نویسنده: محمدصادق عابديني
عصر جمعه هشتم ارديبهشت اولين جلسه مناظره‌هاي تلويزيوني ميان نامزدهاي دوازدهمين دوره انتخابات رياست جمهوري برگزار شد تا تلويزيون بار ديگر خود را به عنوان رسانه تأثيرگذار و پيشرو در شکل‌دهي به افکار عمومي و تغيير زمين بازي انتخابات به نمايش بگذارد و اين‌بار شبکه‌هاي اجتماعي تحت تأثير برنامه‌اي تلويزيوني قرار گرفتند.
برگزاري اولين مناظره همراه با نقاط ضعف و قوت‌هاي زيادي از جمله انتخاب اشتباه مجري‌هاي برنامه بود. حسن سلطاني و ميلاد شيران هيچ تناسبي با اجراي برنامه مناظره نداشتند. از سوي ديگر فيلمبرداري از ورود نامزدها به ساختمان سيما بيش از اينکه يادآور برنامه‌اي تلويزيوني ويژه باشد، شبيه برنامه‌هاي مستندهاي تعقيب و گريز پليس يا دوربين مخفي بود که فيلمبردار مجبور است حداقل حضور را در صحنه داشته باشد و صرفاً به ثبت تصاوير بدون هيچ ظرافت هنري اکتفا کند.
مناظره‌ها زمينه‌ساز شفافيت
در همين راستا دکتر صديقه ببران، استاد ارتباطات در گفت‌و‌گو با «جوان» پيرامون نقش برگزاري مناظره‌هاي زنده تلويزيوني در شکل‌دهي فضاي انتخابات مي‌گويد: نفس برگزاري مناظره‌هاي انتخاباتي خوب است، ولي بايد بين مناظره ضبط شده و مناظره زنده تفاوت بزرگي قائل شويم. مهم‌ترين اتفاقي که با برگزاري مناظره‌هاي زنده رخ مي‌دهد و آن را از ديگر برنامه‌ها متمايز مي‌کند، شفافيت است. اتفاق خيلي خوبي رخ مي‌دهد که ميزان شفافيت رقابت‌هاي انتخاباتي را بالا مي‌برد. اين کار باعث مي‌شود مردم بتوانند تصميم‌گيري بهتري داشته باشند. همين موضوع براي کل انتخابات اهميت دارد. ببران با انتقاد از رفتارهاي محافظه‌کارانه سياستمداران در رسانه‌ها مي‌گويد: سياستمداران آنقدر اهل مخفي‌کاري و پنهان‌کاري هستند که وقتي کنار هم مي‌نشينند و به بحث مي‌پردازند تازه کمي از خود واقعي‌شان رو مي‌شود و ناخودآگاه اطلاعات جديد و مطالبي گفته مي‌شود که بسياري از مردم اطلاعي از آن نداشتند يا به صورت شايعه چيزهايي شنيده بودند. استاد ارتباطات دانشگاه با بيان اينکه برگزاري مناظره‌هاي رياست جمهوري به ايجاد حس دموکراسي و نمايش مردم‌سالاري ديني کمک مي‌کند، مي‌افزايد: خوشبختانه برخلاف آنچه در کشور‌هاي غربي رخ مي‌دهد، قرار نيست در مناظره‌هاي انتخابات رياست جمهوري کشورمان توهين و افترا در کار باشد.
مناظره دست برتر را در انتخابات مشخص مي‌کند
وي با بيان اينکه مناظره تلويزيوني روز جمعه تا حد زيادي موفق بود، تأکيد مي‌کند: اين مناظره نامزدها را در معرض بيان نظرات و برنامه‌ها قرار داد و نشان داد که کدام يک از نامزدها به قول و قرار‌هاي قبلي که با مردم داشته پايبند بوده است. حتي ارتباطات کلامي و غيرکلامي که نامزدها در طول برگزاري مناظره داشتند مي‌تواند تا حد زيادي به افرادي که اطلاعات کمي از نامزدها دارند کمک کند تا بتوانند کسي را که دست بالاتر را در مناظره‌ها دارد بشناسند يا بفهمند چه کسي به ديگران توهين مي‌کند و افترا مي‌زند.
