نویسنده: جواد محرمي
حسن روحاني در مناظره دوم نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري وقتي داشت درباره اقدامات هنري دولت يازدهم سخن مي‌گفت، مدعي شد که ارکسترسمفونيک و ارکستر ملي که سال‌ها تعطيل شده بودند در دولت وي احيا شده است. حقيقت ماجرا اين است که ارکسترسمفونيک تهران طي مديريت همه دولت‌ها به دليل ضعف مديريت و بودجه با فراز و نشيب‌هاي بسيار و مشکلاتي مواجه بوده است. در همين دولت يازدهم نيز به‌رغم وعده‌ها و شعارهاي بسيار ارکسترسمفونيک تهران به چالش‌هاي عديده‌اي دچار شده و مدت‌ها بدون سرپرست ماند و کشمکش‌هاي زيادي را از سر گذراند، همانطور که در دوره خاتمي و احمدي‌نژاد با چنين مصائبي روبه‌رو شد. بنابراين ادعاي اينکه ارکستر ملي در زمان دولت سابق تعطيل شده و دولت يازدهم آن را احيا کرده است، بيش از اينکه واقعيت داشته باشد بايد ادعايي سياسي قلمداد شود.
شهرزاد روحاني طي يک‌سال اخير توانسته قدري حاشيه‌ها را از ارکسترسمفونيک تهران کم کند و با همه مشکلات به‌طور اسمي هم که شده آن را در حالت تعليق نشدگي نگه دارد، ولي آنهايي که اخبار پيرامون ارکسترسمفونيک تهران را طي چهار سال اخير دنبال کرده‌اند مي‌دانند که اين ارکستر در زمان دولت يازدهم نيز با فراز و نشيب‌هاي بسياري مواجه بوده که اگر قرار باشد با عينک سياسي به آن نگاه کرد مي‌توان برهه‌هاي مختلفي را يافت که بشود از آن با نام تعطيلي ارکستر ياد کرد.
تعطيلي ارکستر سمفونيک ملي واقعيت ندارد
روز گذشته حميدرضا شاه‌آبادي، معاون هنري وزير ارشاد دولت دهم به سخنان حسن روحاني واکنش نشان داد: «تعطيلي ارکسترسمفونيک و ملي در دولت قبل خلاف واقع است. در دوره فعاليت بنده با اطمينان مي‌گويم که ارکسترسمفونيک نه‌تنها تعطيل نشد بلکه فعاليت جدي و گسترده‌اي داشت، به گونه‌اي که اجراهاي آن در سال‌هاي 90 و 91 چندين برابر گذشته شد و برنامه‌هايي از پيش تعيين شده نيز داشتيم حتي در سال 90 با رهبران مهمان اجراهاي کارشناسي شده و جامعي برگزار شد. مؤيد صحبت من نيز مراسم معارفه آقاي جنتي وزير جديد ارشاد بود که با حضور همين آقاي جهانگيري صورت گرفت، در آن روز و با حضور وزير جديد نه تنها سرود ملي جمهوري اسلامي ايران اجرا شد بلکه با سالار عقيلي نيز اجراي مشترکي به همراه قطعات ديگري در ميان برنامه‌ها داشتيم. درباره ارکستر ملي هم بايد بگويم که آخرين اجراي‌مان ارديبهشت 92 بود تا پايان دولت هم ارکستر ملي فعال بود، اما اينکه دولت قبل ارکستر ملي را تعطيل کرده بود و اين دولت آن را احيا کرد، خلاف بين و روشن و واضح است. اين را بايد بگويم که ما با بودجه 2 ميلياردي کل موسيقي را اداره کرديم، اما اين آقايان با بودجه چندده ميلياردي نتوانستند خوب کار کنند.»
بي‌اعتنايي دولت يازدهم به ارکستر ملي
براي روشن شدن مطلب و اين ادعا که ارکسترسمفونيک تهران در دولت يازدهم هم با همان چالش‌هاي دولت قبل مواجه بوده است و نمي‌توان چالش‌هاي آن در دولت سابق را به معناي تعطيلي اين ارکستر قلمداد کرد، رجوع به بخشي از گزارش روزنامه اصلاح‌طلب شرق ياري‌رسان است. اين روزنامه چندين ماه پس از روي کار آمدن دولت يازدهم درباره بي‌اعتنايي به ارکسترسمفونيک ملي در وزارت ارشاد علي جنتي مي‌نويسد: «در اولين روزهاي روي کارآمدن دولت جديد بود که خبر بازگشايي «خانه سينما» منتشر شد؛ مرکزي که قبل از روي کارآمدن دولت جديد، قول بازگشايي‌اش داده شده بود. در ميان وعده‌هاي دولت جديد، تنها خبري که وجود نداشت، قول سامان‌گرفتن ارکسترسمفونيک بود، چراکه هنوز نام موسيقي به‌سختي به لبان دولتمردان مي‌آيد، چه برسد به نامي غريب که «ارکسترسمفونيک تهران» باشد. از دولت جديد اين انتظار مي‌رفت که مشکلات هنري کشور را اولويت‌بندي کرده و ابتدا به حل مشکلات اساسي مهم‌تر مي‌پرداخت. در سال‌هاي اخير، خبرهاي مربوط به حاشيه‌هاي ارکسترسمفونيک تهران، در خبرگزاري‌هاي کشورمان ديده مي‌شد؛ امروز شايد بزرگ‌ترين کاستي‌اي که گريبان دولت جديد را در زمينه فرهنگ گرفته است، مشکل ارکسترسمفونيک تهران باشد و عجيب اينجاست که با گذشت چند ماه از استقرار دولت جديد، هنوز حداقل به سازوکار سابق براي بازگشايي اين ارکستر، رجوع نشده است تا ارکستر تمرين‌هاي خود را از سر بگيرد.»
