امروزه با صنعتی شدن کشورها و بروز دردهای مختلف در روح و بدن انسان ها و روی آوردن به عمل های جراحی زیبایی به صورت چشم گیر، بحث توریسم درمانی یکی از بخش های روبه رشد صنعت گردشگری در جهان و ایران به شمار می آید.
در زمینه توریست درمانی و جذب گردشگران سلامت همواره باید به چهار آیتم اساسی در این زمینه توجه داشت. توانمندی های شاغلان حرفه پزشکی، تکنولوژی های روز و استانداردهای جهانی اقتصاد درمان، هزینه های درمانی و مقررات داخلی کشور ها از جمله عوامل مهم در عرصه گردشگري سلامت به شمار مي آيند. خوشبختانه ایران در موارد ذکر شده نسبت به کشورهای همسایه و خاور میانه از توانمندی های بهتری برخوردار است که مي شود با از پتانسیل هاي موجود نهایت استفاده را برد.
در بين استان هاي ايران، اردبيل به خاطر موقعيت جغرافيايي و بهره مندي از آبگرم هاي متنوع، مقصد بسياري از گردشگران داخلي و خارجي است كه اكثر آنها با نيت بهره مندي از ويژگي هاي درماني اين آبها و ساير امكانات موجود در منطقه وارد اين استان مي شوند.
***
بر اساس تعریف های سازمان جهانی جهانگردی یكی از اهدافی كه می تواند شخصي را براي يك سفر تشويق كند، مسافرت برای کسب سلامتی است. چیزی که از آن به گردشگری سلامت تعبیر می کنند. در حقیقت گردشگری سلامت، نوعی از گردشگری است كه به منظور حفظ، بهبود و حصول مجدد سلامت جسمی و ذهنی فرد به مدتی بیشتر از 24 ساعت و كمتر از یك سال صورت می گیرد. به این ترتیب یک توریست سلامت با مسافرت از محل دائم زندگی خود می تواند از خدمات درمانی مقصد استفاده کند تا سلامت جسمی و روحی اش را به دست بیاورد.
* از ايجاد اشتغال تا درآمدزايي
بر اساس گزارش ها، در یک سال گذشته ورود گردشگران و مسافران خارجی در بخش توریسم درمانی 45 میلیارد تومان درآمد برای استان اردبیل به همراه داشته است كه با توجه به وجود مراکز بیمارستانی و درمانگاهی و همچنین پزشکان متخصص در سال‌های اخیر ورود گردشگران و مسافران خارجی به اين استان با هدف درمان گسترش یافته است، طوری که هم اکنون بیش از نیمی از گردشگران خارجی وارد شده به اردبيل با هدف درمان مي آيند كه با توجه به تاريخچه گردشگري سلامت در ايران، بسيار اميدواركننده است.
توریسم سلامت در ایران تاریخچه بسیار کوتاهی دارد. در حقیقت در سال 82 برای اولین بار توریسم درمانی در گردشگری ایران از سوی وزارت بهداشت مورد توجه قرار گرفت. هرچند در آن زمان وزارت بهداشت بیشتر با هدف اشتغالزایی برای دانش‌آموختگان پزشكی به این مبحث پرداخت و نه رونق توریسم درمانی، اما کم کم از سال 83 و درست پس از ادغام سازمان میراث فرهنگی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی توریسم درمانی به صورت مستقل در ایران ایجاد شد و مورد توجه بیشتری قرار گرفت.
* سفر بخاطر درمان
اردبيل را بايد بهشت ايران در نظر گرفت كه پتانسيل هاي موجود در آن اين توانايي را دارند كه در هر زمان و فصلي از سال گروه هاي مختلفي از مسافران و گردشگران را به خود جذب كند. طبیعت مناسب، اقلیم مطلوب، آب و هوای دلپذیر، آب‌درمانی‌های شفابخش و همچنین تاریخ و فرهنگ کهن این دیار سبب شده تا ظرفیت خوبی برای پذیرش گردشگران خارجی به ویژه از کشورهای آسیای میانه به اردبیل فراهم آید.
