جوان آنلاین: برای حل معضل ناترازی گاز باید روی مسئله مصرف در بخش خانگی تمرکز کرد. با تکیه بر اصلاح شیوه توزیع یارانه گاز به هر نفر مبتنی بر الگوی بهینه در کنار تعویض تجهیزات گرمایشی غیراستاندارد و فرسوده با تجهیزات گرمایشی با استاندارد بالا، امکان کاهش چشمگیر مصرف در بخش خانگی و در نهایت با کاهش مصرف انرژی در بخش خانگی و ایجاد صرفه اقتصادی در بهینه‌سازی مصرف گاز با تکیه بر اعطای سهمیه گاز به هر نفر معادل الگوی بهینه مصرف، زمینه برای جبران عدم‌النفع ۱۵میلیارد دلاری صنعت و همچنین عدم‌النفع ۵میلیارد دلاری استفاده از مازوت به جای گاز در نیروگاه‌ها فراهم شد.
با افزایش سرسام‌آور مصرف گاز برای گرمایش در ماه‌های سرد سال، عدم تطابق بین تولید و مصرف به عدم‌تعادل و ناترازی گاز قابل توجهی منجر شده است. ناترازی روزانه از ۵۰میلیون‌مترمکعب در اواسط دهه ۹۰ به تقریباً ۳۰۰میلیون‌مترمکعب در سال جاری افزایش یافته است که نیاز به استراتژی جامع برای تنظیم مجدد و اصلاح الگو‌های مصرف بخش خانگی مستثنی از افزایش تولید گاز دارد.
مسئله ناترازی گازی کشور در فصول سرد سال به دلیل افزایش مصرف گاز جهت گرمایش در بخش خانگی به یک معضل جدی برای کشور تبدیل شده است و کاهش سهم ۹۰درصدی مصرف گاز در اوج پیک مصرف در بخش خانگی مهم‌ترین اولویت حل ناترازی است که با رویکرد‌هایی نظیر تعویض بخاری‌های فرسوده، اعطای یارانه گاز به هر کد ملی و اجرای کامل فاز‌های نهایی تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها به نتیجه خواهد رسید. در بخش صنعتی نیز صنایع فاقد ارزش‌افزوده، ناترازی گازی زمستان سال جاری در اوج پیک مصرف معادل ۳۰۰میلیون مترمکعب خواهد بود که این وضعیت به معنای تعطیلی بخش عمده‌ای از صنایع و همچنین مازوت‌سوزی بخش عمده‌ای از نیروگاه‌ها جهت تولید برق در زمستان ۱۴۰۳ خواهد بود.
ناترازی گاز در ایران از عوامل متعددی ناشی می‌شود ولی مهم‌ترین دلیل با سهمی ۹۰درصدی در مصرف گاز در اوج پیک مصرف کشور در سردترین روز‌های سال بخش خانگی است. با توجه به اینکه ۹۰درصد مصرف گاز در ساعات اوج مصرف در بخش خانگی اتفاق می‌افتد، صنایع مختلف با اختلالات عرضه در زمان پیک مصرف مواجه هستند.
در دسترس‌نبودن گاز کافی برای نیاز‌های سوخت صنایع انرژی‌بر یا خوراک صنایع گازی خطوط تولید را فلج می‌کند و به اثرات آبشاری منفی بر افزایش قیمت‌ها و رشد اقتصادی منجر می‌شود.
همچنین با وابستگی ۸۳درصدی سوخت نیروگاه‌ها به برق و وضعیت نامساعد نیروگاهی کشور که به تأمین سوخت گاز برای تولید برق متکی هستند، عملاً مسئله برق نیز عدم‌النفع اقتصادی دیگری برای ما خواهد داشت که باید با تکیه بر اصلاحات مصرف در بخش خانگی و تجاری این وضعیت را اصلاح کرد.
کاهش ۱۰۰میلیون مترمکعبی ناترازی گاز با تکیه بر اعطای سهمیه گاز به هر کد ملی
فرشاد جامع، کارشناس انرژی در مورد لزوم اصلاح وضعیت ناترازی بنزین به «جوان» گفت: مسئله ناترازی گاز شاید مهم‌ترین چالش نیمه پایانی سال برای حکمرانی اقتصادی کشور است که با ناترازی گاز حاصل از افزایش مصرف غیربهینه در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور به خصوص در بخش خانگی و بخش تجاری، باید به طور ویژه در زمینه اصلاح وضعیت مصرف در بخش خانگی تمرکز کنیم. موضوع مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری صرفاً یک چالش زیست‌محیطی یا اقتصادی نیست و اساساً با رشد اقتصادی، رفاه اجتماعی و امنیت انرژی کشور نیز در هم تنیده است، از همین رو باید به سمت اصلاح این وضعیت مصرف غیربهینه و معادل ۸۰ تا ۹۰درصد از کل گاز تولیدی کشور جهت مصرف گرمایشی در بخش خانگی یا تجاری آن هم با تجهیزات بسیار نامناسب، غیرکارآمد و غیراستاندارد برویم.
