این روزها که بحث گرانی و کمبود ارز داغ شده یک پرسش خیلی مهم دغدغه بسیاری از کارشناسان شده است؛ اینکه وقتی بسیاری از کالاها با کیفیتی بسیار عالی در کشور خودمان تولید میشود چه معنی دارد که میلیونها دلار ارز را صرف واردات کالاهایی کنیم که مشابهش را خودمان داریم. ایران از دیرباز سرزمین صنایع دستی و سوغات بوده و کشور ما در رده سه کشور اول دنیا در تنوع غذا و خوراک است. فکرش را بکنید در چنین شرایطی هر ساله صدها هزار تن اقلام غذایی و خوراکی از شکلات و بیسکویت و شیرینی گرفته تا آب معدنی و میوه و انواع نوشابه و... وارد میکنیم که حکایت ضربالمثل زیره و کرمان است. این در حالی است که گردشگران خارجی وقتی وارد سرزمین ما میشوند شیفته خوراکیهای سنتی ایران میشوند و سالانه بیش از ۲۵۰ میلیون دلار به صورت چمدانی سوغات و صنایع دستی از ایران به کشورهای دیگر میرود که اگر این رقم را با صادرات رسمی صنایع دستی و سوغات جمع کنیم بالغ بر ۵۵۰ میلیون دلار میشود. سری به بسیاری از بازارهای بزرگ و سنتی شهرهای کشورمان بزنیم در برابر دنیایی از سوغات قرار میگیریم که هر کدامشان به صدها نمونه مشابه خارجی میارزد. به عنوان نمونه چند ساعت در بازار بزرگ تبریز قدم بزنید شاید دیگر هیچ وقت خرید هوس شیرینی و شکلات خارجی به سرتان نزند.
در سفر به هر شهر و دیار یکی از مهمترین موضوعاتی که بیش از هر چیز دیگری مورد توجه مسافران و گردشگران قرار دارد، سوغات آن شهر است.
از قدیمالایام این رسم وجود داشته که وقتی افراد به مسافرت میرفتهاند هنگام بازگشت از سفر برای خانواده و بستگان خود کادوهایی را به عنوان سوغات پیشکش میآوردند.
سوغاتیهایی که معرف فرهنگ، آداب و رسوم مردم آن منطقه است و معمولاً نیز توسط تولیدکنندگان همان شهر تولید میشود.
سوغات هر شهر کالاها و تولیداتی است که توسط تولیدکنندگان آن شهر تولید میشود یا محصولات کشاورزی و دامی هر منطقه است که به عنوان مواد غذایی خوشمزه در هر شهر و دیار برای خودش اسم و رسمی بههم زده و در شهرهای مختلف نیز برای خودش طرفداران زیادی دارد.
از جمله کالاهای تولید داخلی در شهرهای مختلف میتوان به انواع البسه یا صنایع دستی و وسایل مختلف اشاره کرد و محصولات کشاورزی و دامی نیز شامل عسل، زرشک، زعفران، کشمش و... است که در هر شهر طرفداران زیادی دارد.
در سفر به استان آذربایجان شرقی و شهر تبریز نیز، سوغات این دیار همواره یکی از جذابترین بخشهای سفر بوده است، تنوع محصولات در این شهر به حدی زیاد و در عین حال دارای کیفیت و اصالت و زیبایی است که مسافران در تهیه سوغات دچار تردید میشوند که کدام سوغات را ببرند؟
در آذربایجانشرقی و خصوصاً شهر تبریز انواع صنایع دستی زیبا را میتوان یافت که حاصل سرپنجه هنرمندان این دیار است و این صنایع دستی که معرف فرهنگ و آداب و رسوم مردم این منطقه است ضمن برخورداری از زیبایی و اصالت بینظیر با قدمتی چند هزار ساله به خوبی هویت تاریخی ما را بیان میکند.
در بازار تبریز، اما دو محصول از همه معروفتر هستند، یکی کفش چرم تبریز و دیگری فرش و تابلوفرش و گردشگرانی که به این شهر سفر میکنند با حضور در بازار سنتی و زیبای تبریز برای سوغات میتوانند این دو کالای زیبا را انتخاب کنند. از اینها که بگذریم شیرینی و شکلاتهای تبریز هم شهرت خاصی دارند. این محصولات خوشمزه نه تنها در تبریز بلکه در سایر استانهای کشور نیز مشتریهای خودش را دارد و حتی در کشورهای مختلف نیز وقتی این محصولات صادر میشود تا مدتها طعمش زیر دندان خارجیها مزه میکند تا همیشه طعم شیرینی و شکلاتهای تبریز را به یاد داشته باشند.
