جوان آنلاین: افتتاح بیمارستان‌های جدید و تخت‌های بیمارستانی بیشتر و تجهیز مراکز درمانی به تجهیزات پزشکی بدون پشتوانه نیروی انسانی، معضلی است که گریبانگیر نظام سلامت کشورمان شده‌است. طی ماه‌های اخیر چند بیمارستان در کشور افتتاح شده در حالی که پیش از این نیز ما با چالش کمبود پرستار مواجه بودیم و حالا با اضافه شدن دست‌کم ۳ هزار تخت بیمارستانی تعادل نیروی انسانی به تخت بیش از پیش به هم می‌ریزد. این چالش در خصوص تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای هم خود را بیشتر نشان می‌دهد همچنان که عضو شورای عالی نظام پزشکی با انتقاد نسبت به توزیع دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی بدون تأمین نیروی انسانی متخصص می‌گوید «می‌بینیم در استانی که حدود سه میلیون نفر جمعیت دارد و دستگاه‌های متعدد تشخیصی از جمله سی تی اسکن و MRI دارد در نهایت حداکثر دو رادیولوژیست آن هم به صورت پاره وقت و بسیار محدود در بخش دولتی فعالیت دارند و این گونه ممکن است بیماران روز‌ها و هفته‌ها در انتظار دریافت گزارش اقدامات رادیولوژی بمانند.»
شاید تا چند دهه قبل پزشکان بیشتر به گرفتن شرح حال و معاینه بیمار متکی بودند و از این مسیر می‌توانستند بیماری را تشخیص دهند و درمان کنند. حالا، اما سال‌هاست با روی کار آمدن تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای و خدمات آزمایشگاهی، پزشکان هم ترجیح می‌دهند به جای استفاده تجارب پزشکی و معاینات بالینی به سراغ تجویز خدمات پاراکلینیکی بروند و از این مسیر برای تشخیص بیماری استفاده کنند. این در حالی است که در کشور ما تجویز خدمات آزامایشگاهی و پاراکلینیکی با استاندارد‌های جهانی فاصله‌ای معنا دار دارد و از تقاضا‌های القایی و روابط پشت پرده میان برخی از پزشکان و مراکز خبر می‌دهد. از سوی دیگر تعداد زیادی از این دستگاه‌ها با رایزنی‌های نمایندگان مجلس و افراد دارای نفوذ و قدرت وارد شده و حتی در دورافتاده‌ترین نقاط کشور و در شرایطی که نیروی انسانی متخصص برای راه‌اندازی دستگاه‌هایی همچون ام آر آی یا سی تی اسکن موجود نداریم، یکی از این دستگاه‌ها وارد و نصب شده و خاک می‌خورد! دستگاه‌هایی که برای خریدشان هزینه‌های میلیاردی صرف می‌شود.
یک دستگاه به ازای هر یک میلیون نفر
بر اساس نظام سطح‌بندی به ازای هر میزان جمعیت، به طور مثال هر یک میلیون نفر باید یک دستگاه گرانقیمت تشخیصی در شهر‌ها مستقر باشد و هر پزشک به میزان مشخصی می‌تواند این نوع خدمات تشخیصی را تجویز کند و بیمه‌ها در این زمینه نظارت و محدودیت‌هایی اعمال می‌کنند.
مشکل دیگر این است که تعداد قابل‌توجهی از این دستگاه‌های گرانقیمت با هزینه‌های چند ده میلیارد تومانی بعد از خرید و نصب در بیمارستان به دلایل مختلف از جمله خرابی و هزینه سنگین تعمیر و گاه نبود نیروی متخصص که بتواند از آن استفاده کند یا حتی پزشک متخصصی که بتواند نتایج تصویربرداری را تفسیر کند، به‌ویژه در شهر‌های کوچک خراب می‌شوند و این دستگاه‌های سنگین تا حدی بی‌مصرف می‌مانند یا به هدر می‌روند.
طبق اعلام وزارت بهداشت، تعداد تخت‌های بیمارستانی و دستگاه‌های تشخیصی گرانقیمت همچون امآرآی و سی‌تی‌اسکن رو به افزایش است، اما چه تعداد از این دستگاه‌ها لازم است؟
دستگاه داریم، نیروی انسانی نه!
ماجرای واردات و نصب تجهیزات میلیاردی بدون توجه به نیروی انسانی متخصص هر از چند گاه با انتقاداتی از سوی افراد و صاحب‌نظران همراه است. حالا هم عبدالرسول صداقت، عضو شورای عالی نظام پزشکی با بیان اینکه در یک سیستم برنامه‌ریزی شده و صحیح، استفاده از تکنولوژی و فناوری باید همراه با تأمین نیروی انسانی متخصص باشد، می‌افزاید: «متأسفانه در بسیاری از مراکز درمانی دولتی و حتی برخی مراکز دانشگاهی تکنولوژی‌های روز دنیا با خرید دستگاه‌های پیشرفته در اختیار قرار گرفته‌است، اما متناسب با آن نتوانسته‌اند نیروی انسانی کارآمد را برای استفاده از این دستگاه‌ها جذب کنند.»
وی با بی‌رویه خواندن واردات تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای می‌افزاید: «ما در حال حاضر با دو مشکل در بخش دولتی روبه‌رو هستیم، اولاً واردات بی‌رویه و نامتناسب دستگاه‌های سی تی اسکن و MRI و دستگاه‌های مشابه که خریداری و نصب شده‌است.»
