سرویس اقتصاد جوان آنلاین: طبق آخرین آمارها در آبان ماه سال جاری ۷۷ میلیون و ۳۸۷ هزار نفر یارانه نقدی گرفتند. همچنین طبق گزارش دیوان محاسبات آمار این تعداد یارانهبگیر نسبت به اسفند سال ۱۳۸۹، ۲ /۲۰ درصد رشد دارد. این در حالی است که سایت مرکز آمار کشور در حال حاضر جمعیت ایران را کمی بیش از ۸۱ میلیون نفر عنوان کرده و بر همین اساس فقط ۴ میلیون ایرانی در سراسر کشور هستند که یارانه نقدی را دریافت نمیکنند یا به عبارت بهتر ۹۵ درصد ایرانیان همچنان یارانه نقدی دریافت میکنند. یارانهای که اگرچه به لحاظ ریالی تغییر نکرده، اما در عمل از ۴۰ دلار به ۴ دلار کاهش یافته و برای دهک متوسط به بالا در عمل کارایی خاصی ندارد.
حال بنا بر گزارشهای سازمان هدفمندی یارانهها، تا تاریخ ۱۳ آذر ۹۷ حدود ۲۸ هزار و ۲۹ میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت شد. به طور میانگین پرداخت هر ماه یارانه ۳ هزار و ۵۰۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان بوده است.
دولت بدون برنامه
اما نگاهی به لایحه بودجه سال ۹۸ که در تبصره ۱۴ این لایحه مورد اشاره قرار گرفته، در بودجه سال ۹۸ کل کشور ۱۴۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان منابع و مصارف از محل هدفمندسازی یارانهها در نظر گرفتهشدهاست. بنابراین در لایحه بودجه سال آینده، منابع هدفمندسازی یارانهها حدود ۴۳ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان افزایش خواهد یافت که افزایشی بالغ بر ۴۴ درصد است؛ اتفاقی که نشان میدهد بهرغم محدودیتهایی که دولت در تأمین منابع خود دارد، هنوز هیچ طرحی برای حذف یارانه دهکهای پر درآمد ندارد.
قانونی که اجرا نشد
نکته مهم در این میان آن است که از سال ۱۳۸۹ که قانون هدفمندی یارانهها به اجرا درآمد و در ادامه بند و تبصرههای مربوط به آنکه در قوانین بودجه قرار گرفت، اغلب در آن موضوع پرداخت یارانه به متقاضیان و غربالگری آنها مورد توجه قرار گرفتهاست. به هر حال پرداخت یارانه به جمع گستردهای از جمعیت کشور که تعداد آنها به حدود ۷۷ میلیون نفر میرسد، موجب شده با ایجاد کسری در منابع برای پرداختهای نقدی، سهم سایر بخشهای تعیینشده در قانون از محل درآمد هدفمندی نادیده گرفته یا در حداقل پرداخت شود. از سوی دیگر در جمع افرادی که یارانه دریافت میکنند، به طور حتم جمع قابلتوجهی حضور دارند که نیازمند دریافت یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی در ماه نیستند و پرداخت به آنها موجب رقم زدن روالی خلاف قانون که بر توزیع یارانه بین خانوادههای نیازمند تأکید دارد، شده است.
در شرایطی دولت در سال جاری نیز با وجود تکلیف به حذف دهکهای بالای درآمدی از یارانه نقدی به آن ورود نکرد که به دنبال انتقاداتی که کارشناسان و رسانهها در این باره مطرح میکنند، اخیراً سازمان برنامه و بودجه در این باره توضیحی تأملبرانگیز ارائه کردهاست. سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده است که «در تبصره (۱۴) لایحه بودجه سال ۱۳۹۷، دولت پیشنهاد اعطای یارانه صرفاً به خانوارهای نیازمند جامعه را ارائه کرده بود که البته این پیشنهاد دولت با موافقت و تأیید مجلس همراه نشد و کماکان پرداخت یارانه نقدی در سال ۱۳۹۷ به صورت یکسان به تمامی افراد جامعه تصویب شد.
در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ نیز دولت در تبصره (۱۴) لایحه بودجه پیشنهادی مجدداً اجرای تکلیف قانونی مندرج در برنامه ششم توسعه کشور را از طریق تفویض اختیار به استانداران برای حذف سه دهک بالای درآمدی در استانها و تعیین مصادیق مصارف و با توزیع مجدد آن در همان استان پیشنهاد کردهاست؛ اتفاقی که با توجه به شرایط خاص اقتصادی کشور بعید است در سال آینده نیز اجرایی شود».
در همین حال گرچه دولت معتقد است که «به وظیفه خود برای غربالگری یارانهبگیران عمل کرده، اما مجوز قانونی برای اجرای آن را نداشته است» که مروری بر قوانین بودجه و آنچه دولت انجام دادهاست، چنین موضوعی را تأیید نمیکند؛ چراکه حداقل در سه قانون بودجه به صراحت دولت مکلف به حذف یارانهبگیران پردرآمد بوده و مجوز لازم در این رابطه را داشتهاست، ولی گزارش عملکرد هدفمندی آن را نشان نمیدهد.
لزوم مدیریت منابع در شرایط تحریم
اما روزهای سخت اقتصادی کشور در شرایطی پیش میرود که یکی از راههای مهم گذر از این شرایط و رسیدن به یک ثبات اقتصادی، لزوم مدیریت منابع از سوی دولت است. واقعیتها نشان میدهد که دولت به دلیل درگیری با شرایط تحریم همچون گذشته نمیتواند درآمدی سرشار از نفت داشته باشد و میزان مصارف کشور نیز به دلیل افزایش جمعیت روز به روز در حال افزایش است. بنابراین ادامه پرداخت یارانه به دهکهای پردرآمد، میتواند تضییعکننده حقوق دهکهای کم برخوردار باشد. این در شرایطی است که یارانه پرداختی طی هشت سال گذشته عملاً قدرت خود را از دست داده و دیگر نمیتواند در معیشت خانوارها تأثیرگذار باشد و فقط یک بار سنگین بر دوش دولت است. بنابراین لازم است نمایندگان مجلس با تصویب قوانینی، دولت را مکلف به حذف جدی یارانه پردرآمدها و تخصیص آن به دهکهای کمتر برخوردار کند؛ موضوعی که نهتنها باعث مدیریت منابع و کاهش مصارف دولت خواهد شد، بلکه کمک بزرگی نیز به خانوارهای کم برخوردار است.