جوان آنلاین: هفدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته تهران شروع متفاوتی را تجربه کرد؛ سخنرانی رئیس‌جمهور و حضور زوراب پولولیکاشویلی، دبیر کل سازمان گردشگری ملل متحد
(UN TOURISM) و شرکت متفاوت استان‌های مختلف کشورمان در این نمایشگاه دلیلی شد تا ترافیک سنگین مسیر رسیدن به محل برپایی یعنی محل دائمی نمایشگاه‌های تهران در همسایگی پرترافیک‌ترین اتوبان‌ها و خیابان‌های پایتخت را به جان بخریم و همراه عکاس روزنامه برای تهیه گزارش به آنجا برویم.
اولین معضل و مشکل رفتن به این نمایشگاه بعد از عبور از غول‌های بدقواره هفت‌خان ترافیک سنگین تهران پیدا‌کردن جای پارک است؛ به هر زحمتی بود بعد از چند دقیقه بالا و پایین رفتن از خیان‌های نمایشگاه بالاخره یک جای پارک پیدا کردیم و نمایشگاه‌گردی ما هم آغاز شد. قبل از ورود به سالن‌های برگزاری نمایشگاه ماکت‌های بزرگ برخی المان‌های تاریخی، باستانی و معماری استان‌های مختلف خودنمایی می‌کرد. در محوطه بیرونی و فضای باز نمایشگاه مشهور‌ترین بخش کاخ‌های پاسارگاد به همراه نمادی از بادگیر‌های یزد در کنار رقیب تازه به‌دوران‌رسیده‌ای به اسم برج میلاد تهران خودنمایی می‌کردند و بازدیدکنندگان بدون عکس گرفتن با آن‌ها نمایشگاه را ترک نمی‌کردند.
هجوم نت‌های موسیقی محلی
اجرای موسیقی سنتی از سوی چند بانوی موزیسین افراد موبایل به دست زیادی را به خود جذب کرده بود، اما ما باید برای تهیه گزارش به داخل سالن‌ها می‌رفتیم. به محض ورود به سالن‌های ۸ و ۹ که محلی برای حضور استان‌های مرکز، غرب و جنوب غربی کشورمان بود، صدای موسیقی محلی و فولکلوریک در هم آمیخته غافلگیرمان کرد و فضا به گونه‌ای بود که صدا به صدا نمی‌رسید و برای گرفتن گفتگو از غرفه‌داران و بازدیدکنندگان مجبور بودیم اقدامات تاکتیکی و تکنیکی خاصی به کار ببریم؛ از چسباندن ضبط‌کننده صدا به دهان گفت‌و‌گوشونده گرفته تا پارچه‌پیچ‌کردن آن برای به حداقل رساندن صدا‌های مزاحم.
زنجان بدون چاقو ضامنی!
اولین غرفه‌ای که در مسیر ما بود، غرفه استان زنجان بود که مسئول آن اصرار عجیبی برای معرفی این استان و تأکید بر اینکه زنجان گنج پنهان گردشگری کشور است، داشت و اینکه زنجان فقط چاقو تولید نمی‌کند. داوود آبیان، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان زنجان میزبان ما شد و در مورد کیفیت حضور در این نمایشگاه گفت: به لطف برپایی چنین نمایشگاه‌هایی ما می‌توانیم ظرفیت‌های گردشگری، فرهنگی و تاریخی استان زنجان را به میهمانان و بازدیدکننداگان معرفی کنیم. امسال سعی کردیم حضور قوی‌تری به نسبت ادوار و نمایشگاه‌های دیگر داشته باشیم. با توجه به حضورمان در نمایشگاه‌های مختلف طی سالیان گذشته امسال سطح برگزاری نمایشگاه به استاندارد‌های مورد نظر سازمان‌های جهانی نزدیک‌تر شده است.
