برای دستگیری از نیازمندان با رمضانخوانی و شعرخوانی اجرا میکنند. طی این برنامه آنها با رفتن به خانه همسایهها و جمعآوری کمکهای نقدی و غیرنقدی برای مستمندان، توشهای برای آخرت خود هم جمعآوری میکنند. رسمی دیرینه که هنوز پابرجاست و «رمضونیکه» نامیده میشود.
سیستانیها از گذشته تاکنون به مردمنوازی و دستگیری از نیازمندان شهرت دارند و در هرکجا هم که باشند رسوم دیرینه خود را اجرا میکنند. حالا هم که این روزها به واسطه مهمانی بزرگ خدا یعنی رمضان حال و هوایی معنوی بر کشور حاکم شده است، آنها همچون گذشته آیین «رمضونیکه» که با رمضانخوانی و شعرخوانی همراه است را در استانهای گلستان و مازندران زنده نگه میدارند. آیینهای این ماه پر خیر و برکت در بین سیستانیها ریشه در تاریخ و فرهنگ آنها دارد. بر اساس کتابهای فرهنگ عامه و حتی کتب مرتبط با تاریخ سیستان، آیینهای رمضان در این منطقه ریشه و تاریخی غنی دارد و مردم آن در صدر اسلام به دلیل برخورداری از رصدخانه با رصد ستارهها به راحتی از حلول ماه مبارک رمضان با خبر میشدند و یک ماه را روزهداری میکردند. از این رو به دنبال پیشرفت علم و دانش در بین سیستانیها رسم زیبای «رمضونیکه» شکل گرفته است.
در راستای این سنت دیرینه محقق فرهنگ عامه سیستانیها در شمال کشور به خبرنگار «جوان» میگوید: «بررسیهای انجام شده نشان میدهد کارهای سیستانیها و به خصوص مراسمهای آنها دارای معانی و رموز خاصی است. همین آیین رمضانخوانی که از دوم تا نوزدهم رمضان اجرا میشود هم از این دست رسوم است.» محمد آذری با اشاره به اینکه رمضانخوانی در گویش محلی به رمضونیکه شهرت دارد، میافزاید: «این رسم درسیستان سابقهای به قدمت اسلام، یعنی بالغ بر ۱۴۰۰ سال قدمت دارد و نمادی از توجه به همنوعان، مهرورزی، نوعدوستی و اهمیت دادن به همسایه و جویا شدن حال و احوال دیگران است.»
جمعآوری نذورات توسط جوانان
این رسم با هدف کمک به مستمندان انجام میشود و به گفته محقق فرهنگ عامه سیستانیها به این شیوه اجرا میشود که جمعی از جوانان و نوجوانان هر محله در دستهای کوچک پس از افطار برای جمعآوری نذورات به در منازل مردم مراجعه کرده و اشعار محلی را با صدای رسا قرائت میکنند. نمونهای از این اشعار نیز عبارت است از «رمضو الله/ الله رمضو/ رمضو الله/ خوشنوم خدا/رمضو اومده مهمونش کنه/ گوو گوساله ره قربونش کنه/ای سرا از کنه که کولک داره/ م. که فهمو صابیو بورک داره /ای سرا از کنه که رو و باده/ دو پسر داره که نو دوماده» اشاره کرد. آذری با اشاره شعر مذکور، آن را اینگونه معنا میکند: «رمضان ماه خداست/ رمضان آمده میهمانش کنید/ گاو و گوساله را قربانش کنید/ این منزل از کیست که بادگیر دارد/ من که میدانم صاحبش بورک دارد/این منزل از کیست که رو به باد است/ دو پسر دارد که تازه داماد است» وی با اشاره به زمان به کارگیری این اشعار میافزاید: «این اشعار از آنجهت گفته میشود که صاحبمنزل از سر سخاوت و بردباری هر چه دارد برای کمک به مستمندان به دسته رمضانخوان اهدا کند. شرکتکنندگان در این آیین پس از اجرای برنامه رمضانخوانی برای دریافت انعام از سوی صاحبخانه در انتظار میمانند. البته این انعام هم نه برای خود آنها بلکه برای هدیه به دیگران است.»
ضرورت برجستهسازی رمضانخوانی
اغلب پس از لحظاتی کوتاه صاحبخانه با چهرهای گشاده با قدری کلوچه محلی، مقداری مواد خوراکی یا پول که در حد توانش است به جمع رمضان خوانان پیوسته و در صورت تمایل همراه آنان رفته یا فقط هدایای خود را در اختیار آنها قرار میدهد. محقق فرهنگ عامه سیستانیها ادامه میدهد: «اهل خانهای هم که توانایی لازم برای کمک کردن ندارد، با مقداری آب که نشانه روشنایی و آبادانی است به در منزل آمده و در فرصتی مناسب بدون اینکه دیگران متوجه شوند آب را از پشتبام یا سر در منزل روی دسته رمضان خوان میریزد. همین امر بر شادی و خوشی رمضانخوانان میافزاید و آنها متوجه این میشوند که باید در خانهای دیگر را بزنند.» در صورتی که بین جوانان رمضانخوان فردی کمبضاعت وجود داشته باشد مقداری از نذورات را به وی میدهند و بقیه را بین دیگر نیازمندان و فقرا توزیع میکنند.
آذری با اشاره به اینکه این رسوم باید همچون گذشته برجسته شوند و جوانان بیشتری را برای اجرای آنها تشویق کرد، میگوید: «ماه مبارک رمضان در باور تمامی مسلمانان این است که همه در این ماه میهمان خداوند تبارک و تعالی هستند، اما در بین سیستانیها علاوه بر این حس زیبا، مردم باور دیگری نیز دارند و آن اینکه رمضان خود میهمان خانههای ماست.» این محقق با اشاره به اینکه سیستانیها در هرکجا که سکنی گزیده باشند این رسم را اجرا میکنند، میافزاید: «این ریشههای تاریخی اکنون حتی در بین سیستانیهای مهاجر به گلستان و مازندران هم دیده میشود.» گفتنی است در بهمن ماه سال ۹۱، این اثر معنوی پس از بررسی در هفتمین اجلاس شورای عالی سیاستگذاری به ثبت رسیده است و اکنون در لیست فهرست آثار ملی قرار دارد. رسمی دیرینه که میتواند همبستگی، مردمنوازی و دستگیری از نیازمندان را در صورت توجه ویژه از سوی مسئولان در میان جوانان گسترش دهد.