جوان آنلاين: بحران
اوکراین و اقدام روسیه در ماه مارس 2014 در الحاق کریمه به خاک خود موجب افزایش
تنش در روابط مسکو و غرب شده و روابط دو طرف را به پایین ترین سطح پس از جنگ سرد
کاهش داده است. غرب به رهبری آمریکا بارها تهدید به افزایش تحریم های تجاری و
سیاسی ضد روسیه کرده است. روسیه بارها ضمن رد ادعاهای کشورهای غربی اعلام کرده است
که هدف اصلی کشورهای غربی در قالب ناتو، گسترش حضور نظامی در مرزهای شرقی اروپا به
بهانه بحران اوکراین است. به نظر می رسد که شواهد تا حد زیادی موید این مطلب است که ناتو به بهانه افزایش تهدیدات از جانب روسیه
علیه اعضای شرقی خود، درصدد افزایش حضور نظامی در شرق اروپا است. در این راستا
برگزاری رزمایش های دریایی و زمینی در کنار رزمایش های هوایی به بهانه افزایش
آمادگی های رزمی صورت می گیرد.
دریای
سیاه صحنه رزمایش جدید
وزارت
دفاع بلغارستان با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) قصد دارد رزمایش دریایی موسوم به" بریز 2014" (Breeze
2014) را در بخش
غربی دریای سیاه برگزار کند. این رزمایش دریایی طی روزهای 13 تا 22 تیر 1393 در
دریای سیاه برگزار می شود. ناوهای جنگی بلغارستان، یونان، رومانی، ترکیه و
آمریکا در این رزمایش دریایی حضور و مشارکت خواهند داشت. علاوه بر این گشت هوایی
توسط یک هواپیمای گشتی آمریکایی تامین شده و 4 فروند ناو ضد مین ناتو (از کشورهای
ایتالیا، ترکیه و انگلیسنیز در این رزمایش دریایی شرکت خواهند داشت. وزارت دفاع
بلغارستان در بیانیه خود تصریح کرد هدف اصلی از برگزاری این رزمایش ارتقای قابلیت
و توانایی تاکتیکی و هماهنگی نیروهای دریایی کشورهای عضو ناتو برای مقابله با
شرایط غیر منتظره و حساس منطقه اعلام شده است.
کادر اصلی عملیاتی این رزمایش قرار
است در پایگاه دریایی شهر بندری بورگاس مستقر شود.گفتنی است پس از تحولات اخیر
اوکراین و اقدام روسیه در الحاق کریمه به خاک خود، ناتو حضور نظامی خود در بخش
غربی دریای سیاه را گسترش داده است.
رزمایش
زمینی ناتو
با این
همه ناتو صرفا بر رزمایش های دریایی اتکا ندارد و برگزاری تمرینات نظامی زمینی نیز در برنامه های کاری آن
بویژه در شرق اروپا قرار دارد. در این راستا چندی قبل بزرگترین رزمایش سازمان
پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو)از دوشنبه 15 اردیبهشت در استونی و در نزدیکی مرزهای روسیه
با شرکت اعضای این پیمان آغاز شد. این رزمایش موسوم به "طوفان بهار" هر ساله
با مشارکت تعدادی از یگان های نظامی وابسته به ناتو در استونی برگزار می شود. در این
مانور نظامی که از بزرگترین مانورهای ناتو در استونی از زمان فروپاشی شوروی محسوب می
شود، شش هزار سرباز حضور داشتند. این مانور سالانه موسوم به "طوفان بهاری"
که برای دوازدهمین سال برگزار می شود و 2 خرداد به پایان رسید، مناطق نزدیک به مرز
روسیه را نیز در بر گرفت. در این رزمایش
نزدیک به شش هزار نظامی از جمله ۱۵۰ چترباز از تیپ هوابرد ۱۷۳ آمریکا، ۹۰ نظامی انگلیسی و نیز واحدهای نظامی فرانسه، هلند،
بلژیک، لهستان، لیتوانی و لتونی شرکت داشتند. در این رزمایش همچنین چهار فروند جنگنده "اف 1۶" نیروی هوایی دانمارک و سه فروند جنگنده
"سوخو ۲۲" لهستان نیز مشارکت داشتند. این رزمایش ناتو در حالی برگزار شد
که تقابل اروپا و آمریکا با روسیه بر سر اوکراین همچنان ادامه داشت.
در این راستا
آندرس فوگ راسموسن دبیر کل ناتو در سخنانی هشدار داد مسکو با ادامه اقداماتش برای بی
ثبات کردن اوکراین، یک اشتباه تاریخی را مرتکب می شود و ممکن است این اقدامات پیامدهای
بسیاری بر روابط روسیه و غرب داشته باشد.
