نویسنده: نيره ساري
سال 95 در حالي به پايان رسيد كه قول‌هاي متعدد مسئولان هوافضاي كشور براي پرتاب حداقل يك ماهواره محقق نشد. همچنين به‌رغم ابراز نگراني رهبر معظم انقلاب در نيمه دوم سال 95 نسبت به توقف طرح‌هاي كلان در موضوعات تحقيقاتي مهم مثل هوافضا و ماهواره و يأس دانشمندان ايراني نسبت به اين امر، از پرتاب ماهواره‌هاي تحقيقاتي كه ماه‌ها و حتي سال‌هاست، مراحل تكميل خود را پشت سر گذاشته‌اند نيز خبري نشد.
مهرماه گذشته بود كه رهبر معظم انقلاب در ديدار نخبگان علمي جوان به گزارش‌هايي اشاره كردند كه حاكي از توقف در طرح‌هاي كلان مهم مثل هوا فضا و ماهواره است و اظهار داشتند: «اين من را نگران مي‌كند.» در ادامه هم خطاب به مسئولان گفتند: «من از مسئولان امر به طور جدّي درخواست مي‌كنم به اين مسائل بپردازند.»
نكته مهم ديگر در صحبت‌هاي رهبر انقلاب به دلسردي جوانان و دانشجويان مربوط مي‌شد كه در اينباره نيز تصريح كردند: «اينها، هم خسارت علمي است براي ما، هم دانشمند جواني كه در بخش مثلاً هسته‌اي يا در بخش هوافضا يا در بخش نانو يا زيست‌فناوري با اميدواري مشغول فعّاليت است، وقتي‌كه اين بخش مورد بي‌اعتنايي قرار مي گيرد و نيمه تعطيل مي‌شود، مأيوس مي‌شود. من قبلاً هم عرض كرده‌ام كه يأس و نوميدي جوانان ما خيلي خطر بزرگي است.»
رونمايي از دلايل پرتاب نشدن ماهواره‌هاي فضايي
اكنون در حالي وارد سال 96 شديم و دولت ماه‌هاي پاياني فعاليت خود را سپري مي‌كند كه علاوه بر منطبق بودن واقعيت‌هاي موجود با بي‌توجهي نسبت به فعاليت‌هاي هوا فضايي طي چند سال اخير، نه تنها صفر شدن بودجه پروژه اعزام انسان به فضا، بازنگشتن و تصفيه 20 نفر از بورسيه‌هاي پژوهشگاه فضايي به كشور چين، از دست دادن نقاط مداري ايران در فضا، اختصاص ندادن بودجه مناسب و واگذار نكردن پروژه بزرگ و سيستمي بي‌پاسخ مانده است، بلكه دلايل بر زمين ماندن و پرتاب نشدن ماهواره‌هاي تحقيقاتي كه مراحل تكميل خود را پشت سر گذاشته‌اند نيز كم‌كم رونمايي مي‌شود.
محمد‌مهدي نژاد نوري، استاد دانشگاه و معاون پژوهشي سابق وزارت علوم چند شب پيش در يكي از برنامه‌هاي تلويزيوني اظهار داشت: «مسئولان مي‌گفتند در سال 95 سه پرتاب فضايي داريم، اما يك پرتاب هم نداشتيم كه اين موضوع باعث دلسردي دانشجويان مي‌شود.»
حكايت ماهواره شريف ست چه بود؟
علاوه بر گفته‌هاي وي، نگاهي به وضعيت اين بخش در سال 95 نشان مي‌دهد كه هيچ يك از وعده‌هاي مسئولان عملياتي نشد، چنانچه پرتاب ماهواره‌‌سنجشي «شريف ست» از جمله وعده‌هايي بوده كه همواره از سوي مسئولان مطرح شده است.
