جوان آنلاین: اظهارات اخیر مهدی غضنفری در جلسه با اعضای کمیسیون برنامه و بودجه مجلس وهمچنین صحبت‌های اخیر روغنی زنجانی رئیس سازمان برنامه و بودجه سال‌های ۶۳ تا ۷۴ در خصوص برداشت بی رویه از منابع این صندوق، صندوق توسعه ملی را در کانون توجهات قرار داده است. هر چند برخی خود او را یکی از مسببین اصلی نابودی "حساب ذخیره ارزی" می‌دانند، اما برخی نیز به کلیت این انتقادات ایرادی وارد نمی‌دانند و بر این باورند که برای مدیریت برداشت‌های بی رویه از صندوق توسعه ملی باید کاری جدی کرد.
از دی ماه سال ۱۳۹۰ که صندوق توسعه ملی با هدف «جایگزین شدن منبع تأمین بودجه عمومی دولت» به «منابع و سرمایه‌های زاینده اقتصادی» جایگزین حساب ذخیره ارزی شد و رسما شروع به فعالیت کرد تا کنون وضعیت صندوق در شرایط مطلوبی به سر نمی‌برد؛ چرا که به جای واریز پول نفت، عمدتا دولت‌ها با توجیهات مختلف به دنبال برداشت بوده اند. به عنوان مثال در شرایطی که دولت باید منابع این صندوق را صرف پروژه‌های استراتژیک کند، اما این منابع صرف پرداخت مطالبات کشاورزان و امثالهم شده است.
منابع ورودی به صندوق توسعه ملی از ابتدای تاسیس تا پایان سال ۱۴۰۲، معادل ۱۶۱ میلیارد دلار بوده، اما در حال حاضر تنها حدود ۱۵ میلیارد دلار منابع در صندوق موجود است و این در شرایطی است که در کشور‌های نفت خیز بیش از ۶۰۰ الی ۷۰۰ میلیارد دلار منابع دارند!
درک ناکافی مسئولان از ماموریت‌های صندوق‌های ثروت
مهدی غضنفری، رئیس صندوق توسعه ملی اولین چالش را موضوع حکمرانی صندوق‌های ثروت دانست و ضمن اشاره به درک ناکافی از ماموریت‌های صندوق‌های ثروت هشدار داد که عدم شناخت ماموریت‌ها و کارکرد‌های این نهاد، ممکن است سبب پیگیری «نامسئله‌ها» به جای «مسئله‌ها» شود.
وی اظهار داشت: اکنون سه چالش مهم پیش روی صندوق توسعه ملی وجود دارد که باید برای رفع آن‌ها کوشید. چالش اول شناخت ناکافی دستگاه‌ها و مراجع تصمیم‌گیری از جمله مجلس شورای اسلامی و کمیسیون‌های آن، برخی نهاد‌های دولتی و حتی مجمع تشخیص مصلحت نظام از مفهوم ثروت و سرمابه و سهم نسل آتی، توسعه و مفاهیمی از جنس حکمرانی است.
رئیس صندوق توسعه ملی با بیان اینکه دومین موضوعی که به عنوان یک چالش مهم بر سر راه صندوق توسعه ملی قرار دارد استفاده از منابع صندوق توسعه ملی در بودجه جاری کشور است افزود: اینکه چرا منابع ارزی صندوق توسعه ملی برای کسری بودجه دولت هزینه می‌شود را نباید ما بعنوان مسئولین صندوق پاسخ دهیم بلکه دیگران از جمله کمیسیون برنامه و بودجه و نیز مجلس باید پاسخگو باشند. اینکه لایحه بودجه را فراتر از توان ارزی کشور تصویب می‌کند و سبب می‌شود دولت برای تامین منابع ارزی و جبران کسری بودجه به سراغ گرفتن مجوز برداشت از صندوق توسعه ملی برود.
مهدی غضنفری گفت: متاسفانه این یکی از مواردی است که کمیسیون برنامه و بودجه و مجلس باید پاسخگوی آن باشند و نه در مقام و جایگاه پرسشگر، از صندوق توسعه ملی انتظار داشته باشند ما پاسخ دهیم که چرا از منابع صندوق برای جبران کسری بودجه استفاده شده است.
رئیس صندوق توسعه ملی با تاکید بر این نکته که وقتی بدون پیش‌بینی‌های دقیق نسبت به تامین هزینه‌های جاری و عمرانی کشور، بودجه‌ای فراتر از درآمد ارزی کشور بسته و مصوب می‌شود به صورت ضمنی به دولت مجوز و امکان برداشت از منابع صندوق توسعه ملی داده می‌شود.
وی از نمایندگان مجلس و اعضای کمیسیون برنامه و بودجه خواست به هنگام بستن اعداد بودجه توجه کنند که پیش‌بینی‌ها در خصوص درآمد‌های ارزی غیرواقعی و فراتر از ظرفیت‌های کشور نباشد تا به خاطر کسری بودجه، دولت به چاپ پول و یا برداشت از صندوق توسعه ملی دست نزند.