واکنش
روسیه و ادعای ناتو
این در
حالی است که اقدامات واگرایانه ناتو در چارچوب تعلیق و قطع همکاری های با روسیه با
واکنش منفی و اقدامات متقابل این کشور مواجه شده است. در آخرین اقدام در این زمینه
روسیه اجرای یک توافقنامه نظامی را که در سال 2001 با لیتوانی امضاء کرده بود، به
حالت تعلیق درآورد. بر اساس این توافقنامه نظامی، لیتوانی قادر بود بر نحوه استقرار
نیروهای روسیه در کالینینگراد نظارت داشته باشد. کالینینگراد، منطقه ای متعلق به روسیه
و محصور بین لیتوانی و لهستان است که ناوگان دریای بالتیک روسیه در آن مستقر شده است. بر
اساس توافقنامه تعلیق شده بین روسیه و لیتوانی، روس ها هم این اختیار را داشتند که
بر عملکرد ارتش لیتوانی نظارت داشته باشند. در عین حال با گسترش شکاف بین روسیه و ناتو
بر سر اوکراین و اقدامات تنبیهی ناتو علیه روسیه، مقامات ارشد ناتو بر افزایش هر چه
سریعتر بودجه نظامی کشورهای اروپایی عضو این سازمان و تقویت آمادگی های نظامی آنها تاکید
می ورزند. کما اینکه آندرس فوگ راسموسن دبیر کل ناتو عقیده دارد که کشورهای ناتو باید
با هزینه بیشتر در بخش دفاعی به "تجاوز غیرقانونی" روسیه علیه اوکراین واکنش
نشان دهند. از دیدگاه راسموسن، اعضای ناتو باید به مدرنیزه كردن نیروهای مسلح خود بپردازند،
زیرا روسیه به دنبال تقسیم اروپا است. راسموسن ادعا کرد که هیچیک از اعضای ناتو در
پی ایجاد جنگ سرد با روسیه نیستند، ولی با این وجود شاهد آن هستند که مسکو تلاش می کند بار دیگر اروپا
را به مناطق تحت نفوذ خود تقسیم کند. وی در این باره تصریح کرد که همه اعضای ناتو باید
منابع لازم را برای تقویت توانایی‌های دفاعی سرمایه‌گذاری کنند، هر چند این اقدامات
در شرایط اقتصادی کنونی دشوار است اما شرایط دفاعی آنها را می‌طلبد.
نکته مهمی که
راسموسن آن را بیان کرده و به طور تلویحی به ایستادگی نظامی در برابر روسیه اشاره دارد
این است که وی تصریح کرد که ناتو ناگزیر است که در برابر اقدامات کرملین واکنش نشان
دهد ولی این به معنای احیای دوران جنگ سرد نیست.با وجود تاکیدهای مقامات ارشد ناتو
به نظر می رسد رزمایش ناتو در این مقطع
زمانی در واقع گام جدیدی برای نمایش قدرت در برابر روسیه ، نمایش حمایت ناتو از
اعضای شرقی خود و در واقع هشداری به روسیه برای خودداری از هر گونه اقدام تهاجمی
علیه همسایگان اوکراین و کشورهای سه گانه
بالتیک است که از اعضای نسبتا جدید ناتو
محسوب می شوند.
نشست
ورزای دفاع ناتو
در نشست
دو روزه وزرای دفاع ناتو در روزهای 13 و14 خرداد در بروکسل وزرای شرکت کننده در
این نشست از آمادگی خود در برابر تهدید های احتمالی روسیه خبر داده و همچنین توافق
کردند که طرح آمادگی عملیاتی خود را که در نشست ناتو در سپتامبر 2013 به تصویب
رسیده بود، بهبود دهند.علاوه برارتقای نیروی واکنش سریع ناتو و برنامه ریزی برای
رزمایش های جدید ، این نیروها حضور خود در کشورهای شرق اروپا را نیز مد نظر قرار خواهند داد.در
این راستا وزرای دفاع آلمان، دانمارک و لهستان طرح هایی را برای افزایش آمادگی
نیروی مشترک رزمی ناتو موسوم به
"سپاه چند ملیتی شمال شرقی "مستقر در لهستان اعلام کردند. از
دیدگاه "آندرس فوگ راسموسن"دبیر کل ناتو ، این اقدام آن ها پیام پر
اهمیتی را مبنی بر اطمینان مجدد و دفاع جمعی ارسال می کند. وزرای دفاع عضو ناتو در
عین حال شیوه های تقویت توانمندی این پیمان را بررسی کردند. هم چنین راسموسن اخیرا
بحث افزایش آمادگی های ناتو برای مداخله در هر بحران یا درگیری احتمالی در اروپا
بویژه در اروپای شرقی را مطرح کرده است و در آخرین اظهار نظر خود بار دیگر خواهان
افزایش بودجه نظامی کشورهای عضو ناتو شد.بهانه اصلی ناتو در این باره عملیات نظامی روسیه در شرق اروپا بویژه مرزهای
همجوار با اوکراین است.در مقابل روسیه دلیل اصلی تنش ها در شرق اوکراین را نگرانی
از استقرار نیروهای ناتو در این منطقه می داند.