وی ادامه داد: برای رسیدگی مؤثر به عدم‌تعادل گاز بدون توجه به وضعیت تغییرات تولید گازی کشور، ضروری است دلایل زمینه‌ای را که باعث مصرف بیش از حد گاز در فصول سرد سال در بخش خانگی و تجاری می‌شود، مشخص کنیم. اولین مسئله استفاده تجهیزات گرمایشی فرسوده و غیراستاندارد به دلیل قیمت پایین گاز است. بخش قابل توجهی از بخاری‌های خانگی قدیمی و ناکارآمد هستند که به تلفات و هدررفت گاز قابل توجهی کمک می‌کنند. عامل اصلی این موضوع نیز قیمت سرکوب‌شده گاز و دخالت دستوری دولت در این بخش است. این کارشناس انرژی با اشاره به وضعیت بد سیگنال‌دهی قیمتی به مردم در روش فعلی قیمت سرکوب‌شده گاز از سوی دولت گفت: قیمت‌گذاری گاز در ایران منعکس‌کننده واقعیت‌های بازار نیست و قیمت‌های پایین یک عامل بازدارنده برای مصرف عقلانی گاز ایجاد کرده است که مصرف‌کنندگان آزادانه بدون توجه به کارایی آن را خرج می‌کنند. این قیمت پایین گاز نیز درک حداقلی در بین مصرف‌کنندگان در مورد ارزش گاز مصرفی ایجاد کرده است که با تعریف زمین بازی جدید، امکان ایجاد صرفه کامل اقتصادی برای کاهش و بهینه‌کردن مصرف هر یک از افراد خانواده فراهم خواهد شد که این زمین بازی، اعطای یارانه گاز و در کنار آن برق به هر کد ملی است که زمینه‌ساز بهینه‌سازی مصرف و انتقال کامل عواید به جیب مردم به جای دولت خواهد شد.
جامع در ادامه با اشاره به لزوم توجه به روش‌های متنوع موجود بر سر راه حکمرانان بخش انرژی کشور جهت حل ناترازی گازی با تکیه بر اصلاح تجهیزات گرمایشی در دسترس مردم با بخاری‌های هرمتیک گفت: با توجه به پیچیدگی‌های ناترازی گاز، راه‌حل‌ها باید چندجانبه و بر تغییر عادات مصرف در بخش خانگی متمرکز شوند. اولین اقدام دولت چهاردهم باید متمرکز بر تعویض بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های هرمتیک باشد. یکی از تأثیرگذارترین اقدامات، جایگزینی بخاری‌های قدیمی و ناکارآمد با مدل‌های مدرن هرمتیک است. جایگزینی ۵میلیون بخاری قدیمی با بخاری‌های هرمتیک می‌تواند مصرف گاز را تا ۱۰۰میلیون‌مترمکعب در روز در دوره‌های اوج مصرف کاهش دهد. این تغییر نه تنها باعث صرفه‌جویی در انرژی می‌شود، بلکه ایمنی را با تکیه بر کاهش خطر مسمومیت با منواکسید‌کربن مرتبط با بخاری‌های سنتی دودکشی افزایش می‌دهد. وی ادامه داد: مهم‌ترین اصلاح، اما در شیوه توزیع یارانه برق و گاز متمرکز است که موجب اصلاح هدفمند یارانه انرژی و اعطای سهمیه معادل الگوی بهینه مصرف به هر کد ملی است. انتقال از یارانه‌های عمومی و کلی اعطایی به بخش گاز و برق کشور به سیستمی که سهمیه‌های گاز و برق مشخصی را به هر نفر از اعضای خانواده اختصاص می‌دهد، می‌تواند مصرف مسئولانه را تقویت کند و از همه مهم‌تر همه عواید حاصل از کاهش مصرف به شکل نقد و با قیمت آزاد گاز به سرپرست خانواده خواهد رسید.
جامع در پایان گفت: اصلاح عادات و الگوی مصرف در بخش خانگی گامی اساسی برای ایران برای دستیابی به تعادل در توزیع گاز خود در ماه‌های اوج زمستان است. دولت چهاردهم با تمرکز بر جایگزینی ناکارآمدی‌ها، تعدیل ساختار‌های قیمت‌گذاری و از همه مهم‌تر ایجاد زمین بازی برد- برد برای بهینه‌سازی مصرف با اصلاح سیستم توزیع یارانه‌های بخش برق و گاز به هر نفر و کد ملی، این ظرفیت را دارد که بازار گاز خود را بدون افزایش تولید تثبیت کند.
