رویکرد وزارت نفت برای افزایش صادرات نفت ایران به صورت تضمین‌شده بر بازارسازی نفت متمرکز شده است. با این اقدام جریان صادرات نفت ایران از تحریم‌های امریکا آسیب‌پذیری کمتری خواهد داشت و اینگونه نیست که مثل دولت قبل صادرات نفت ایران در عرض چند ماه از ۲ میلیون بشکه به کمتر از ۱۰۰ هزار بشکه در روز برسد.
یکی از مهم‌ترین و آشکارترین راه‌های بی‌اثر کردن تحریم‌ها، تبدیل نفت‌خام به فرآورده‌های نفتی در زنجیره ارزش صنعت نفت است که از این طریق با تولید فرآورده‌های نفتی، امکان خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی ایران و فروش این فرآورده‌ها به کشور‌های اقصی نقاط دنیا فراهم خواهد بود. دلیل اینکه نفت خام امکان تحریم‌پذیری بسیار بالایی دارد، این است که نفت خام ایران مشخصاً تنها در تعداد محدودی پالایشگاه دنیا امکان پالایش شدن دارد و همین موضوع سبب شده است همه این پالایشگاه‌ها زیر ذره‌بین خزانه‌داری امریکا قرار گیرند و تحت شناسایی قرار گیرند و از همین جهت نیز امکان فروش آنها بسیار سخت شده است. بازارسازی نفت شامل مجموعه‌ای از سیاست‌هاست که موجب می‌شود فروش نفت ایران تنها یک چالش بین ایران و امریکا نباشد بلکه کشور خریدار نیز برای دریافت نفت ایران انگیزه پیدا کند و موضوع مورد دغدغه آن کشور شود.
یکی از سیاست‌های بازارسازی نفت «خرید تقاضا» است. در این سیاست عرضه‌کنندگان نفت در پالایشگاه‌های فراسرزمینی سهامدار می‌شوند و به این ترتیب جریان صادرات نفت خود به آن پالایشگاه را تضمین می‌کنند. در دولت فعلی، ایران برای سهامدار شدن در پالایشگاه‌های ونزوئلا اقدام کرد و ماحصل این اقدام صادرات روزانه ۲۰۰ هزار بشکه نفت و میعانات گازی ایران به ونزوئلا بود. همچنین به صفر رسیدن ذخایر میعانات گازی ایران روی دریا نیز به دلیل استفاده از سیاست دیپلماسی فعال در این زمینه بوده که با سیاست خرید تقاضا از طریق بازسازی پالایشگاه‌های فراسرزمینی به ثمر نشسته است.
دقت کنیم که افزایش ۴۰ تا ۴۵ درصدی صادرات نفت ایران در دولت فعلی اتفاقی رقم نخورده بلکه سیاست‌های بازارسازی نفت موجب این افزایش شده است. به‌کارگیری ظرفیت بزرگ بومی‌سازی در صنعت نفت و گاز کشور توسط دولت سیزدهم، زمینه دانش‌بنیان شدن صنعت نفت را فراهم کرد. با حرکت صنعت نفت به سمت دانش‌بنیان شدن و تولید بار اول اقلام راهبردی و گلوگاهی صنعت پالایشگاهی کشور به عنوان اصلی‌ترین محل در زمینه تولید بنزین کشور، نه تنها نیاز داخل تأمین شد بلکه ظرفیت جدیدی را در اختیار کشور قرار داد تا با استفاده از ظرفیت تجهیزات تولید در داخل کشور، به بازسازی پالایشگاه‌های فراسرزمینی نیز بپردازد.
ایران سال‌هاست در زمینه تحریم‌ها توانسته با کمک حضور شرکت‌های توانمند دانش‌بنیان ظرفیت پالایشی خود را در حداکثر ظرفیت خود نگه دارد و از توان فنی مهندسی بالایی نیز برخوردار است؛ ابتدا برای بازگشت این پالایشگاه‌های کشور به ظرفیت اسمی و اصلی خود، ایران به صادرات خدمات فنی مهندسی و تجهیزات اقدام خواهد کرد و سپس برای رسیدن این ظرفیت حداکثری باید نفت سنگین ونزوئلا سبک‌تر شود که در اینجا با نفت سبک‌تر ایران تلفیق خواهد شد و در نتیجه نفتی با اسپک و ویژگی‌های نزدیک به نفت ایران تهیه خواهد شد تا به عنوان خوراک به پالایشگاه ارسال شود و به این ترتیب علاوه بر صادرات خدمات فنی مهندسی، نفت ایران نیز از این پس در این پالایشگاه‌ها مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
*مدیر گروه انرژی اندیشکده سیاستگذاری «ماهد»
