دور تازه‌طرح برخورد با موتورسواران متخلف از امروز در یکصد نقطه تهران با عنوان ساماندهی و انضباط بخشی تردد موتورسیکلتسواران اجرا خواهد شد. اجرای این طرح در حالی صورت می‌گیرد که برخورد‌های قانونی با تخلف‌های گسترده موتورسیکلتسواران نتوانسته منجر به قانون‌مند شدن این دسته از رانندگان شود. عبور از چراغ قرمز، پیاده‌رو، پل‌های عابر پیاده، خطوط ویژه، رانندگی بدون کلاه و گواهینامه، حرکات نمایشی و خلاصه بروز هر تخلف دیگر رفتاری است که از سوی راکبان در حال رقم خوردن است.
سردار حسین رحیمی، فرمانده انتظامی تهران درباره ضرورت اجرای طرح ساماندهی و انضباط بخشی تردد موتورسیکلتسواران گفت: «این طرح از شنبه ۳۰بهمن‌ماه در پی مطالبه مکرر مسئولان و شهروندان انجام می‌شود و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد، بیش از ۴۶درصد کشته‌های تصادفات رانندگی و بالغ بر ۵۰درصد مجروحان و مصدومان حوادث مربوط به موتورسیکلتسواران است.» وی ادامه داد: «در این طرح با ۱۰ تخلف از جمله انجام حرکات مخاطره‌آمیز، مخدوش کردن پلاک، حمل بار‌های نامتعارف و عبور از چراغ قرمز برخورد خواهد شد.» سردار رحیمی همچنین گفت: «اجرای طرح بیش از همه به نفع موتورسیکلتسواران است؛ چرا‌که بیشترین تلفات جانی و حوادث ترافیکی مربوط به آنان می‌شود.» وی ادامه داد: «پلیس خود را مقابل انضباط شهری و نظم عمومی و حتی جان راکبان موتورسیکلت و عابران مسئول می‌داند و به دنبال انضباط بخشی ترافیکی است. قصد ما جریمه یا توقیف وسیله نقلیه نیست، ما قبل از اجرای طرح آن را اعلام کردیم تا مردم با خبر شوند و همه قوانین را رعایت کنند. هدف ما مراقبت از جان و سلامتی موتورسیکلتسواران و دیگر شهروندان است.»
مقایسه آماری
براساس آماری که از سوی رئیس پلیس راهور تهران اعلام شده در حال حاضر ۴ میلیون و ۲۱۸هزار و ۳۸۸دستگاه موتورسیکلت در تهران تردد می‌کنند. براساس همین آمار سالانه ۶۰۰نفر در جریان سوانح رانندگی تهران جانشان را از دست می‌دهند که ۴۶درصد از قربانیان آن موتورسواران هستند. براساس گزارش پلیس این سوانح به دلیل بی‌توجهی به قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی صورت می‌گیرد. همچنین نیمی از این تصادفات در معابر بزرگراهی رخ می‌دهد که آمار بیشترین تصادفات به بزرگراه‌های امام علی (ع)، شهید چمران، امام رضا (ع) تعلق دارد و متأسفانه در ۶۰درصد تصادفات رانندگان موتورسیکلت به‌عنوان مقصر حادثه شناخته می‌شوند.
نقش پررنگ در آلودگی هوا
بخش عمده‌ای از موتورسیکلت‌های در حال تردد فرسوده هستند که آلودگی تولید شده شان با هفت دستگاه خودروی پیکان برابری می‌کند. عمده این موتورسیکلت‌ها از سال گذشته و به دنبال ترخیص شدن موتورسیکلت‌های رسوبی دوباره راهی خیابان‌ها شدند. از سال۹۶ مقرر شد خودرو‌های کاربراتوری به عنوان یکی از عوامل مهم آلودگی هوا دیگر در شهر تردد نکنند و خودرو‌های انژکتوری و موتور برقی جایگزین آن‌ها شوند که به زعم گذشت چهار سال از قانون هوای پاک شاهد تردد موتور‌های فرسوده هستیم. مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط‌زیست پیشتر اعلام کرده بود که پارکینگ‌های نیروی انتظامی برای اینکه مشکل کمبود فضای خود را حل کنند، به محیط زیست اهمیت نمی‌دهند. وی خواسته بود راه‌حلی اندیشیده شود تا موتورسیکلت‌های فرسوده اسقاط شوند، زیرا به ازای هر موتورسیکلتی که وارد شهر می‌شود انگار هفت‌خودروی پیکان به شهر وارد شده است.