تاکید
مجدد راسموسن
" آندرس
فوگ راسموسن " دبیرکل پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در آخرین اظهار نظر خود
بار دیگر خواستار افزایش بودجه دفاعی کشورهای عضو این سازمان پس از بحران اوکراین شد.
راسموسن در این باره تصریح کرد که عملیات نظامی در اوکراین باید یادآوری کند که امنیت
اروپا مسأله‌ای است که پرداختن به آن بسیار ضروری است.راسموسن افزود ، جهان اکنون بی‌ثبات
تر از هر زمانی در گذشته از زمان پایان جنگ سرد تاکنون شده است.وی با اشاره به الحاق
شبه جزیره کریمه به روسیه و درگیری ها در شرق اوکراین گفت ، در 25 سال گذشته تنش‌ها
در اروپا و همچنین هزینه‌های نظامی کاهش یافته است ولی اکنون اوضاع امنیتی متفاوت و
فاجعه‌باری ایجاد شده است .به گفته راسموسن ، روسیه در پنج سال اخیر بودجه نظامی خود
را 50 درصد افزایش داده در حالی که این هزینه‌ها در کشورهای عضو ناتو 20 درصد کاهش
یافته است.وی افزود ، برخی کشورهای عضو ناتو بودجه نظامی خود را تا 40 درصد کاهش داده‌اند
ولی ادامه این وضع امکان‌پذیر نیست.راسموسن گفت ، آلمان و دیگر کشورها به رویکردی مبنی
بر اختصاص 20 درصد کل تولید ناخالص داخلی به بخش دفاعی پایبند نبوده‌اند.
موضع
آمریکاییها
البته
درخواست افزایش بودجه دفاعی کشورهای عضو ناتو محدود به راسموسن نیست .بلکه دیگر
مقامات ارشد غربی نیز درخواستهای مشابهی مطرح کرده اند .از جمله چاک هیگل وزیر دفاع
آمریکا در اوایل ژوئن 2014 از کشورهای عضو ناتو خواست بودجه دفاعی شان را در واکنش
به بحران اوکراین افزایش دهند.وی خاطر نشان کرد که کاهش بودجه نظامی برای آینده این
ائتلاف به اندازه هر دشمنی، تهدیدآمیز خواهد بود. هیگل ضمن درخواست از متحدان ناتو
برای بررسی نحوه آموزش و تجهیز نظامیان خود، گفت که ناتو باید منتظر این باشد که روسیه
حتی به رغم عقب کشاندن نیروهایش از مرز اوکراین، ثبات قدم این ائتلاف را محک زند.
جان کری
وزیر خارجه آمریکا نیز چندی قبل خواستار افزایش بودجه نظامی ناتو شد تا بدین ترتیب
به «تلاش‌های روسیه برای تغییر ساختار امنیتی کشورهای شرق و مرکز اروپا» پاسخ دهد.کری
گفت: واشنگتن نمی‌تواند شاهد کاهش بودجه دفاعی متحدان خود باشد. اکنون وقت آن رسیده
اعضای ناتو تا پنج سال آینده هزینه‌های دفاعی خود را افزایش دهند.
افزایش
بودجه دفاعی
گفتنی
است بسیاری ازکشورهای عضو ناتو بودجه دفاعی شان را به دلیل بحران مالی کاهش داده اند.