یحیی نقی‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل با اشاره به اينكه در بحث توسعه گردشگری سلامت گام‌های جدی و مثبتي در مناطق مختلف برداشته شده ولي با اين حال همچنان نیازمند مشارکت همه جانبه بخش خصوصی برای توسعه این بخش هستیم، مي گويد: سالانه بیش از 950 هزار نفر گردشگر از مرز بیله‌سوار وارد کشور و یا از مرزهای زميني خودمان به خارج سفر می‌کنند که از این بین 465 هزار مسافر و گردشگر ورودی و مابقی خروجی هستند. البته از 465 هزار گردشگر خارجی وارد شده به اردبیل بیش از نیمی از آنها با هدف درمان بیماری و نارسایی‌های جسمی و روحی خود وارد استان شده و انگیزه سفر آنها نیز اغلب حضور در آب‌های معدنی و گرم است که شفابخش به نظر می‌رسد.
* سرمايه گذاري براي سلامت
هر چند در کشورهای توسعه یافته مانند ترکیه، مالزی و کره در بخش توریسم سلامت سرمایه‌گذاری‌های مختلفی صورت گرفته اما در سال‌های اخیر در اين بخش در ايران نیز برخی اقدامات با همراهی بخش خصوصی در حال انجام است به نحوي که سازمان میراث فرهنگی و کمیته‌های گردشگری سلامت سعی می‌کنند تا بخشی از این ظرفیت‌ها را عینیت ببخشند.
البته در اين ميان نبايد شاخصه‌های ممتاز استان ها را ناديده گرفت. به عنوان مثال استان اردبیل در حوزه سکوت درمانی و اکسیژن درمانی در علاج‌بخشی به بسیاری از بیماری‌ها و نارسایی‌های روحی و روانی از توانايي هاي ويژه اي برخوردار است كه همين ويژگي ها مي توانند نام اين استان را در داخل و خارج از كشور شهره خاص و عام كنند.
امروزه صنعت توریسم درمانی در دنيا، بالاتر از صنایع نفت و طلا قرار دارد. کم هزینه و پر درآمد بودن آن موجب شده تا بسياري از كشورها به فكر استفاده از حداقل امكاناتشان در اين مسير و بهره برداري از آن بيفتند. در ايران نيز در صورت توجه به اين مهم، در بخش توریسم درمانی نبايد فقط به جذب گردشگر توجه شود بلکه فراتر ازآن می توان موقعیت و جایگاه كشور را از نظر علمی، سیاسی، اجتماعی و منطقه ای تقویت كرد.
با اين تفاسير، يكي از مشكلات و كم كاري ها در عرصه گردشگري سلامت در ايران اين است كه متاسفانه تبلیغات مناسبی برای شناساندن و معرفي توانمندی های پزشکی و گردشگری كشور در خارج از مرزها صورت نگرفته است و رسانه های دولتی و سفارتخانه ها كه در این زمینه نقش موثری دارند، آنچنان كه بايد و شايد به وظايفشان عمل نكرده اند.
* مقصد، ايران، اردبيل
در استان اردبيل و در زمينه گردشگری سلامت و تندرستی، استفاده از آب‌های گرم و طبیعت‌گردی جایگاه خاصي برای حضور توریسم و بهره مندي از مناطق مختلف به وجود آورده که بر طبق آمارها، طي دو سال اخیر این فرایند با افزایش چشمگیری روبرو بوده است.
در حال حاضر،مقصد بسياري از بيماران كشورهاي همسايه، ايران است كه مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل یکی از دلایل حضور مسافران و گردشگران كشورهاي شمالي و بخصوص آذری ها با قصد درمان و سلامت را نزدیکی و همجواری و سهل‌الوصول بودن پزشکان کشور ما برای مداوای بیماری‌های آنها عنوان كرده و مي گويد: برابر اعلام گمرک 232 هزار نفر با انگیزه درمان وارد استان اردبيل شده و اغلب بین شهرهای آذری‌نشین ترانسفر می‌شوند که با احتساب هزینه اقامت، اسکان، گشت و خرید، هزینه درمانی و برخی هزینه‌های جانبی در مجموع ورود گردشگران خارجی برای ما در بخش توریسم درمانی 45 میلیارد تومان درآمد به همراه دارد که بخش عظیمی از آنها در استان اردبیل صرف زیر‌ساخت‌های گردشگری درمانی می‌شود.
نقي زاده ادامه مي دهد: البته دوسوم هزینه‌های ورود گردشگران خارجی برای استان‌های همجوار ما نیز مایه کسب درآمد و ارتزاق از صنعت گردشگری و توریسم درمانی است که به نظر می‌رسد برای کاستن از مشکلات و نارسایي‌ها باید در این زمینه ها نيز كارهاي اساسي انجام و امور موجود ساماندهی شوند.