اين گزارش در ادامه مي‌افزايد: «ارکسترسمفونيک تهران از همان سال‌هاي اوليه انقلاب قطعات انقلابي روز را اجرا مي‌کرد و همواره رهبران اين ارکستر نمي‌گذاشتند ارکستر از برنامه کلاسيک خود دور شود و هميشه رپرتوار استاندارد ارکسترهاي جهان را در برنامه‌ها مي‌گنجاندند. اين رويه تا سال‌ها ادامه داشت تا اينکه در دولت محمد خاتمي برنامه‌هاي کاملاً سفارشي وارد رپرتوار ارکسترسمفونيک تهران شدند؛ برنامه‌هايي که از نظر آهنگسازي در سطح پاييني بودند و فقط در مناسبت‌ها به اجرا گذاشته مي‌شدند. در دوره رياست‌جمهوري محمود احمدي‌نژاد، اين برنامه‌ها به برنامه اصلي ارکسترسمفونيک تبديل شد و ديگر کمتر رپرتوار استاندارد ارکسترسمفونيک‌هاي دنيا مورد استفاده قرار گرفت.
همانطور که در متن گزارش روزنامه شرق آمده، روند تضعيف ارکسترسمفونيک تهران در زمان دولت محمد خاتمي آغاز شده است. سال 82 که در اين گزارش از آن به عنوان آغاز تضعيف ارکسترسمفونيك تهران ياد شده، سالي است که محمد خاتمي سکان دولت را در دست داشت. ريشه اصلي فروپاشي ارکسترسمفونيک تهران در گزارش روزنامه حامي دولت روحاني اقدامات اشتباهي معرفي شده که از زمان دولت خاتمي به وقوع پيوسته و ادامه آن رويه غلط در دولت بعدي بر مشکلات افزوده است.
صدرحمت به دوره احمدي‌نژاد
چالش‌هاي ارکسترسمفونيک تهران با روي کار آمدن دولت يازدهم هم ابعاد تازه‌اي به خود گرفت. علي رهبري، مدير مستعفي اين ارکستر در دوره علي جنتي بارها طي نامه‌هايي سرگشاده به اين موضوع اشاره کرده که ارکسترسمفونيک تهران در وضعيت بحراني و بدي به سر مي‌برد. وي که ارديبهشت سال گذشته به نشانه اعتراض ايران را به مقصد وين ترک کرده بود با نوشتن نامه‌اي عتاب‌آلود به حسن روحاني نسبت به خطر تعطيلي ارکسترها و مشکلات موجود به وي هشدار داد و نوشت: «صدرحمت به دوره احمدي‌نژاد. حدود 55 ماه پيش نوشتيم که جناب آقاي رئيس‌جمهور به فرياد ما برسيد، نه تنها اقدامي نفرموديد بلکه شرايط ما را به خاطر نوشتن آن نامه سخت‌تر و پيچيده‌تر هم کرديد و عده‌اي را هم به جان ما انداختيد. مي‌گويند اطرافيان دربارها به پادشاهان هميشه مي‌گفتند خيال‌تان آسوده باشد، شهر امن و امان است، البته آنها مي‌دانستند که در حقيقت اين پادشاهان بودند که دوست داشتند اين خبرها را فقط به اين صورت بشنوند. آيا شما هم دچار اين گرفتاري شده‌ايد؟ آيا شما نمي‌دانيد که وضع هنرمندان گذشته از يک گروه خاص و يک باند بقيه به هيچ وجه بهتر نشده است؟ آيا در رسانه‌ها هم نمي‌خوانيد با ما چه مي‌کنند؟ آيا واقعاً نمي‌دانيد 75 نفر نوازنده ارکسترسمفونيک سه ماه است دستمزدي از دولت دريافت نکرده‌اند؟ آيا واقعاً نمي‌دانيد که بيش از شش ماه نوازندگان هيچ‌گاه حقوق ماهانه دريافت نکرده‌اند، مي‌گفتند در زمان آقاي احمدي‌نژاد به موسيقي‌دانان بي‌اعتناعي شده؛ صدرحمت به بي‌اعتناعي تا بي‌احترامي. به ما اجازه انتقاد به مسئولان داده نمي‌شود.»
در بدترين روزهاي تاريخ موسيقي
رهبري دوماه پيش نيز در نامه ديگري به صالحي‌اميري نوشت: «مي‌دانم وزارتخانه‌اي که در اختيار شما گذاشته‌اند تا آنجايي که به موسيقي و موسيقي‌دان‌ها مربوط مي‌شود در بدترين روزهاي تاريخ موسيقي ايران است. وضع موسيقي مملکت از زمان رياست‌جمهوري آقاي خاتمي و احمدي‌نژاد نيز بدتر شده است.» مطالعه اتفاقات و حواشي اداره ارکسترسمفونيک ملي نشان مي‌دهد که ادعاي تعطيلي آن در دولت سابق و احياي آن در دولت يازدهم توسط حسن روحاني در مناظره روز جمعه نسبتي با واقعيت ندارد.
