نويسنده: هادی غلامحسینی
رسانه‌اي شدن كشف كالاهاي قاچاق بعد از خروج از گمرك اين شائبه را ايجاد كرده است كه پس نقش سامانه گمركي كه دولت روي اين سامانه كلي مانور خبري داد در جلوگيري از ورود كالاي قاچاق به كشور چيست؟!
اين روزها قرائت‌هاي متفاوتي از سامانه گمرك صورت مي‌گيرد؛ دولت يازدهمي‌ها اين سامانه را يكي از افتخارات دولت يازدهم و در تسريع رويه‌هاي گمركي و سيستماتيك كردن آن عنوان مي‌كنند و در مقابل برخي از منتقدان اشكالات تصحيح نشده در اين سامانه را به قدري مي‌دانند كه 50 تا 70 درصد قاچاق ورودي به كشور را از محل گمركات معرفي مي‌كنند. در اينكه اغلب سامانه‌هاي الكترونيكي استقرار يافته بر گمركات بايد بدون هر گونه باگ يا خطا يا محل فراري باشد هيچ شكي نيست و كشورهاي توسعه يافته آنچنان در اين زمينه از ابزار علمي و فني بهره گرفته‌اند كه زبانزد خاص و عام است، اما بايد ديد چرا به رغم برقراري سامانه الكترونيكي گمرك باز هم سخن از اشكالات فراواني از سوي منتقدان و كارشناسان و فعالان اقتصادي به ميان مي‌آيد و براي حل اين چالش‌ها بايد چه كرد. وزير امور اقتصادي و دارايي و رئيس كل گمرك ايران از نقش سامانه گمرك در حذف تشريفات زائد گمركي، جلوگيري از فساد، جلوگيري از قاچاق گمركي، تهيه آمارهاي به روز از درآمدهاي گمركات، كاهش رفت و آمد صاحبان كالا به گمرك و به ويژه از افزايش درآمدهاي گمركي سخن مي‌گويند و همه اين آثار را از معجزات ايجاد سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزي در دو سه سال اخير مي‌دانند.
از طرفي منتقدان دولت و همچنين سامانه گمركي، اين سامانه را نه تنها باعث كاهش زمان ترخيص كالا معرفي نمي‌كنند بلكه به خاطر اشكالات ساختاري و تغييرات مداوم و پي در پي، عدم ثبات در تنظيمات و وجود نقص‌هاي اساسي در برنامه‌هاي نرم افزاري، آن را ناكارآمد و باعث تأخيرات طولاني و آزار دهنده در ترخيص كالا دانسته و عامل فساد سيستمي و قاچاق‌هاي برنامه‌ريزي شده و سازمان يافته مي‌دانند، البته منتقدان نيز براي اثبات ادعاي خود به كشف كالاهاي قاچاقي كه بعد از خروج از گمرك توسط نيروي انتظامي كشف و رسانه‌اي مي‌شود، اشاره مي‌كنندو دليل افزايش درآمدهاي گمركي را اولاً ناشي از افزايش نرخ ارز مبادله‌اي در گمرك و ثانياً ناشي از قيمت‌هاي اجباري مي‌دانند كه گمرك به صورت غير قانوني با ايجاد سامانه ديگري موسوم به سامانه (TSC )به راه انداخته و واردكنندگان را مجبور ساخته كالاهاي خود را با قيمت‌هاي اين سامانه اظهار كنند تا اظهارشان مورد قبول گمرك قرار گيرد، البته مسعود كرباسيان رياست گمرك ايران و معاون وزير اقتصاد دولت يازدهم در مصاحبه با روزنامه دنياي اقتصاد 18 ارديبهشت 1395 يعني سه سال پس از اجراي سامانه صراحتاً به ناكارآمدي اين سيستم اعتراف كرد و اظهار داشت: «در ضرورت وجود سامانه جامع گمركي ترديدي نيست اما برخي از دست‌اندازها نيز در مسير فعاليت اين سامانه وجود دارد.»
وي در پاسخ به برخي انتقادها گفته است: «سامانه جامع گمركي در شرايطي فعاليت مي‌كند كه با مسائل متعددي مواجه است. رويه‌ها، معافيت‌هاي مختلف گمركي و تعرفه‌هاي متعدد در كشور ما وجود دارد. پس در اين شرايط، اجرايي كردن كامل اين سامانه در امور گمركي كار دشواري است.» حال جا دارد مسئولان و كارشناسان در رابطه با ورود كالاي قاچاق به رغم وجود سامانه الكترونيكي در گمركات براي مردم كمي توضيح دهند و بگويند مشكل كار كجاست.
