ایران و بازماندگان برجام، یک جلسه مشترک دیگر را بعد از خروج امریکا از توافق هستهای با ایران، این مرتبه در نیویورک برگزار کردند که خروجی آن صدور یک بیانیه دیگر در حمایت از برجام بود؛ بیانیهای که مهمترین محور آن، تأکید بر ایجاد یک «ساز و کار ویژه» برای تسهیل پرداختهای مربوط به صادرات (شامل نفت) و واردات ایران است. با همه اینها، اروپا هیچ زمانبندی یا چارچوب جزئی درباره تأسیس این ساز و کار ویژه ارائه نکرده است.
به گزارش «جوان» عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران دیروز در پایان نشست کشورهای باقی مانده در برجام، یعنی آلمان، انگلیس، فرانسه، روسیه و چین، یک بار دیگر به حمایت بازماندگان توافق هستهای از ایران اشاره کرد و گفت: «حمایت اروپا، چین و روسیه از ایران، انزوای امریکا را به روشنی به تصویر کشید. معاون ظریف به درستی به انزوای امریکا اشاره کرده، زیرا پنج کشور باقی مانده در برجام بعد از خروج امریکا در بیانیه مشترکی که با ایران صادر کردند، «خروج یکجانبه ایالات متحده از این توافق و وضع مجدد تحریمها» را موجب «تأسف عمیق» خواندند و در بند ۱۰ آن از ابتکار تأسیس یک «ساز و کار ویژه» برای حفظ و توسعه کانالهای پرداخت ایران حمایت کردند. با این حال، در این بیانیه که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه و فدریکا موگرینی، کمیسیونر سیاست خارجی اروپا آن را به طور مشترک صادر کردند، هیچ زمانبندی مشخصی درباره اینکه این ساز و کار ویژه چه موقع عملیاتی خواهد شد یا اینکه به چه نحوی عمل خواهد کرد، نیامده است. ایران و ۱+۴ در بیانیه خود گفتهاند که برجام یک عنصر کلیدی در ساختار جهانی عدم اشاعه و یک دستاورد بسیار مهم در حوزه دیپلماسی چندجانبه است و تصدیق کردند که بر اساس ۱۲ گزارش پیدر پی آژانس «ایران به اجرای کامل و مؤثر تعهدات هستهای خود ادامه داده» و در عین حال، تأکید کردند که ضروری است ایران به این عملکرد خود ادامه دهد. بازماندگان برجام گفتهاند که علاوه بر اجرای تعهدات هستهای از سوی ایران، رفع تحریمها و برخورداری ایران از منافع اقتصادی حاصله از آن نیز «یک بخش حیاتی از برجام» است و در همین رابطه بر اراده خود برای حمایت از آزادی فعالان اقتصادی در تعقیب کسب و کار مشروع با ایران، تأکید کردهاند. اعضای باقی مانده بر «پیگیری اقدامات مشخص و مؤثر برای تضمین کانالهای پرداخت با ایران و تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی» تأکید کردهاند، ولی در فضایی که امریکا روز به روز فشارهای خود را بر ایران تشدید میکند، مشخص نیست که بیانیه حمایتی اروپا، چین و روسیه چقدر میتواند در کاهش فشارهای امریکا مؤثر باشد.
حفظ ایران در برجام، اولویت ۱+۴
مهمترین محور مذاکرات ۱+۴ با ایران، تأکید بر تداوم تعهدات برجامی ایران به رغم خروج امریکا بود، موضوعی که حالا دیگر به نظر میرسد به یک مطالبه تبدیل شده است. «ژان ایو لودریان»، وزیر خارجه فرانسه پس از دیدار با «محمدجواد ظریف»، همتای ایرانی خود، در پیامی توئیتری نوشت: «رو در رو با جواد ظریف، همتای ایرانیام. حفظ توافق هستهای و یادآوری خواستههایمان درباره اقدامهای نگرانکننده ایران از محورهای گفتوگو بود.» وزارت خارجه روسیه نیز در بیانیهای که روز سه شنبه روی وبسایت خود قرار داد بر «حمایت قاطع» این کشور از توافق هستهای ایران تأکید کرد. از این موضع وزارت خارجه روسیه مهمتر، موضعگیری ولادیمیر یرماکوف، رئیس دپارتمان مسائل عدم گسترش و کنترل تسلیحات وزارت خارجه روسیه است که گفته مسکو معتقد است که نباید اجازه داد که ایران از برجام خارج شود. ولادیمیر یرماکوف در کنفرانس خبری «روسیه امروز» گفته است: «در ایران نیروهای سیاسی وجود دارند که پیشنهاد میکنند کلاً همه چیز از هم پاشیده شده و در مسیر توسعه آزادانه بخش اتمی قرار گیرند و امکان گسترش فناوری نظامی هستهای را نیز بعید نمیدانند. این مشکل بزرگی خواهد بود. در هیچ صورتی نباید اجازه چنین اتفاقی را بدهیم برای آنکه این همان چیزی است که امریکاییها میخواهند به آن برسند تا خروج آنها و نقض وظیفه و حقوق بینالمللی توسط آنها عجیب نباشد بلکه ایران متهم شود.» برلین در بیانی متفاوت بر حفظ برجام تأکید کرده تا جایی که درباره تبعات «فشار حداکثری» به ایران هشدار داده است. هایکو ماس گفته است: «در این موضوع شکی نیست که توافق هستهای وین امنیت بیشتری برای منطقه و همچنین برای اروپا به دنبال داشته است. به نفع ماست که این موفقیت را که حاصل سالها کار سخت دیپلماتیک است، حفظ کنیم. این رویکرد ما از حمایت بینالمللی برخوردار است. بسیاری از کشورها مانند ما، استدلالهای روشنی برای حفظ این توافق، که نظام منع اشاعه هستهای را تقویت میکنند، دارند.»ماس همچنین گفته است: «راهبردی که فقط بر اعمال بیشترین تحریمها مبتنی باشد، کارایی نخواهد داشت. اگر مرزها محکمتر شوند، هیچ چیز بهتر و یا سادهتر نخواهد شد بلکه شرایط خطرناکتر و سختتر میشود. این راه به بنبست و شرایطی که گفتوگو در آن صورت نمیگیرد منتهی میشود که [در این صورت]خطر تنش منطقهای به وجود میآید.»