آبیان در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به ضربه تحریم‌ها به مسئله گردشگری و هدف گرفتن توان اقتصادی و درآمدی مردم کشورمان ادامه داد: بالا رفتن سطح کیفی و کمی نمایشگاه باعث ایجاد امیدواری در بین مردم شده و این شور و نشاطی که در بین بازدیدکنندگان امسال می‌بینیم با وجود تحریم‌های ظالمانه‌ای است که علیه کشورمان صورت گرفته است. از طرفی برخلاف ظرفیت گردشگری کشورمان که انصافاً بسیار بالاست، متأسفانه سهم اقتصاد گردشگری کشورمان خیلی ناچیز است، در حالی که ما می‌توانیم سهم بسیار بالایی از درآمد سبز گردشگری داشته باشیم، کما اینکه برخی کشور‌های پیرامونی ما با ایجاد جاذبه‌های مصنوعی در بحث طبیعت‌گردی موفق شدند سهم خیلی بالایی از بازار بزرگ گردشگری دنیا داشته باشند.
تغییر نگاه مسئولان به گردشگری
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان زنجان که سعی داشت در لابه‌لای حرف‌هایش رضایتمندی مدیران بالادستی را نیز مورد نظر قرار دهد، تأکید کرد: خوشبختانه نمایشگاه امسال با حضور استان‌ها و بالا رفتن سطح کیفی و نزدیک‌شدن آن به استاندارد‌های جهانی خبر از یک تغییر نگرش در سطح مدیریت کلان کشور می‌دهد و یکی از مؤلفه‌هایی که می‌تواند نمایانگر تغییر نگرش و نگاه دولتمردان به بحث گردشگری باشد، افتتاح این دوره از نمایشگاه با حضور شخص رئیس‌جمهور به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور بود که در نوع خودش اتفاقی کم‌نظیر و نشان‌دهنده عبور از اظهارات و اقدامات پوپولیستی و شوآف‌گونه در این حوزه است، البته آبیان به آمار‌های قابل بررسی و صحت‌سنجی در مورد بهبود اوضاع و شرایط گردشگری در دولت سیزدهم هم اشاره می‌کند و می‌افزاید: آنچه گفتم تجربه چندین ساله شخصی من در اینگونه نمایشگاه‌ها و مقایسه بین ادوار قبلی با این دوره و همچنین اظهارات نویدبخش رئیس‌جمهور برای فعالان گردشگری بود. خوشبختانه در این دولت برای ارائه تسهیلات به سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری و نیز ارائه مشوق‌ها برای ساخت‌وساز هتل و زیرساخت‌های گردشگری اقدامات عملی خیلی خوبی صورت گرفته است. به عنوان نمونه ما در استان زنجان در بحث‌های اقامتی و تولید محتوا به منظور ایجاد شناخت و معرفی جاذبه‌ها نه تنها برای گردشگران خارجی که حتی برای گردشگران داخلی هم مشکلات زیادی داشتیم که اغلب این مشکلات به نوع نگاه و تدابیر و سیاست‌های کلی بستگی دارد و به سطوح مدیریتی ارشد دولتی مربوط می‌شد، اما خوشبختانه در این دوره ما شاهد تغییرات جدی و ملموسی در همه این حوزه‌ها هستیم که نویدبخش تغییر نگاه و سیاست‌های دولتمردان نسبت به مسئله مهم اقتصاد سبز گردشگری است.
وی در پایان این گپ وگفت خاطر نشان کرد: غرفه‌های نمایشگاه امسال با توجه به حضور پرظرفیت استان‌های کشورمان به مثابه ترکیبی از رنگ‌های زیبایی است که نشان‌دهنده رنگین‌کمان اقوام و فرهنگ‌ها و ظرفیت‌های جذب گردشگران است. این رنگین‌کمان از جاذبه‌های استان‌ها ایجاد شده است که در نمایشگاه امسال یک زیبایی خیره‌کننده را خلق کرده‌اند. در نمایشگاه امسال بسیاری از حلقه‌های مفقوده حوزه گردشگری که تا پیش از این ناپیدا و گم بودند، به همدیگر متصل شدند که این مسئله نشان‌دهنده نگاه و اراده حاکمیتی برای به هم پیوستن و متصل‌کردن این حلقه‌های مفقوده است. شناسنامه‌دار‌شدن تشکل‌های گوناگون فعال در عرصه گردشگری از جمله تشکل‌های حرفهای پذیرایی، اقامتی، جامعه هتل‌داران، لیدر تور‌ها و راهنمایان گردشگری، بوم‌گردی‌ها، دفاتر و آژانس‌های متعدد و به هم متصل شدن این حلقه‌ها نشان‌دهنده رشد سطح کیفی و کمی گردشگری در کشورمان و بالا رفتن سهم کشورمان از درآمد و اقتصاد سبز گردشگری است.