دلایل اقبال
افزایش استفاده از این وسیله نقلیه به دنبال افزایش نرخ بنزین و بعد از آن شیوع کرونا و بالا رفتن نرخ کالا‌ها مورد اقبال بیشتر شهروندان قرار گرفت. تردد آسان برای عبور از گره‌های ترافیکی، تردد در مناطق طرح ترافیک، نداشتن نیاز به جای پارک، استفاده از موتور برای مسافربری و باربری و کم‌هزینه بودن آن از دلایل ترغیب به استفاده از این وسیله نقلیه پرخطر شده است. در کنار موارد اشاره شده پیک‌های موتور نقشی حیاتی در انتقال کالا و خدمات شرکت‌ها، سازمان و رستوران‌ها ایفا می‌کنند. در کنار این موضوعات، عمده‌ترین دلیل برای استفاده از این وسیله نقلیه می‌تواند ناکارآمدی سازمان حمل و نقل عمومی باشد. وقتی مدیران شهری حاضر نباشند خدمات عمومی مناسب به شهروندان ارائه کنند آن‌ها ناگزیر به استفاده وسیله جایگزین خواهند بود که در این بین بسیاری ترجیح می‌دهند به جای تلف شدن وقت خود در ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، یک موتورسیکلت تهیه کنند.
کانون خطر
خیابان‌های اطراف بازار تهران و شوش کانون‌های مهم تردد موتورسواران هستند. خیابان‌های خیام، سعدی، امیرکبیر، ری، مولوی، بزرگراه محلاتی و شوش از جمله خیابان‌هایی است که کانون تخلف به شمار می‌رود. خیابان‌هایی که خطوط ویژه، پیاده‌رو و سواره‌روهایش به طور کامل در تسخیر موتورسواران قرار داد و با گستره‌جمعیتی که در آن وجود دارد پلیس چاره‌ای جز ایفای نقش نظارت بر تخلف ندارد. هر چند پلیس اعلام کرده که یکصد نقطه از پایتخت را در طرح مورد نظر پوشش خواهد داد، به نظر می‌رسد طرح‌های جداگانه‌ای برای این نقاط پرخطر باید در نظر گرفته شود.
اجرای طرح‌ها
سال‌های زیادی بود که طرح‌نخ‌نما شده در برخورد با موتورسواران متخلف جریان داشت. در جریان آن طرح موتورسیکلت متخلفان توقیف و روانه پارکینگ می‌شد و راکب بعد از انجام مراحل قانونی و شرکت در کلاس‌های توجیهی وسیله نقلیه خود را ترخیص کرده و به چرخه تخلف باز می‌گشت. این طرح که در جریان آن بسیاری از متخلفان ده‌ها بار تجربه تکرار آن را داشتند آورده‌ای جز انباشت موتورسیکلت‌ها در پارکینگ‌ها نداشت و سرانجام با انتقاد‌های بسیار و ناکارآمدی آن برای رسیدن به هدف، منجر به رویکرد تازه پلیس در برخورد با متخلفان شد. در طرح تازه پلیس که به طرح «موتوریار» معروف شد و از سال گذشته شکل اجرایی به خود گرفت با هدف فرهنگ‌سازی و مشارکت موتورسواران متخلف در جریان کنترل ترافیک، اجرا شد. در این طرح، راکب یا به عنوان همیار پلیس برای ساعتی در نقطه‌ای مشخص به کنترل ترافیک کمک می‌کند و در صورتی که تمایل به کار نداشته باشد موتورسیکلتش توقیف و روانه پارکینگ می‌شود. آن‌گونه که پلیس اعلام کرده میزان رضایت‌مندی از این طرح بالا بوده و این نوع آموزش در مقابل رفتن به پارکینگ بسیار استقبال راکبان متخلف قرار گرفته‌است. با وجود این که این طرح مورد اقبال متخلفان قرار گرفته این نقد به آن وارد است که طرح‌های پلیس همواره در نقاط مشخص و ساعت مشخص از روز اجرا می‌شود و عمده کسانی که در شهر تردد می‌کنند از این جغرافیا به خوبی خبر دارند. موضوع دیگر گستره‌ای از تخلف‌هایی است که در شب‌ها جریان دارد و از آنجا که پلیس در این ساعت از شبانه روز حضوری کمتر دارد متخلفان با خیالی آسوده‌تر به بی‌نظمی عمومی دامن می‌زنند. تردد ۴میلیون و ۲۱۸هزار و ۳۸۸ دستگاه موتورسیکلت در شهری که روزانه بیش از هزارو ۷۰۰تصادف در آن ثبت می‌شود حکایت از تردد متخلفان بسیار در شهر دارد. بنابراین پلیس در کنار اجرای طرح‌های خود باید ریشه بروز این هجمه از تخلف از سوی شهروندان را با کمک دانشمندان علوم اجتماعی و انسانی بررسی کند تا یک متخلف بداند بروز یک تخلف می‌تواند چه پیامد‌هایی به دنبال داشته باشد.
