مسكو و واشنگتن پنهاني به جنگ سرد مي‌انديشند

واكنش روسیه در برابر استراتژي گسترش ناتو به شرق چيست؟

پوتين هشدار داد كه هشدار داد ائتلاف نظامی غرب با گستاخی در حال افزایش نیروهای خود در اروپای شرقی از جمله دریای سیاه و دریای بالتیک است و اين افزایش نیرو در نزدیکی مرزهای روسیه جنبه دفاعی ندارد بلکه بخشی از نظام تهاجمی آمریکا در خارج از مرزهای این کشور است.

مقدمه

پس از تحولات اخیر اوکراین و اقدام روسیه در الحاق کریمه به خاک خود، ناتو حضور نظامی خود در اروپای شرقی و بخش غربی دریای سیاه را گسترش داده است. اقدام روسیه در ماه مارس در الحاق کریمه به خاک خود موجب افزایش تنش در روابط مسکو و غرب شده و روابط دو طرف را به پایین ترین سطح پس از جنگ سرد کاهش داده است.

غرب به رهبری آمریکا بارها تهدید به افزایش تحریم های تجاری و سیاسی ضد روسیه کرده است. روسیه نيز همواره ضمن رد ادعاهای کشورهای غربی اعلام کرده است که هدف اصلی کشورهای غربی در قالب ناتو، گسترش حضور نظامی در مرزهای شرقی اروپا به بهانه بحران اوکراین است.

برگزاری رزمایش هوایی

پس از برگزاری رزمایش های اخیر پیمان ناتو بویژه در اروپای شرقی و غرب دریای سیاه، روسیه نیز رزمایش بزرگ هوایی خود را از جمله در مرز اوکراین آغاز کرد. ایگور کلیموف سخنگوی نیروی هوایی روسیه روز دوشنبه ۱۳ مرداد اعلام کرد که رزمایش مزبور در سه منطقه مختلف، از جمله مرز اوکراین، برای نخستین بار در روسیه انجام می‌شود. به گفته کلیموف، بیش از یکصد فروند هواپیما و بالگرد در این رزمایش نظامی پنج روزه شرکت می کنند.

این رزمایش اولین اقدام از مجموعه تدابیری است که با هدف تقویت هماهنگی بین نیروهای مسلح روسیه برگزار می شود. نیروی هوایی روسیه اعلام کرد که رزمایش بزرگ هوایی مزبور در تاریخ این کشور بی‌سابقه است. در این رزمایش که تا روز جمعه ۱۷ مرداد ادامه خواهد داشت، انواع هواپیماها و بالگردهای جنگی شرکت خواهند کرد. کلیموف خاطر نشان کرد هواپیماهای جنگنده سوخو -27 و میگ -31، همچنین بمب افکن های سوخو -34 و بالگردهای ترابری و رزمی در این رزمایش مشارکت خواهند داشت.کلیموف در ادامه گفت در این رزمایش کلیه تمرین‌های نظامی برای نابودی اهداف فرضی در زمین و هوا در سه منطقه جغرافیایی متفاوت انجام خواهد شد و قرار است برنامه سوخت‌گیری هوایی و نحوه ارتباط هواپیماها با سیستم های ضد هوایی در این رزمایش آزمایش شود.

رزمایش نظامی روسیه در حالی برگزار می شود که درگیری ها در شرق اوکراین شدت گرفته و کی یف مبارزه با مخالفان جدایی طلب در شرق این کشور را تشدید کرده است. گفتنی است روابط روسیه و اوکراین در پی برکناری ویکتور یانوکوویچ رییس جمهوری پیشین این کشور بعد از اعتراضات گسترده در ماه نوامبر گذشته به دلیل امضا نکردن توافق تجاری توسط وی با اتحادیه اروپا، الحاق شبه جزیریه کریمه به روسیه و سلسله حوادث مرتبط با فعالیت جدایی طلبان در شرق اوکراین به شدت تیره شده است. در عین حال رزمایش‌های ناتو و روسیه در شرق اروپا و مجاورت اوکراین با توجه به تشدید رویارویی روسیه با غرب از اهمیت بسیاری برخوردار هستند و توجه محافل سیاسی را به خود جلب می‌کنند. تا کنون چندین بار برخوردهایی نیز میان هواپیماهای جنگی روسیه و ناتو رخ داده‌اند.

رویارویی غربی ها با روسیه

به نظر می رسد که غربی ها از چند بعد در حال مقابله با روسیه هستند. در بعد نظامی، مقامات ارشد ناتو بر شرایط جدید امنیتی و نظامی در شرق اروپا بویژه پس از گسترش بحران اوکراین تاکید دارند و بر این اساس خواهان ارائه و اجرای طرح های جدید برای مقابله با اقدامات و تحرکات روسیه در این منطقه هستند. بهانه اصلی ناتو در این باره عملیات نظامی روسیه در شرق اروپا بویژه مرزهای همجوار با اوکراین است.

در واقع راسموسن دبیر کل ناتو در چند ماه اخیر بارها بر افزایش بودجه نظامی کشورهای عضو تاکید کرده و در زمینه لزوم این امر، بر افزایش مداوم هزینه های نظامی روسیه در سالهای اخیر و طرح های بلند پروازانه این کشور برای تقویت نیروهای مسلح و افزایش حضور نظامی در نقاط مختلف از جمله دریای سیاه و دریای مدیترانه تاکید کرده است. در مقابل فشارهای فزاینده ناتو بر روسیه و استقرارنیروهای نظامی در مجاورت مرزهای آن با واکنش شدید روسیه مواجه شده است.