سفر به زندگی بشر در غار ۶۳ هزار ساله
غرفه استان لرستان ایستگاه بعدی ما برای تهیه گزارش بود، علتش هم پربازدیدشدن تصاویر ماکت یک غار باستانی در وسط این غرفه بود؛ غار قمری که جدیدترین پژوهش‌های صورت‌گرفته تاریخ سکونت بشر در آن را از ۴۵ هزار سال به بیش از ۶۳ هزار سال تغییر داده است!
رضا ابراهیم، کارشناس میراث فرهنگی این استان پاسخگوی سؤالات ما در مورد این غرفه و المان غار قمری بود که عکس‌های آن به همراه واکنش بازدیدکنندگان نمایشگاه در فضای مجازی حسابی خبرساز شده‌اند. ابراهیم در مورد این غار گفت: این المانی که در آن قرار داریم برگرفته از غار‌های تاریخی و باستانی است که در استان لرستان وجود دارد؛ غار‌های شاخصی که طبق آخرین کاوش‌های صورت‌گرفته در آن‌ها تاریخ زیست انسان‌های اولیه را دستخوش تغییرات زیادی کرده است. تا پیش از این و بر اساس کاوش‌های صورت‌گرفته قبلی، سکونت بشر در این غار‌ها چیزی حدود ۴۵ هزار سال پیش تعیین شده بود، اما طبق آخرین پژوهش‌ها و کاوش‌های صورت‌گرفته تاریخ سکونت انسان‌های نخستین در این غار‌ها به ۶۳ هزار سال قبل برمی‌گردد. ما در این غار‌ها رنگین‌نگاره‌هایی داریم که برگرفته از رنگین‌نگاره‌های غار‌های هومیان و میرملاس است که قدمتی حدود ۱۲ هزار سال دارند. یکی از شاخصه‌های جالب مردمان ساکن در این سرزمین اطلاق اولین رام‌کنندگان اسب است که برخلاف دیگر مدعا‌های بدون سند و استناد در این زمینه راجع به بعضی مناطق دیگر دنیا، همین سنگ‌نگاره‌ها و رنگین‌نگاره‌های چندین هزار ساله (که انسان‌ها را سوار بر اسب و در حال شکار نشان می‌دهند) بهترین سند برای پیشگامی ساکنان این غار‌ها در رام‌کردن و استفاده از حیوانات وحشی مانند اسب است.
به گفته بازدیدکنندگان و بر اساس نظرسنجی صورت‌گرفته از آن‌ها غرفه استان لرستان و جانمایی ماکت غار یا اشکفت «قَمَری» در آن جالب‌ترین بخش نمایشگاه گردشگری امسال بوده است.
وی معتقد است: برپایی چنین نمایشگاه‌هایی فرصت مناسبی برای معرفی جاذبه‌های فرهنگی و ظرفیت‌های گردشگری در کنار نمایش آداب و رسوم استان‌های کشورمان است. ایجاد همگرایی و اتحاد بین اقوام و استان‌های کشور از جمله مؤلفه‌های مثبت این رویداد‌ها در کنار هم‌افزایی بین مسئولان و فعالان عرصه گردشگری به منظور ارتباط‌گیری و تبادل تجارب محسوب می‌شود.