در رژیم غذایی سنتی استان آذربایجانشرقی، تنوع بینظیر و حیرتانگیزی از انواع شیرینیهای بومی و سنتی مشاهده میشود که هرکدام با توجه به اقلیم و مواد اولیه در دسترس تهیه میشود. شیرینیهای تبریز خودش دنیایی دارد. از نوقا گرفته که یکی از پرطرفدارترین شیرینیها در دیار آذربایجان است تا قرابیه تبریز، باقلوا، اریس، راحتالحلقوم، شیرینی لطیفه، نان زنجبیلی، پیچ انگشتی، چوروتمه، شیرینی رشته ختایی و لوز زعفرانی تبریز که با ترکیب شکر، آب، بادام، پودر قند، زعفران، کره و پسته کوبیده درست میشود و شهرت
جهانی دارند.
این شیرینیها حتی کسانی را که دیابت دارند وسوسه میکند تا برای دقایقی هم که شده بیماری خود را فراموش کنند.
گردشگرانی که پا به بازار سنتی تبریز میگذارند میتوانند این شیرینیها را تهیه کنند، اما تنها اینها سوغات تبریز نیست بلکه این شهر در حوزه خشکبار و آجیل هم سرآمد بسیاری از شهرهای دیگر است. لبنیات تبریز و از همه مهمتر پنیر لیقوان تبریز که برای خیلی از گردشگران داخلی و خارجی زبانزد است و عسل آذربایجانشرقی نیز شهرت فراوانی دارد.
اما از همه اینها که بگذریم شاید البسه و پوشاک یکی از مهمترین سوغاتیهایی باشد که گردشگران در سفر به هر شهر و دیار با گشت و گذاری در بازارهای مختلف به خرید پوشاک به عنوان سوغاتی میپردازند.
آذربایجانشرقی نیز در حوزه پوشاک یکی از استانهای دارای ظرفیت است و در این شهر به مدد تولیدکنندگان داخلی انواع پوشاک به تولید و فروش میرسد، اما در سالهای گذشته و بر اساس یک فرهنگ اشتباه در مصرف کالای خارجی شاهد احداث چندین پاساژ و مجتمع فروشگاهی هستیم که در شهر اولینها، پوشاک با برند خارجی و از جمله ترکیه میفروشند. اقدامی که اولاً با فرهنگ دیرینه مردم تبریز در تضاد است و ثانیاً ضربه مهلکی به اقتصاد و تولید داخلی وارد میکند.
اگرچه نگرانیهایی در تبریز در خصوص فروش و عرضه برخی محصولات خارجی در حوزههای مختلف وجود دارد، اما بازار کفش و پوشاک تبریز به عنوان دو بازار مهم، بیشتر از سایر حوزهها در معرض این تهدید هستند.
البته به همت جوانان و مردم با ایجاد کمپینی در مخالفت با فروش اجناس خارجی و حمایت از تولیدات داخلی در تبریز شاهد هستیم که در بازار کفشفروشهای این شهر فقط و فقط و البته با افتخار جنس ایرانی به فروش میرسد، موضوعی که گسترش آن به سایر بازارها ضروری است و در بازار پوشاک و البسه نیز نیازمند هستیم تا این کمپین راهاندازی شود.
لباسهای تولید داخل در آذربایجان هیچ چیز از لباسهای تولید در ترکیه کم ندارد، اما فرهنگ اشتباه در مصرف کالاهای خارجی باعث شده تا هنر دست و زحمت تولیدکنندگان داخلی کمتر به چشم آید.
وجود پاساژهای مختلف و عرضه پوشاک با برند ترکیه در شهری مثل تبریز که در تولید انواع البسه و پوشاک ید طولایی دارد هیچ توجیهی ندارد و در این میان ایجاد کمپین برای ممنوعیت خرید و فروش کالای خارجی و حمایت از کالای ایرانی و تولیدات داخلی ضرورت دارد.
نکته جالب اینکه وضعیت مشابه شهر تبریز را در بسیاری دیگر از شهرها شاهدیم. به عنوان مثال لالجین شهر سفال است و بهترین و مرغوبترین محصولات سفال دنیا در تنوع و رنگهای مختلف در این شهر عرضه میشود، اما متأسفانه ظروف بدل و بیکیفیت چینی به بازار سفال همدان نفوذ کرده و قصد دارد با عرضه ارزان جایی برای خود باز کند.
در این زمینه بیشک باید راههای ورود کالاهای خارجی را بست تا فرهنگ خرید مردم ما به سمت اجناس خارجی سوق پیدا نکند و آنچه را خود داریم از بیگانه تمنا نکنیم.