جوان آنلاین: تولید محصولات کشاورزی در شرایطی که کشور با مشکل خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها مواجه است، موجب نگرانی متولی این بخش شده است. برخی مدعی هستند با اجرای قانون جلوگیری از خردشدن اراضی کشاورزی و یکپارچه‌سازی زمین‌ها، هم میزان تولید افزایش می‌یابد و هم اینکه می‌توان کشاورزی مدرن را با کاهش مصرف آب اجرا کرد، اما آنچه به آن اشاره نمی‌کنند، فارغ از حکم الهی «ارث»، ابعاد اجتماعی آن و خارج‌شدن از مسیر اقتصاد اسلامی و به زمین زدن کشاورزان است. به باور متخصصان، حل معضلات کشاورزی به تقسیم ارثی آن برنمی‌گردد بلکه کوته‌نگری‌ها و نبود طرح‌های جامع بلندمدت ریشه این مشکلات است و باید دولت به سمت مکانیزه‌شدن کشاورزی ولو در زمین‌های با ابعاد کوچک حرکت کند، ضمن اینکه با تخصیص تسهیلات برای اجرای آبیاری مدرن و توزیع بذر مرغوب می‌توان میزان تولید محصولات کشاورزی را با صرفه‌جویی در مصرف آب افزایش داد. در این صورت دیگر نیازی نیست وراث را از حق طبیعی و سهم‌الارث‌شان محروم کنیم.
در علم کشاورزی امروز، این نگاه حاکم است که اگر زمین کشاورزی بزرگ و یکپارچه باشد، می‌توان مکانیزاسیون کشاورزی را به درستی پیاده کرد و تولید و بهره‌وری را افزایش داد، در کنار آن هزینه‌های تولید هم کاهش می‌یابد و در نتیجه درآمد کشاورز بیشتر می‌شود. از نظر متخصصان، انجام کار کشاورزی با ماشین‌آلات و ادوات مکانیزاسیون کشاورزی در زمین‌های با قطعات بیش از ۵هکتار امکانپذیر است، در حالی که در کشور ما میانگین قطعات زمین در برخی مناطق مانند شمال کشور کمتر از یک هکتار است.
ژاپن از کشور‌هایی است که کشاورزی مدرن را در مزارع پیاده‌سازی کرده است. در این کشور ماشین‌آلات کشاورزی ویژه زمین‌های کوچک ابداع کرده‌اند و تلاش می‌کنند تولید‌شان را افزایش دهند، اما در ایران متأسفانه ادوات کشاورزی پیشرفته و ارزان در اختیار کشاورز نیست، ضمن اینکه بسیاری از کشاورزان از عهده هزینه‌های آبیاری مدرن و استفاده از ادوات پیشرفته، سم و کود و بذر مرغوب برنمی‌آیند، به همین دلیل بیم آن می‌رود با توجه به خشکسالی‌ها در پنج تا ۱۰سال آینده تولید کاهش یابد. وزارت جهاد کشاورزی چاره کار را جلوگیری از خردشدن اراضی می‌داند؛ موضوعی که طبق قانون ارث که در اسلام آمده است نمی‌توان وراث را از سهم‌الارث‌شان محروم کرد، اما می‌توان با کمک مجلس و وزارت اقتصاد تسهیلاتی را برای رشد بخش کشاورزی پیش‌بینی کرد تا دغدغه‌های کاهش تولید مرتفع شود.
قانون ۱۷ساله جلوگیری از خردشدن اراضی کشاورزی
۱۳اسفند سال۱۳۸۵ بود که قانون جلوگیری از خردشدن اراضی کشاورزی تصویب و ششم فروردین۱۳۸۶ با عنوان «قانون جلوگیری از خردشدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات مناسب فنی، اقتصادی» به وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شد، اما اجرای این قانون به دلیل تأکیدات قانون ارث در وزارت جهاد مسکوت ماند. خبر‌های رسیده به «جوان» حاکی است فق‌های شورای نگهبان و برخی بزرگان به دلیل تأکیدات اسلام بر تقسیم ارث اجرای این قانون را غیرممکن می‌دانند و دولت باید به دنبال راهکار‌های دیگری برای عدم‌کاهش تولید باشد.
در ماده یک این قانون وزارت جهاد کشاورزی موظف است به منظور ارتقای بهره‌وری عوامل تولید، تخصیص بهینه منابع و جلوگیری از تفکیک و افراز و خردشدن اراضی کشاورزی (اعم از باغ‌ها، نهالستان‌ها، اراضی زیر کشت، آبی، دیم و آیش آنها) حداکثر در مدت شش ماه از تصویب این قانون، حد نصاب فنی، اقتصادی اراضی کشاورزی را بر اساس شرایط اقلیمی، الگوی کشت، ضوابط مکانیزاسیون و کمیت و کیفیت منابع آب و خاک تعیین و جهات تصویب به هیئت وزیران ارائه کند.
