاشتیم
احد وظیفه، کارشناس هواشناسی کشور در این زمینه به خبرنگار روزنامه «جوان» گفت: پدیده ال نینو و لانینا وابسته به آب اقیانوس‌ها است که در تعامل با هوا تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد، در واقع محل رخداد این دو پدیده در اقیانوس آرام است که البته اثرات آن در اقیانوس هند هم گاهی اوقات نیز دیده می‌شود و دارای دو فاز گرم و سرد است.
احد وظیفه در این ارتباط افزود: نوسان بین ال نینو و لانینا دارای یک دوره سه تا هفت ساله است و گاهی در این بین یک شرایط خنثی نیز به وجود می‌آید، معمولاً پدیده‌های ال نینو‌ها یکساله و برخی اوقات نیز خنثی هستند، ولی طی سال‌های گذشته دو دوره لانینا را پشت سر گذاشتیم که پشت سر هم سه سال طول کشید.
وی ادامه داد: وقتی پدیده ال نینو به لانینا انتقال می‌یابد، گردش‌های هوا در تراز‌های پایین جو و هم بالای جو تغییر می‌کند، یعنی بین شرایط ال‌نینو و به لانینا گردش هوا در سطوح زیرین جو و سطوح بالا و همچنین امواج هواشناسی دچار تغییر می‌شوند، سال گذشته سال ال نینو و فاز گرم اقیانوس آرام بود، ولی در حال حاضر جو در شرایط خنثی است.
وظیفه اضافه کرد: یعنی بی هنجاری‌های دمایی آب که در سال گذشته در زمستان به دو درجه رسید، هم اکنون در بسیاری از مناطق به شرایط نرمال رسیده و در برخی از مناطق هم به نیم درجه گرمتر از حد نرمال رسیده‌است. انتظار می‌رود که به احتمال زیاد اوضاع تا ماه‌های زمستان به شرایط لانینا برسد، البته قطعیتی در این زمینه وجود ندارد به دلیل اینکه با توجه به ساز و کاری که بین دو پدیده ال نینو و لانینا وجود دارد، هنوز به درستی شناخته نشده‌است.
وی گفت: علت مهم بودن دو پدیده لانینا و ال‌نینو به دلیل این است که دمای آب را نشان می‌دهند و ضمن اینکه این تغییرات دمای آب در شرایط هوایی نیز تأثیرگذار است و از ماه‌ها قبل نیز قابل پیش بینی است؛ بنابراین یک شرایط مرزی را برای آب تعیین می‌کند که به نوعی سیستم‌ها و الگو‌های جوی را در بلند‌مدت، یعنی در بازده زمانی ماه تا فصل تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
ال نینو و لانینا، شاخص نسبی بر اقلیم ایران در فصل‌های سرد سال
کارشناس هواشناسی کشور با اشاره به بررسی‌هایی که صورت گرفته‌است، بیان داشت: بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که در کشور ما و در منطقه غرب آسیا که با رخداد ال‌نینو بارندگی‌ها در ایران در حد نرمال و بالاتر از حد خواهد بود و با ایجاد پدیده لانینا بارش‌ها در ایران تضعیف می‌شود. در واقع ال نینو و لانینا نشان‌دهنده یک شاخص نسبی بر اقلیم ایران در فصل‌های سرد سال است.
وی ادامه داد: این دو پدیده در فصول گرم سال تأثیر زیادی ندارد مگر اینکه بتواند بر عملکرد بارش‌های موسمی تأثیرگذار باشد.
دوره گذار «ال نینو» به «لانینا» در پیش است
در همین رابطه، پرویز رضازاده، مشاور رئیس سازمان هواشناسی کشور گفت: پیش‌بینی‌پذیری دور پیوند‌ها به ویژه دورپیوند «انسو» در تابستان پایین است و خیلی نمی‌توان به آن اتکا کرد. به گزارش ایسنا پرویز رضازاده اظهارکرد: پایین بودن پیش‌بینی‌پذیری دور پیوند‌ها نه فقط برای ایران بلکه چالش کشور‌های پیشرو در حوزه هواشناسی است.
وی با بیان اینکه با نزدیک‌شدن به پاییز می‌توان با اعتماد بیشتری رفتار دور پیوند‌ها را پیش‌بینی کرد، افزود: اکنون نمی‌توان گفت که لانینا خواهیم داشت ولی آنچه مشخص است دوره گذار از ال نینو به لانینا در پیش است و احتمالاً در پاییز «انسو- ENSO» در فاز خنثی قرار می‌گیرد.
مشاور رئیس سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: «انسو» یا نوسان جنوبی اقیانوس آرام یک دور پیوند جوی- اقیانوسی است که تغییرات دمای سطح آب در محدوده استوایی این اقیانوس عامل پیدایش آن است و اثر جهانی بر آب و هوای زمین می‌گذارد.
رضازاده با بیان اینکه وضع هوای تغییرات انسو بر وضع هوای ایران نیز اثرگذار است، خاطر نشان کرد: «انسو- ENSO» در فاز‌های مختلف می‌تواند سبب افزایش یا کاهش دما همچنین منجر به افزایش بارش در برخی مناطق و سبب خشکسالی یا کاهش بارش در مناطق دیگر شود.
وی اضافه کرد: بررسی نقشه‌های بی‌هنجاری فشار هوا در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکالی جو در محدوده‌های مؤثر بر آب و هوای ایران نشان از عادی شدن شرایط جو و وجود امواج «راسبی» منظم‌تری نسبت به سال گذشته است که به معنی شرایط به نسبت خوب برای ایران است.
مشاور رئیس سازمان هواشناسی کشور تصریح کرد: این شرایط ما را نسبت به وضعیت بارشی در فصل‌های پیشرو خوش‌بین می‌کند، اما در تابستان نمی‌توان شرایط ماه‌ها و فصل‌های آتی را به خوبی ارزیابی کرد. رضازاده در بخش دیگری به تغییرات مانسون هند اشاره کرد و گفت: شرایط مانسون امسال به‌گونه‌ای است که شاید حتی به دیرپا بودن مانسون هم شک کنیم و امسال از بارش‌های آن برای جنوب کشور بهره کافی را نبریم.