اشتباه ترافیکی مدیران پایتخت‌نشین
این راهنمای گردشگری در ادامه به مسئله و مشکلی پرداخت که نقطه اشتراک اظهارات همه غرفه‌داران بود. ابراهیم اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین ایراد‌های این دوره از نمایشگاه بحث زمان بازدید از آن است. متأسفانه امسال زمانی که برای این مسئله در نظر گرفته شده (از ساعت۸ صبح تا ۴بعدازظهر) موجب گلایه‌مندی همه بازدیدکنندگان و غرفه‌داران شده است، چه اینکه مثلاً اگر یک کارمند یا شخصی که کار می‌کند، بخواهد برای بازدید نمایشگاه بیاید، با توجه به زمان اتمام ساعت کار اداری در شهر تهران و همچنین بسته‌شدن در نمایشگاه در ساعت ۱۶ و صد البته ترافیک وحشتناک عصرگاهی خیابان‌ها و اتوبان‌های اطراف نمایشگاه، عملاً غیرممکن است. این باعث شده است بسیاری از علاقه‌مندان صرفاً به دیدن عکس‌ها و تصاویر منتشرشده از نمایشگاه در فضای مجازی بسنده کنند.
واقعیت این است که حرفهای این راهنمای گردشگری و دیگر غرفه‌داران حرف درستی است. قطعاً اتخاذ چنین تصمیمی در مورد ساعت بازدید از نمایشگاه به نوعی نقض غرض است چراکه نمایشگاه با حضور بازدیدکنندگان مفهوم پیدا می‌کند، بنابراین با در نظر گرفتن هزینه برپایی و ایجاد این نمایشگاه و حضور چندین روزه تیم‌های مختلف از سراسر استان‌های کشور در شهر تهران به امید تقویت و معرفی هر چه بیشتر ظرفیت‌های گردشگری شهر و استان‌شان، متأسفانه کمک قابل توجهی به مسئله معرفی و تبلیغ ظرفیت‌های گردشگری نمی‌تواند بکند، هر چند با وجود این اشکال عمده استقبال بازدیدکنندگان اقدامی تحسین برانگیز بود و من مطمئنم اگر این زمان بازدید به ساعات ابتدایی شب نزدیک‌تر می‌شد، سطح و سهم بازدیدکنندگان بسیار بیشتر از آمار‌های فعلی بود.
مقابله با حقیقت وارونه
خیلی مشتاق بودم به غرفه سیستان‌و‌بلوچستان برویم تا اقدامات و برنامه‌های مسئولان این استان در مورد ترویج ظرفیت‌های آن و همچنین راهبردشان برای مقابله با تصویر غلط و نادرستی را که از این استان منعکس شده است، پیگیری کنم.
محمدعلی تهرانی‌مقدم، مدیر کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان سیستان‌و‌بلوچستان با صدایی گرفته که نشان می‌دهد برای غلبه بر صدای موسیقی سالن و رساندن صدا به مخاطبانش مجبور شده با صدای بلند حرف بزند، اظهار داشت: تم غرفه سیستان‌و‌بلوچستان تم گردشگری خوراک و گردشگری کشاورزی است، در کنار این‌ها دو کارگاه حصیربافی و سفال کلپورگان نیز داریم که قدمت آن در روستای جهانی کلپورگان به ۷هزار سال پیش برمی‌گردد. ما در این نمایشگاه ۶۰ بسته و فرصت سرمایه‌گذاری برای علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در استان سیستان‌و‌بلوچستان آماده کردیم. متأسفانه طی سالیان گذشته در معرفی ظرفیت‌های مثبت و واقعیات این استان کوتاهی شده و آنچه در مورد آن گفته و شنیده شده تناسبی با حقیقت نداشته‌اند و مردم سیستان‌و‌بلوچستان بسیار خونگرم و میهمان‌نواز هستند. اینکه گفته می‌شود این استان از جمله مناطق محروم کشور است اصلاً قبول نداریم بلکه معتقدیم نگاه‌های مغرضانه محرومیت را عارض کرده است و تحت هیچ شرایطی محرومیت در سیستان‌و‌بلوچستان معنی ندارد. تهرانی‌مقدم معتقد است امسال به نسبت سال‌های گذشته مردم استقبال بسیار خوبی از نمایشگاه و غرفه سیستان‌و‌بلوچستان داشتند. او این نمایشگاه‌ها و رویداد‌های دیگر را بهترین فرصت برای معرفی واقعیات، حقایق و ظرفیت‌های عظیم گردشگری این استان می‌داند.
