برابر آمار‌ها بخش زیادی از اشتغال ایجاد شده در دو سال اخیر در بخش غیررسمی اقتصاد کشور اتفاق افتاده‌است. اقتصاد غیررسمی یا زیرزمینی در سال‌های گذشته به ویژه در شهر‌های بزرگ رشد زیادی داشته و یکی از دلایل اصلی آن، افزایش شکاف درآمدی میان طبقات جامعه و گسترش مهاجرت به شهر‌های بزرگ بوده است.
به گزارش «ایسنا»، در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اقتصاد ایران، ایجاد اشتغال به واسطه ساختار جمعیتی خاص کشور به شمار می‌رود.
بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ بیش از ۷۰ درصد جمعیت کشور در سن فعالیت و اشتغال (۶۴-۱۵ سالگی)، کمتر از ۶ درصد در سنین سالخوردگی (سنین ۶۵ سالگی و بیشتر) و نزدیک به ۲۴ درصد در سنین تا ۱۴ سالگی قرار دارند که نشان می‌دهد اقتصاد ایران بر مبنای معیار‌های سازمان ملل در وضعیت پنجره فرصت جمعیتی قرار دارد.
بررسی روند شاخص‌های بازار کار طی سال‌های ۹۰ تا ۹۵ بر اساس نتایج طرح آمارگیری نیروی کار حاکی از آن است که جمعیت فعال کشور از ۴/۲۳ میلیون نفر در سال ۱۳۹۰ به ۸/۲۵ میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده‌است؛ به عبارتی طی این سال‌ها به طور غیرمعمول سالانه حدود ۴۸۱ هزار نفر به جمعیت فعال کشور افزوده شده‌است. نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در پاییز سال ۱۳۹۶ نیز بیانگر افزایش جمعیت فعال به ۵/۲۶ میلیون نفر است و تنها طی یکسال منتهی به پاییز ۱۳۹۶ بالغ بر ۹۷۲ هزار نفر به جمعیت فعال کشور افزوده شده‌است؛ ضمن اینکه نرخ مشارکت نیروی کار در سال‌های مذکور با افت و خیز‌هایی مواجه بوده و پس از طی دوره‌ای نزولی از سال ۱۳۹۳ صعودی شده و به ۱/۴۰ درصد در پاییز سال ۱۳۹۶ افزایش یافته است.
کاهش نرخ مشارکت اقتصادی کشور در سنوات گذشته را می‌توان ناشی از دو عامل اساسی از جمله ناامیدی جمعیت بیکار از یافتن کار و ادامه تحصیل بیکاران در سطح تحصیلات دانشگاهی دانست و همین امر نیز در سال‌های اخیر به رشد شتابان نرخ مشارکت اقتصادی دانش‌آموختگان عالی منجر شده‌است، به طوری که این نرخ از ۴/۴۶ درصد در سال ۱۳۹۰ به ۵۵ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده‌است و با توجه به حجم فارغ‌التحصیلان دانشگاهی انتظار افزایش این روند در سال‌های آینده وجود دارد.
هادی ابوی ـ. فعال حوزه کارـ دراین باره گفت: اقتصاد غیررسمی سهم بالایی از نیروی کار در کشور‌های درحال توسعه را تشکیل می‌دهد و در کشور ما هم در سال‌های گذشته عمدتاً به دلیل بالابودن نرخ بیکاری، بخشی از نیرو‌های فعال اقتصاد به بخش غیر رسمی یا اصطلاحاً زیرزمینی وارد شده‌اند.
وی در توضیح دلیل ورود افراد به بخش‌های غیررسمی اقتصاد افزود: بیشتر افراد به این دلیل وارد مشاغل غیررسمی می‌شوند که نمی‌توانند شغلی در اقتصاد رسمی برای خود دست و پا کنند یا قادر به شروع کسب و کار جدیدی در اقتصاد رسمی نیستند. همین حالا عده زیادی از کارگران در کارگاه‌های زیرپله‌ای کار می‌کنند و از هرگونه خدمات و مزایای بیمه تأمین اجتماعی محرومند.
این فعال حوزه کار با بیان اینکه افراد شاغل در بخش‌های غیررسمی مالیات و حقوق دولتی نمی‌پردازند، افزود: این عده ترجیح می‌دهند به جای بیکار ماندن و نداشتن درآمد در فعالیت‌های غیر رسمی مشغول باشند، حتی اگر از مزایای بیمه‌ای و خدمات اجتماعی بهره‌مند نشوند، دستفروشانی که بدون هیچ هزینه‌ای بابت اجاره مغازه یا مالیات در گوشه و کنار خیابان‌ها دستفروشی می‌کنند یا مسافرکش‌هایی که بدون مجوز دولتی اقدام به جابه‌جایی مسافر یا بار می‌کنند، جزو شاغلان بخش غیررسمی اقتصاد هستند که درآمد‌های آن‌ها در هیچ حسابی ثبت نمی‌شود و حقوق دولتی را هم پرداخت نمی‌کنند.
بر اساس آمار‌ها مشاغل غیر رسمی در کشور از رشد ۲۰ درصدی برخوردار بوده و از ۲۲ درصد به ۵۰ درصد در سال‌های گذشته رسیده‌است. کارشناسان از فعالیت ۶ میلیون نفر در بخش غیررسمی اقتصاد خبر داده‌اند و دلایل متعددی از جمله بیکاری، موانع قانونی و مجموعه مقررات زائد را از جمله علل گسترش اقتصاد غیر رسمی عنوان می‌کنند.