ماهواره‌اي كه ساخت آن با تمام زحمات و مشكلاتش پنج سال به طول انجاميد و در تمام اين پنج سال «شريف‌ست» صدايش كردند، آذر ماه 92 بود كه دانشگاه شريف با افتخار از رسانه‌ها دعوت كرد تا براي تحويل شريف‌ست به سازمان فضايي به اين دانشگاه بروند، اما مراسم رونمايي بدون اعلام دليل لغو شد و از آن به بعد تنها شاهد وعده و وعيد براي پرتاب ماهواره دانشگاه شريف بوديم، چنانچه پرتاب شريف‌ست به 22 بهمن سال 93 موكول شد، بعد از آن به دهه فجر سال 94 و در نهايت پايان سال 95 آخرين وعده مطرح شده بود. وعده و وعيد‌هايي كه از سال 91 شروع شد، اما در سال 95 هم جامعه علمي كشور شاهد تحقق اين وعده‌ها براي پرتاب شريف‌ست نبودند. جالب است كه 16 آذر 94 وقتي رئيس‌جمهور براي گراميداشت روز دانشجو به دانشگاه شريف رفت، يكي از دانشجويان اين دانشگاه يك جاكليدي با نماد شريف‌ست به روحاني هديه داد و گفت: ماهواره شريف كه به جايي نرسيد، جاكليدي‌‌اش را با خود حمل مي‌‌كنيم كه به يادشان بمانيم.
دو ماه بعد همزمان با گراميداشت روز فضايي، رئيس‌جمهور از يك ماهواره رونمايي كرد به نام ماهواره دوستي كه گفتند همان شريف‌ست است، ولي نامش را تغيير داده‌اند كه البته صحت اين موضوع مورد ترديد واقع شد.
در ادامه برخي مي‌گفتند دولت يازدهم مي‌خواهد شريف‌ست را ديرتر پرتاب كند كه افتخار پرتاب آن به نام اين دولت باشد، بعضي ديگر مي‌گفتند دولت يازدهم اصلاً بنايي براي پرتاب ماهواره‌هاي دانشجويي ندارد چون در اين دولت اعتقادي بر پيشرفت فضايي نيست.
ماهواره‌اي كه با تهديد امريكا پرتاب نشد
اخيراً رضا روستا آزاد، رئيس سابق دانشگاه صنعتي شريف گفته است: «ماهواره شريف‌سَت روي سكو هم رفت، اما با تهديد امريكا پرتاب نشد!»
وي در ادامه گفته است: «بايد از اشك و گريه دانشجويان و اساتيد در زماني كه جلوي پرتاب اين ماهواره را گرفتند، گزارش تهيه مي‌كرديد؛ از دولت پيگيري كرديم كه چرا اجازه پرتاب نداديد، گفتند به شما ربطي ندارد...»
حاصل زحمات بيش از 100نفر از نخبگان كشورمان در حالي همچنان گوشه‌اي از سازمان فضايي خاك مي‌خورد كه مسئولان وزارت ارتباطات و سازمان فضايي كشور در آغاز به كار دولت يازدهم، بارها براين موضوع تأكيد داشتند كه نبايد در مقوله فناوري‌هاي فضايي، فقط روي پرتاب ماهواره تمركز كرد. بر همين اساس مي‌توان گفت، فرضيه دوم مطرح شده مبني بر بي‌اعتقادي دولت نسبت پيشرفت فضايي نسبت به موضوع نزديك‌تر است.
در نهايت تأسف بايد بگوييم به هم ريختگي تشكيلات فضايي و سردرگمي‌ها و اصطكاك‌هاي درون سازماني ايجاد شده همچنان تا روزهاي پاياني فعاليت كابينه يازدهم، باعث توقف برنامه فضايي ايران و از هم گسستگي سياست‌هاي فضايي در كشور شده است.
امري كه بعضي از آن به عنوان يك حركت خواسته و مطلوب دولت ياد مي‌كنند، زيرا از يك سو در رأس وزارت ارتباطات و مشاورين ويژه فضايي وزير ارتباطات و در هرم تصميم‌گيري در دولت يازدهم اعتقادي به برنامه فضايي وجود نداشته است و از سوي ديگر در ميان مطلعان از برنامه فضايي كشور به عنوان اولين قرباني در مذاكرات برجام ياد مي‌شود.