غرفه اتحاد و همدلی اقوام
غرفه خوزستان یکی از جالب‌ترین غرفه‌های نمایشگاه است که در آن می‌توان نمایش وحدت و همدلی اقوام را ملموس‌تر از دیگر استان‌های کشور مشاهده کرد؛ جایی که لر‌های بختیاری و اعراب بخش‌های جنوبی استان در کنار آبادانی‌های خوش تیپ و عاشق عینک دودی حضور داشتند.
غرفه استان خوزستان یک اقدام منحصر‌به‌فرد انجام داده بود که در هیچ کدام از دیگر غرفه‌ها دیده نمی‌شد و آن ایجاد ایستگاهی تحت عنوان گردشگری کودک بود. مهدیس مکوندی، راهنمای تخصصی گردشگری کودک که مسئولیت این ایستگاه جالب و جذاب را بر عهده داشت به خبرنگار «جوان» گفت: امسال استان خوزستان با تم گردشگری کودک در این نمایشگاه حاضر شده است. ما در واقع یک مسیر گردشگری برای کودکان بازدیدکننده از نمایشگاه تعریف کردیم نه صرفاً یک غرفه. در این مسیر چهار اتاق تعبیه شده که در اتاق اول بچه‌ها با عروسک محلی «بازبازک» که یک عروسک بختیاری و قدیمی است و ثبت ملی هم شده، آشنا می‌شوند. بعد از آن با نقش‌آفرینی این عروسک قصه‌گویی صورت می‌گیرد. در اتاق بعدی با صنایع دستی خوزستان آشنا می‌شوند و صنعتگر کودک را که در حال قالیبافی و کپوربافی است، می‌بینند. در اتاق بعدی شاهنامه‌خوانی صورت می‌گیرد و در آخرین مرحله با عروسکی به اسم «باران خواه» آشنا می‌شوند که یک عروسک بهبهانی با لباس و پوشش عربی است که در بخشی از مناسک درخواست و دعای باران مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از آنکه کودکان با آیین‌ها و بخش‌های مختلفی مثل اقوام، مضیف و مراسم قهوه‌خوری آشنا شدند، به آخرین مرحله وارد می‌شوند که بخش طبیعت‌گردی و آشنایی با کمپینگ (اردو) است و هر روز کارگاه‌های مختلف طبیعت‌گردی داریم، نقاشی المان‌های استان خوزستان روی صورت بچه‌ها و کشیدن نقاشی از آنچه این گردشگران کوچک در مسیر مورد نظر دیده‌اند، پایان بخش آن است.
این بانوی راهنمای گردشگری کودک که نسبت به دیگر غرفه‌داران نگاه تیزبینانه‌تری داشت، در مورد کاستی‌های این رویداد گفت: این دوره از نمایشگاه از همان روز اول با استقبال بازدیدکنندگان مواجه بود، ولی دور بودن سالن‌ها از همدیگر باعث عدم‌انسجام لازم شده است و برخی بازدیدکنندگان به همین علت سراغ دیگر سالن‌ها نمی‌روند. از نظر ساعت بازدید واقعاً بد بود، به خصوص برای غرفه‌هایی مثل ما که میزبان کودکان بودند. متأسفانه ساعات بازدید تقریباً با شروع و اتمام ساعت کار ادارات همزمان بود و بسیاری از افراد فرصت حضور و بازدید از نمایشگاه را پیدا نکردند.
قهوه‌خوری در مضیف عربی
در بخش دیگری از غرفه خوزستان که عرب‌های دوست‌داشتنی کشورمان حضور داشتند، باسم حمادی، مسئول گروه میسان با یکی از سازه‌های ثبت‌ملی‌شده مردم عرب خوزستان با عنوان «مضیف» (جای ضیافت) میزبان ما شد. حمادی با هیبت و ظاهری عربی در توصیف و توضیح «مضیف» که یک اتاق ساخته‌شده از نی‌های زرد رنگ با سقفی گنبدی شکل است، می‌گوید: در این مضیف ما آیین‌های مختلف مردم عرب خوزستان از جمله قهوه‌خوری، اجرای موسیقی و حرکات آیینی را انجام می‌دهیم.