اما از بعد دیگر شاهد تهاجم در جبهه سیاسی علیه روسیه هستیم که البته سردمدار این حمله سیاسی آمریکا و انگلیس هستند. در واقع سخنان اخیر اوباما علیه روسیه در وهله اول به نوعی برای درهم شکستن روسها و بویژه شخص پوتین است. اوباما تلاش کرده تا نه تنها روسیه را کشوری رو به زوال با توجه به روند کاهش جمعیت آن معرفی کند، بلکه نحوه پیشبرد سیاست خارجی وامنیتی آن را توسط پوتین زیر سئوال ببرد و این گونه وانمود کند که وی با نابخردی روسیه را بسوی پرتگاه می کشاند. با این حال شواهد حاکی از آن است که روسیه نه فقط از لحاظ نظامی در حال ایستادگی در برابر ناتو است، بلکه مسکو با یک ضد حمله سیاسی در واقع اوباما و نحوه مدیریت وی بر سیاست خارجی آمریکا بویژه در بحث بحران اوکراین را به طورجدی به چالش کشیده اند.

بررسی دلایل

برگزاری رزمایش نظامی روسیه از چند منظر قابل تحلیل است. نخست اینکه در روزهای اخیر جنگ روانی و تبلیغاتی غرب علیه روسیه ابعاد جدید و بی سابقه ای پیدا کرده و حتی باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه ای، به تحقیر مستقیم روسها و تهدید غیر مستقیم این کشور پرداخت. از سوی دیگر در بعد امنیتی و نظامی نیز مقامات ناتو تلاش می کنند تا به بهانه تقویت نظامی روسیه، کشورهای اروپایی عضو این ائتلاف نظامی را تشویق به افزایش بودجه دفاعی خود نمایند.

در این زمینه آندرس فوگ راسموسن دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) اعلام کرد که با توجه به مداخله های روسیه در اوکراین، ناتو طرح های دفاعی جدید را آماده خواهد کرد. راسموسن با اشاره به اظهارات اخیر نخست وزیر انگلیس در مورد بحران اوکراین و روابط با روسیه، تاکید کرد که مداخله روسیه در اوکراین یک هشدار به حساب می آید و شرایط امنیتی جدیدی را در اروپا ایجاد کرده است.این مقام ارشد ناتو افزود: ما تمرین های نظامی مان را تقویت و طرح های دفاعی جدیدی را آماده می کنیم و در عین حال کشورهای عضو ناتو را تشویق می کنم تا سرمایه گذاری هایشان را در امور دفاعی افزایش دهند.دبیرکل ناتو ادامه داد: طی پنج سال گذشته روسیه هزینه های دفاعی خود را تا 50 درصد افزایش داده است و کشورهای ناتو به طور میانگین تا 20 درصد کاهش داده اند.وی تاکید کرد که این روند باید تغییر کند.

اظهارات راسموسن در باره طرح های جدید ناتو برای تقویت توانمندی نظامی، با اظهارات چالش گرایانه باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا در باره روسیه همزمان شده است. اوباما در آخرین اظهارات خود روسیه را کشوری دانست که هیچ کاری از دستش بر نمی‌آید. اوباما در عین حال با لحنی تحقیر آمیز گفت ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به خاطر منافع سیاسی، دردسرهای کوتاه‌مدت تولید می‌کند که در درازمدت به روسیه لطمه خواهد زد. اوباما با اشاره به شاخص های اقتصادی تاکید کرد که مهاجران هیچگاه در پی فرصت‌های اقتصادی عجله‌ای برای رفتن به مسکو ندارند. وی همچنین با کنایه گفت امید به زندگی در روسیه حدود 60 سال است و جمعیت آن در حال کاهش است.

از بعد دیگری نیز ظاهرا روسها به لزوم برگزاری این رزمایش رسیده اند و آن، تحرکات نظامی ارتش اوکراین در جوار مرزهای مشترک با روسیه و حتی حملات متعدد توپخانه ای و خمپاره ای به پاسگاههای مرزی روسیه و در یک مورد حمله به یک شهر مرزی روسیه بوده است. روسیه اکنون احساس می کند که باید واکنش قاطعی به این اقدامات نظامی اوکراین نشان دهد و در این راستا برگزاری یک رزمایش بزرگ هوایی با شرکت شمار زیادی از هواپیماهای رزمی در واقع هشدار قاطعی به دولت غربگرای اوکراین است تا از تکرار این گونه حملات دست بردارد. با این حال نباید فراموش کرد که دولت اوکراین نیز در چند مورد، روسیه را متهم به سرنگونی هواپیماهای جنگنده این کشور با استفاده از سامانه های ضد هوایی البته از داخل خاک روسیه کرده است.

جنبه دیگر برگزاری این رزمایش، به طور مشخص نمایش قدرت روسیه در برابر غرب است .روسها قصد دارند به مقامات ناتو وآمریکا این مساله را گوشزد کنند که در مواجهه با اهداف تجاوز طلبانه غربی ها در شرق اروپا، نه تنها قصد عقب نشینی ندارند، بلکه بر عکس، به طور جدی با افزایش استقرار تجهیزات و نیروهای نظامی و همچنین برگزاری رزمایش های زمینی ، هوایی و دریایی، به مبارزه طلبی غرب، پاسخ قاطعی خواهند داد.

در این باره اظهارات اخیر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در جلسه اضطراری شورای امنیت این کشور را باید گوشزد کرد که هشدار داد ائتلاف نظامی غرب (یعنی ناتو) با گستاخی در حال افزایش نیروهای خود در اروپای شرقی از جمله دریای سیاه و دریای بالتیک است. از دیدگاه پوتین، افزایش نیروهای ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه جنبه دفاعی ندارد بلکه بخشی از نظام تهاجمی آمریکا در خارج از مرزهای این کشور است.