صداقت در توضیح چرایی استفاده از واژه بی‌رویه برای واردات این دستگاه‌ها می‌گوید: «از واژه بی‌رویه استفاده کردم، چراکه ابتدا برای تأمین نیروی انسانی و به ویژه متخصص رادیولوژی برای استفاده مناسب از این دستگاه‌ها اقدامی انجام نشده‌است. هیچ اقدام تصویربرداری نباید بدون تشخیص متخصص رادیولوژی انجام شود و متخصص رادیولوژی باید تشخیص خود را بر اساس تصاویر انجام شده به پزشک معالج ارائه دهد تا ایشان درمان را ارائه دهد.»
صداقت برای نشان دادن عمق فاجعه به مصداق روی می‌آورد و می‌گوید: «حالا می‌بینیم در استانی که حدود سه میلیون نفر جمعیت دارد و دستگاه‌های متعدد تشخیصی از جمله سی‌تی‌اسکن و MRI دارد در نهایت حداکثر دو رادیولوژیست آن هم به صورت پاره وقت و بسیار محدود در بخش دولتی فعالیت دارند و این‌گونه ممکن است بیماران روز‌ها و هفته‌ها در انتظار دریافت گزارش اقدامات رادیولوژی بمانند.»
تجهیزاتی که زیاد داریم
جلال شکوهی، عضو هیئت مدیره انجمن رادیولوژی ایران هم با اشاره به اینکه بر اساس آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت، باید به ازای هر یک میلیون نفر یک دستگاه MRI وجود داشته‌باشد، می‌افزاید: «ظاهراً این استاندارد تغییر کرده و کمتر شده‌است و اکنون حتی اگر قرار باشد به ازای هر نیم میلیون نفر هم یک دستگاه MRI داشته‌باشیم، باز هم تعداد دستگاه‌های MRI موجود در کشور از این استاندارد بیشتر است.»
وی با بیان اینکه آمار دقیق را باید وزارت بهداشت اعلام کند، می‌گوید: «آماری که در جلسات شنیده‌ایم این است که حدود ۴۰۰ دستگاه MRI و بین ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ دستگاه سی‌تی‌اسکن در کشور داریم که البته ممکن است همه آنها فعال نباشند.»
از نگاه عضو هیئت مدیره انجمن رادیولوژی ایران، در تجویز خدمات پاراکلینیکی زیاده‌روی می‌شود. در کشوری مثل آلمان که خودش تولید‌کننده بزرگ این تجهیزات است، به همه بیمارستان‌ها توصیه نمی‌کنند که همه ام آر آی داشته‌باشند، محدودیت می‌گذارند و می‌گویند وقتی مثلاً کار بیماران با یک دستگاه سی‌تی‌اسکن کوچک راه می‌افتد، نیازی به دستگاه گران‌تر نیست و این دستگاه گران را در یک بیمارستان در شهر بزرگ می‌گذارند و موارد ضروری را ارجاع می‌دهند.
به گفته شکوهی در ایران این‌طور نیست. هر کس در هر شهری اگر پارتی داشته باشد و مثلاً یک نماینده مجلس دنبال کارش را بگیرد می‌تواند گران‌ترین تجهیزات پزشکی مثلاً امآرآی را داشته‌باشد، یک دفعه می‌بینید یک بیمارستان در یک شهر کوچک با کمتر از ۵۰ هزار نفر یک دستگاه خیلی گرانقیمت امآرآی یا سی‌تی‌اسکن نصب می‌کنند در حالی که اصلاً بیمار یا حتی پزشک متخصص ندارند یا گاهی در یک شهر سه بیمارستان در کنار هم همه دستگاه مشابه هم را آورده‌اند. بسیاری از این دستگاه‌ها در بیمارستان‌های دولتی با بودجه‌های دولتی خریداری می‌شود، بعد هم می‌گویند تجویز کنید بیمه پولش را می‌دهد، در حالی که اگر تعرفه واقعی باشد، پزشک هم احتیاط می‌کند.
خرید تجهیزات پزشکی سرمایه‌ای با سر و صدا!
از نگاه این عضو هیئت‌مدیره انجمن رادیولوژی ایران، خرید تجهیزات پزشکی خوب است، اما توزیع این دستگاه‌ها معمولاً مشکل دارد، زیرا خیلی وقت‌ها یک دستگاه بسیار گرانقیمت را با سر و صدا و تماس یک نماینده به یک شهر و بیمارستان کوچک می‌برند که اصلاً به این دستگاه نیاز ندارد. گاهی حتی این دستگاه‌ها را هدیه می‌دهند، اما نحوه توزیع آنها در بسیاری از مواقع مشکل دارد و دستگاه را جایی می‌برند که استفاده ندارد، گاهی هم خراب می‌شود و، چون هزینه تعمیر ندارند یا پزشک متخصص ندارند همان طور خراب می‌ماند.
پیش از این حسین قناعی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران گفته بود در بخش دولتی و دانشگاهی کشورمان حداکثر تا ۳۰ درصد موارد به کارگیری امآرآی بر اساس گایدلاین و موازین علمی است. در حالی که در کانادا ۷۰ درصد امآرآی انجام‌شده منجر به تشخیص صحیح می‌شود.
صداقت هم معتقد است واردات این دستگاه‌ها اولاً ارز خیلی زیادی از کشور خارج می‌کند. دوماً این دستگاه‌ها بعد از یک سال که دوره گارانتی آنها تمام شد، به تدریج نیاز به قطعات و نگهداری پیدا می‌کنند که خیلی گران است. سوماً وجود این دستگاه‌ها باعث می‌شود یک‌سری خدمات غیرضرور و القایی درخواست شود، اما متأسفانه روند واردات دستگاه‌های تصویربرداری گرانقیمت به تعداد خیلی زیاد و غیرضرور ادامه دارد.