سرپرست گروه میسان با لهجه عربی و شوقی که از لحن صدایش مشخص بود، از استقبال بازدیدکنندگان و خوب‌بودن شرایط حرف می‌زد، اما او هم مانند دیگر غرفه‌داران این نمایشگاه از زمانبندی و ساعت بازدید گلایه دارد و ابراز امیدواری می‌کند که در سال‌های آینده این مشکل برطرف شود.
نکته جالب این است که همه غرفه‌داران که به خاطر حضور در نمایشگاه مجبورند چند روزی را با ترافیک و شرایط خاص تهران و مکان نمایشگاه بین‌المللی سر کنند، طی مدت کوتاهی متوجه این مشکلات شدند، اما مسئولان برپایی این نمایشگاه که احتمالاً اکثر آن‌ها هم تجربه برگزاری نمایشگاه‌های دیگری را دارند و هم به دلیل سکونت در شهر تهران با مسئله ترافیک به خصوص در خیابان‌ها و اتوبان‌های اطراف محل نمایشگاه دائمی تهران آشنایی دارند، بدون توجه ویژه به این مشکلات دائمی، هیچ تدبیری برای بهره‌برداری بیشتر مردم و بازدیدکنندگان که در حکم هوای تنفسی برای تبلیغ ظرفیت‌های گردشگری استان‌ها هستند، نکرده بودند.
غرفه واقعیت مجازی!
بدون اغراق متفاوت‌ترین غرفه نمایشگاه گردشگری که در همه جای آن ردپای تاریخ، باستان و همچنین داشته‌های فرهنگی و موسیقی فولکلوریک اقوام ایرانی دیده می‌شد، غرفه‌ای بود که وزارت میراث فرهنگی ایجاد کرده بود؛ غرفه‌ای که در آن با استفاده از عینک‌های واقعیت مجازی، بازدیدکنندگان را در لحظه به مکان‌های تاریخی و فرهنگی کشور پهناورمان می‌برد.
خانمی که سعی داشت خودش را به ما معرفی نکند و از گفتن اسم و سمتش طفره می‌رفت، در مورد غرفه واقعیت مجازی گفت: این غرفه متعلق به معاونت فرهنگی اداره کل روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی است که ویدئو وال (نمایش تصاویر روی دیوار) و معرفی جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و همچنین صنایع دستی استان‌های مختلف را معرفی می‌کنیم. این دو عینک که بازدیدکنندگان از آن‌ها استفاده می‌کنند، عینک‌های «وی‌آر» یا همان واقعیت فضای مجازی هستند که به وسیله آن‌ها در فضای مکان‌های فرهنگی و تاریخی قرار می‌گیرند. در واقع کسی که این عینک را می‌زند، می‌تواند در آن فضای فرهنگی و تاریخی قدم بزند و بازدید مجازی کند و با استفاده از دو تا دسته و دکمه‌هایی که روی آن تعبیه شده است هم می‌تواند حرکاتش را تنظیم کند.
این بخش و تکنولوژی ارائه‌شده به بازدیدکنندگان جذابیت ایجاد می‌کند، به این معنی که اگر شخص امکان سفر به آن استان و شهری را که مکان فرهنگی و تاریخی مورد نظر در آن قرار دارد، نداشته باشد، با این عینک خودش را در آن فضا قرار می‌دهد و با قدم‌زدن مجازی حس و حال واقعی حضور در آن مکان را دریافت می‌کند. بعد از گرفتن مصاحبه‌ها و تهیه گزارش‌مان می‌خواستیم به روزنامه برگردیم، اما وحشت از ترافیک عصرگاهی رهای‌مان نمی‌کرد، اما به هر ترتیب باید حرکت می‌کردیم، نهایتاً با روشن‌کردن نرم‌افزار مسیریاب و به امید اینکه تکنولوژی برای عبور از چنگال دیو ترافیک نجات‌مان دهد، به دل ترافیک زدیم.
