رياض به افغانستان چگونه نگاه مي‌كند؟

اشرف غني رئيس‌جمهور افغانستان سفري 3 روزه به عربستان داشته است هر چند که محور اين سفر را انجام حج عمره عنوان شده اما وي با وليعهد عربستان نيز ديدار و طرفين بر توسعه روابط تاکيد کردند، در باب دلايل سفر غني به عربستان مي‌توان گفت که بهره‌گيري از نفوذ عربستان در ميان طالبان براي اجراي روند صلح افغانستان و نيز دريافت کمکهاي اقتصادي از عربستان و در نهايت استفاده از جايگاه عربستان در پاکستان براي سوق دادن اسلام‌آباد بر همکاري با کابل از جمله اهداف غني از سفر به رياض بوده است. البته اشرف غني حرکتي چندجانبه را در سياست خارجي اجرا مي‌کند به گونه‌اي که هم با کشورهاي همسايه هم با چين و روسيه و هم با کشورهاي عربي و غربي ارتباط برقرار ساخته است. وي سعي دارد تا در سياستي پاندولي و ايجاد حس رقابت ميان کشورها از ظرفيت‌هاي آنان براي تامين منافع خود بهره گيرد.

در کنار اهداف غني، نقش و مطالبات عربستان از اين روابط نيز داراي ابعاد گوناگوني مي‌باشد. نخست آنکه آل‌سعود تلاش دارد تا نقش يک پدرخوانده را در منطقه ايفا نمايد تا نمادي از قدرت و جايگاه آن در ميان کشورهاي عربي و اسلامي باشد. در کشورهايي که بتواند از حمايت‌هاي اقتصادي براي رسيدن به منافع خود بهره گيرد اين رويه را اجرا مي‌سازد که نمود آن را در مصر، يمن، بحرين، پاکستان و افغانستان مي‌توان مشاهده کرد. در مناطقي که اين امر محقق نشود از ابزار تهديد و بحران‌سازي بهره مي‌گيرد که تحولات لبنان، عراق و سوريه را مي‌توان در اين چارچوب دانست.

عربستان پس از تغيير دولتها در بسياري از کشورهاي ذکر شده با رويکرد اقتصادي سعي مي‌کند نقشي پررنگ از خود به نمايش گذارد تا بيانگر اقتصاد آن در عرصه منطقه‌اي و جهاني باشد. دوم آنکه در ماه‌هاي اخير رقابتي سخت ميان عربستان و قطر ايجاد شده است به گونه‌اي که هر کدام به دنبال حذف منافع يکديگر هستند. عربستان با متحدان خود نظير بحرين و امارات در شوراي همکاري خليج‌فارس در حلاي روبروي قطر قرار گرفته و از متحدان غربي خود نيز مي‌خواهند که قطر را در حاشيه قرار دهند چنانکه آمريکا امارات را جايگزين قطر در معادلات خود ساخته، در حوزه فراعربي نيز اين رويکرد به شدت پيگيري مي‌شود. قطر چندي پيش شوراست مجوز تاسيس دفتر طالبان در دوحه را از افغانستان کسب نمايد. اين امتياز براي قطر در رقابت با عربستان از اهميت بالايي برخوردار است. اين سناريو مطرح است که يکي از مطالبه‌هاي عربستان از غني را پايان دادن به اين توافقنامه و تعطيلي دفاتر طالبان در قطر تشکيل مي‌دهد. تحقق اين مهم براي افزايش فشارها و منزوي ساختن قطر براي رياض داراي اهميت بسياري است چنانکه براي تحقق اين امر ميلياردها دلار در اختيار طالبان پاکستان و افغانستان قرار داده است. البته رياض همزمان تقابل با ترکيه را نيز در اين عرصه پيگيري مي‌کند که مي‌تواند از مطالبات رياض از اشرف غني باشد.

سوم آنکه عربستان تقابلي نانوشته با کشورهايي مانند چين، روسيه و جمهوري اسلامي ايران دارد.

رياض تاکيد دارد که اين کشورها مانع از سقوط نظام سوريه و عدم چينش قدرت در لبنان و عراق در چارچوب مطالبات عربستان شده‌اند. رياض با سرمايه‌گذاري در افغانستان و پاکستان سعي دارد تا آنها را به دوري از تهران متقاعد سازد چنانکه برخي گزارش‌ها نشان مي‌دهد که عدم اجراي خط لوله صلح يا همان انتقال گاز از ايران به پاکستان، از سوي اسلام آباد به دليل وعده‌هاي مالي رياض مي‌باشد.

اين سناريو مطرح است که آل‌سعود با اعلام حمايت‌هاي اقتصادي و سياسي از افغانستان سعي داشته باشد تا کابل را در مسير تقابل منطقه قرار دهد که از آن جمله مي‌تواند عدم جديت افغانستان در مقابله با تروريست‌ها در مرزهاي ايران و يا عدم انعطاف آن در قبال برخي اختلافات آبي با جمهوري اسلامي باشد.

چهارم آنکه عربستان از تروريسم براي بحران‌سازي در منطقه بهره مي‌گيرد يکي از منابع انساني عربستان را طالبان افغانستان و پاکستان تشکيل مي‌دهد چنانکه چندي پيش پس از سفر سعود‌الفيصل وزير خارجه عربستان به پاکستان گزارش از اعزام 30 هزار نيروي طالبان پاکستان به سوريه در ازاي دريافت پول توسط اسلام‌آباد حکايت داشت. نيروهاي امنيتي پاکستان براي سرکوب مردم بحرين نيز استخدام شده‌اند. اکنون اين مسئله مطرح مي‌باشد که عربستان همين خواسته‌ها را از افغانستان داشته باشد در حالي که وعده کمکهاي اقتصادي و نيز حمايت از کابل در مذاکرات صلح با طالبان را مطرح مي‌سازد. رويکردي که نتيجه آن دامن زدن به بحران‌هاي منطقه‌اي از جمله عراق، لبنان و سوريه خواهد بود.