هشدار نصف‌شدن گندم تولیدی در صورت تداوم اجرای یک قانون
۱۷ سال است دلایل عدم‌اجرای این قانون در تمامی مجامع و جلسات دولت و مجلس و حتی شورای نگهبان اعلام شده، اما وزارت جهاد کشاورزی اقدامی در جهت استفاده بهینه از اراضی کوچک و افزایش تولید برنداشته است. هرازگاهی موضوع عدم‌اجرای قانون ارث رسانه‌ای و بعد از مدتی فراموش می‌شود.
این روز‌ها به دلیل کاهش بارش‌ها در پاییز و ماه نخست زمستان، دغدغه‌های کاهش تولید محصولات کشاورزی افزایش یافته است، از این رو وزارت جهاد کشاورزی بار دیگر قانون جلوگیری از خردشدن اراضی کشاورزی را مطرح می‌کند تا شاید با یکپارچه‌سازی زمین‌ها، تولید کاهش نیابد، البته فعالان این بخش همچنان موضوع الگوی کشت، توزیع سم، کود و بذر مرغوب با قیمت مناسب و ادوات کشاورزی ارزان را پیگیری می‌کنند.
به گزارش فارس، علیرضا مهاجر، معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی در این خصوص می‌گوید: ۷۰ درصد زمین‌های کشور معادل ۱۲ میلیون هکتار مساحتی حدود ۵ هکتار دارند که اگر جلوی خردشدن آنها را بگیریم، علاوه بر تداوم خودکفایی در محصولات کشاورزی مانند گندم، امکان صادرات وجود خواهد داشت.
به گفته این مسئول خردشدن اراضی کشور تهدید جدی برای عملکرد و بهره‌وری محصولات کشاورزی است که مجلس شورای اسلامی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، قوه قضائیه و حتی حوزه‌های علمیه باید کمک کنند.
مهاجر معتقد است کشاورزان طبق قانون ارث، زمین‌های کشاورزی را بین فرزندان تقسیم می‌کنند و زمین‌ها مدام کوچک‌تر می‌شود. در مناطق شمال کشور میانگین قطعات زمین‌های کشاورزی به حدود یک هکتار رسیده که هزینه تولید را بیشتر و درآمد‌ها را کاهش می‌دهد، ضمن اینکه در برخی مناطق متأسفانه زمین‌های خرد به ویلا تبدیل شده و همین اتفاق سطح زیر کشت محصولات کشاورزی را کاهش داده است. طبق یک تحقیق اگر جلوی کوچک‌شدن زمین‌های کشاورزی گرفته نشود، طی ۱۰ سال آینده متوسط زمین‌ها به کمتر از سه هکتار می‌رسد، در این صورت برداشت گندم کشور ممکن است به نصف هم کاهش یابد، از این رو سازمان امور اراضی کشور در نظر دارد طرح تجمیع زمین‌های کشاورزی و جلوگیری از خردشدن زمین‌ها به صورت پایلوت را در کشور اجرا کند.
اختصاص تسهیلات و تولید ادوات کشاورزی اراضی کوچک
علی مقدم، کارشناس بخش کشاورزی در گفتگو با «جوان» راهکار‌هایی برای برون‌رفت از چالش فعلی بخش کشاورزی عنوان می‌کند و معتقد است: راهکار نخست اینکه در این‌باره باید فرهنگ‌سازی شود. کشاورز باید به طور عملی ببیند که اگر زمینش یک تکه شود، تولیدش بیشتر می‌شود. مسئولان وزارت جهاد کشاورزی باید آن را به صورت عملی و در قالب مزارع آزمایشی به کشاورزان نشان دهند، مثلاً اگر کشاورز ببیند که در یک قطعه کوچک زمین، از هر هکتار دو تن، اما در قطعه بزرگ‌تر و در اثر اجرای مکانیزاسیون کشاورزی از هر هکتار ۱۰تن گندم به عمل می‌آید، بدیهی است که خودش مایل به خردشدن زمین نخواهد بود.
وی می‌گوید: با توجه به کاهش فرزندآوری (یک تا دو فرزند در هر خانواده روستایی و شهری) در آینده تمامی اراضی خردشده دوباره تجمیع می‌شود و نگرانی دولت از قانون برزمین مانده جلوگیری از خردشدن اراضی بی‌مورد است. اگر در این مدت با اعطای تسهیلات از این قشر حمایت می‌شد، اکنون دیگر نگران ویلا‌سازی در شمال یا کاهش تولید گندم نبودیم.
مقدم می‌افزاید: برای انجام مکانیزاسیون کشاورزی حتماً نباید زمین را بزرگ کرد بلکه باید ادوات کشاورزی تولید کرد که برای زمین کوچک مناسب باشد، همچنان که در ژاپن این ایده اجرایی می‌شود و ماشین‌آلات کشاورزی ویژه زمین‌های کوچک ابداع کرده‌اند.