تنها تعداد کمی از اعضای ناتو هدف این ائتلاف برای اختصاص ۲ درصد از تولید ناخالص
داخلی خود برای تامین هزینه های دفاعی ناتو را تحقق بخشیده اند.لتونی، لیتوانی و رومانی
از برنامه افزایش بودجه دفاعی خود در واکنش به بحران اوکراین خبر داده اند. رییس جمهوری
لهستان نیز اخیرااعلام کرد که از دولت این کشور خواهد خواست بودجه دفاعی را به ۲ درصد
تولید ناخالص داخلی افزایش دهد.ائتلاف ناتو در طول بحران اوکراین، شماری هواپیماهای
جنگنده و ناوهای جنگی عازم اروپای شرقی کرده و بر تعداد رزمایش های نظامی خود در این
منطقه افزوده است تا به متحدان اروپایی که از تحرکات روسیه در اوکراین نگران شده اند،
اطمینان خاطر بخشد. این ائتلاف درعین حال هر گونه قصدی برای مداخله نظامی در اوکراین
را رد کرده است.ناتوهمچنین سرگرم بررسی نوع گام های لازم برای این ائتلاف جهت تقویت
وضعیت دفاعی و بهبود توان خود به منظور پاسخ دادن به تاکتیک های مورد استفاده روسیه
در جریان الحاق شبه جزیره کریمه به خاک خود است. در این راستا راسموسن دبیر کل
ناتو چندی قبل موضوع اتخاذ شیوه های جنگی جدید از سوی ناتو در
واکنش به تحولات اخیر در شرق اروپا بویژه در اوکراین را مطرح کرد. .در این چارچوب وی تاکید کرد که ناتو
باید شیوه جدید جنگی را برگزیند که روسیه در اوکراین اجرا کرد که شامل عملیات مخفیانه
نظامی و شایعه پراکنی است.اشاره راسموسن می تواند متضمن این مساله باشد که ناتو در
بحران های آینده در اروپا احتمالا بر دو مساله
یعنی جنگ غیر مستقیم (از طریق عوامل واسطه ) و نیز جنگ روانی از طریق اجرای گسترده تاکتیک های جنگ روانی که یکی
از مصادیق آن شایعه پراکنی است تاکید بیشتری خواهد کرد.در عین حال راسموسن بحث افزایش
آمادگی های ناتو برای مداخله در هر بحران یا درگیری احتمالی در اروپا بویژه در اروپای
شرقی را مطرح کرده است که این نیز به نوبه خود از سوی روسیه به منزله اقدامی تهاجمی
علیه مسکو تلقی می شود.
جمع
بندی
به نظر
می رسد که غربی ها اقدامات روسیه در اوکراین و بویژه الحاق کریمه را بمثابه گامهایی
جدی برای بر هم زدن نظم سیاسی پس از جنگ سرد در اروپا تلقی می کنند و بدین لحاظ نه
فقط در صدد افزایش آمادگی برای تحرکات آتی روسیه هستند، بلکه تلاش می کنند تا بار
دیگر اطمینان از دست رفته متحدان اروپای شرقی خود را احیا نمایند. این در حالی است
که از نگاه متحدین اروپایی آمریکا بویژه متحدان اروپای شرقی، تضمین امنیتی و نظامی
آمریکا یک امر ضروری و چاره ناپذیر تلقی می شود. این کشورها مدام تلاش می کنند تا به
هرنحو ممکن پای آمریکا را بیش از پیش به کشور خود بکشانند تا به نحوی خود را در باره
تهدیدات متصوره از جانب روسیه بیمه نمایند. از جمله کشورهایی مانند رومانی، لهستان
پایگاههای نظامی در اختیار آمریکا گذاشته و کشورهای حوزه بالتیک نیز حراست از حریم
هوایی خود را به آمریکا سپرده ودر عین حال خواهان
حضور نظامی هر چه بیشتر آمریکا در خاک خود هستند.با این همه نباید فراموش کرد
که اساسا آمریکا یک قدرت برون قاره ایی است که نقش قدرت مداخله گر در اروپا را ایفا
می کند . این در حالی است که روسیه قبلا اعلام کرده بود در صورت تقویت حضور نظامی
ناتو در شرق و مرکز اروپا، به توافق همکاری خود با سازمان ناتو که در سال 1997
امضا شده، پایان خواهد داد.همچنین با اعلام طرح یک میلیارد دلاری آمریکا برای تقویت حضور نظامی در اروپا ، روسها خود را
با واقعیتی تلخ به نام رویارویی با ناتو در جوار مرزهای غربی شان یافته اند.با
عملی شدن طرح های ناتو در شرق و مرکز اروپا باید انتظار داشت که روسیه نیز
اقداماتی همسنگ با ناتو برای کسب آمادگی نظامی وآمادگی برای رویارویی انجام دهد.بدین ترتیب بار دیگر مرکز و شرق
اروپا همانند دوره جنگ سرد صحنه رویارویی نظامی روسیه و غرب خواهد شد.
جالب بود و از این تحلیل لذت بردم 