جاي خالي آيين‌نامه مناظره!
دکتر ببران، در پاسخ به اين سؤال که چقدر شکل اجراي فعلي مناظره‌ها از چالش‌هاي دو نفره جلوگيري مي‌کند، مي‌گويد: يکي از دلايلي که از اين کار جلوگيري مي‌کند زمان کمي است که در اختيار هر نامزد است. در زمان کوتاه 10 دقيقه‌اي هر نامزد تلاش مي‌کند بيشتر برنامه‌های خودش را بيان کند. از طرف ديگر اين ايراد هم به برگزارکنندگان مناظره وارد است كه به جاي اينکه بخش زيادي از برنامه را به توضيح نحوه برگزاري مناظره بگذرانند، مي‌توانستند همه موارد را در يک آيين‌نامه تنظيم کنند و به عنوان آيين‌نامه اخلاقي و حرفه‌اي مناظره‌هاي تلويزيوني در اختيار نامزدها قرار دهند. آنچه ما در جمعه شاهد بوديم اين بود که نامزدها هنوز نمي‌دانستند که مراحل انجام مناظره چيست و چقدر وقت دارند.
اين دکتراي ارتباطات و روزنامه‌نگاري با اشاره به ساز و کار مجلس در مديريت زمان و محتوای جلسات مي‌گويد: بر اساس آيين‌نامه مجلس اگر نماينده‌اي خارج از موضوع بحث صحبت کند، ميکروفن وي را قطع مي‌کنند، ولي در مناظره جمعه وقتي از يک نامزد درباره موضوعي خاص سؤال پرسيده مي‌شد، وي درباره مطلب ديگري حرف مي‌زد! يا نامزدها اصلاً زمان در نظر گرفته شده را رعايت نمي‌کردند.
مجري نقطه ضعف مناظره!
وي با يادآوري بحثي که در ميانه برنامه مناظره براي استراحت نامزدها به وجود آمد، تأکيد مي‌کند: اصلاً مطرح کردن اين موضوع کار دستي نبود و همه چيز بايد از قبل بر اساس آيين‌نامه مشخص مي‌شد، مگر کلاس درس است که استاد از دانشجو‌ها بپرسد به آنتراکت برويم يا درس را ادامه دهيم؟ اين موضوع به ناشي‌گري تلويزيون بازمي‌گردد و ناشي بودن کسي که به عنوان مجري و تسهيل‌گر برنامه مناظره حضور داشت. وي بايد آنقدر قوي باشد که در مناظره ورود پيدا کند، به نامزدهايي که خارج از موضوع حرف مي‌زنند تذکر بدهد، کسي اگر توهين کرد مانع حرفش شود و با کسي هم رودربايستي نداشته باشد.
اين استاد ارتباطات، مرتضي حيدري، مجري برنامه مناظره را فردي باسواد و مسلط عنوان مي‌کند که در دوره قبل هم مجري برنامه‌هاي مناظره بوده، ولي تأکيد دارد: حيدري مجري منفعلي است و احتمالاً انفعالش هم به خاطر اين بود که شخصيت‌هاي مهمي در جلسه بودند. اين مشکل هم با همان آيين‌نامه رفع مي‌شود و مجري مي‌تواند بگويد اگر کاري مي‌کند مطابق برنامه‌اي است که از قبل اعلام شده است. ببران معتقد است: کسي که اجراي برنامه‌هاي مناظره را برعهده مي‌گيرد بايد روزنامه‌نگار حرفه‌اي باشد، ژورناليستي حرفه‌اي و کهنه‌کار که بر ژورناليسم تلويزيوني مسلط باشد. فکر کنم با شرايطي که در تلويزيون هست، مرتضي حيدري هنوز بهترين گزينه براي اجراي برنامه مناظره است. «جوان» در روزهاي آينده نيز به بررسي عملکرد صداوسيما در دوره منتهي به انتخابات رياست جمهوري مي‌پردازد.
صدا وسیما بایستی سخنرانیها وعده های روحانی در سال 92را باز پخش کند 