مهدی غضنفری در ادامه از سومین چالش پیش روی صندوق توسعه ملی به عنوان مهمترین مسئله‌ی این نهاد نام برد و سایر موضوعات مطرح شده در مقایسه با چالش سوم را موضوعاتی فرعی خواند و گفت: چالش سوم و مهمترین مانع پیش روی صندوق موضوع خلق درامد‌های جدید و سرشار ارزی از طریق تولید و صادرات نفت و گاز است.
مهدی غضنفری یادآوری کرد: متاسفانه در سال‌های اخیر میادین مشترک نفت و گاز ما از طریق همسایه‌ها در معرض استخراج سریع و مداوم قرار گرفته است و سرمایه‌گذاری‌های خارجی بسیاری در اطراف مرزهای جمهوری اسلامی ایران برای استفاده از این میادین مشترک انجام شده است. این در حالی است که ما به جای اینکه منابع صندوق توسعه ملی را برای سرمایه‌گذاری در این زمینه بکار بگیریم به اندک منابع انرژی باقی مانده خودمان دل خوش کرده‌ایم و در مورد چگونگی تقسیم یک کیک کوچک با هم دعوا می‌کنیم.
باید منابع صندوق توسعه ملی را صرف ساخت دو پالایشگاه می‌کردیم
عبدالرضا مصری، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس نیز با بیان اینکه متاسفانه هزینه ناکامی و ناتوان‌مندی‌هایمان را صندوق توسعه ملی پرداخت می‌کند، گفت: باید منابع صندوق توسعه ملی را صرف ساخت دو پالایشگاه می‌کردیم تا دلار ندهیم و بنزین وارد کنیم.
وی با بیان اینکه صندوق توسعه ملی تاکنون ۱۶۰ میلیارد دلار هزینه کرده است، بیان کرد: به عنوان مثال اگر ما ۶ میلیارد دلار از این منابع را صرف ساخت دو پالایشگاه با ظرفیت ۲۱۰ هزار بشکه در روز ایجاد کرده بودیم هم یک سرمایه ملی داشتیم و هم نیازی نبود تا دلار بدهیم و بنزین وارد کشور کنیم.
صندوق توسعه ملی را به مسلخ نبریم
محمدرضا سبزعلیپور، رئیس مرکز تجارت جهانی با بیان اینکه "صندوق‌های ثروت ملی" در جهان به مرور زمان به سه نوع صندوق مبدل شدند که هر یک وظایف و عملکرد خاص خود را دارند گفت: برخی از آن‌ها صندوق‌های تثبیتی هستند که هدف شان کمک به تثبیت بودجه کشور، یعنی ورود منابع به صندوق به هنگام افزایش درآمد‌های نفتی، کالایی یا مازاد تجاری و برداشت از آن برای تثبیت بودجه کشور به وقت کاهش درآمد‌های نفتی، کالایی یا تجاری است.
برخی نیز صندوق‌های توسعه‌ای هستند که هدف شان استفاده از منابع صندوق در کشور، توسط خود صندوق یا بخش خصوصی است و برخی صندوق‌های صیانتی است که هدف شان حفظ و افزایش حجم منابع و دارایی‌ها برای نسل‌های بعدی است.
وی افزود: با توجه به اساسنامه "صندوق توسعه ملی ایران" هدف این صندوق دارای اهداف ترکیبی توسعه‌ای و صیانتی است، ولی به دلیل فشار‌های فزاینده تحریم‌ها از سوی دولت‌های سلطه گر و کاهش فروش نفت و درآمد‌های ارزی، بیشتر منابع صندوق توسط دولت‌های گذشته بصورت تثبیتی استفاده شده است.
سبزعلیپور تصریح نمود: متأسفانه دولتمردان ما سالهاست که "صندوق توسعه ملی" را طبق میل و خواست خود معنی و تفسیر نموده و هر بلایی که دلشان خواسته به سر آن درآورده اند.
ضرورت تدوین برنامه راهبردی برای استفاده از منابع صندوق
برداشت از صندوق توسعه ملی و استقراض دولت از این منابع به یکی از چالش‌های پر هزینه برای اقتصاد کشور تبدیل شده است. نظرات کارشناسان و نمایندگان مجلس نشان‌دهنده نگرانی‌هایی جدی درباره کاهش منابع صندوق و نیاز به شفافیت و مدیریت بهینه این منابع است. استفاده بیش از حد و غیرهدفمند از صندوق می‌تواند توانایی کشور برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های استراتژیک را کاهش دهد و توسعه اقتصادی را با چالش‌های جدیدی مواجه سازد. به منظور حفظ پایداری اقتصادی و تحقق اهداف بلندمدت توسعه‌ای، دولت باید از طریق تدوین برنامه راهبردی، افزایش شفافیت و محدود کردن برداشت‌ها در استفاده از منابع صندوق با دقت و هدفمندی بیشتری عمل کند.
