کارشناسان، علت ۹۵ درصد آتش سوزیها را سهلانگاری گردشگران، دست درازی سودجویان و اختلافات قومی و قبیلهای عنوان میکنند و فقط ۵ درصد را به عوامل طبیعی ربط میدهند. از همین رو طی چند دهه اخیر سرانه جنگلهای کشور به ۱۷/۰ هکتار کاهش یافته. این در حالی است که سرانه جهانی به بیش از ۶۲/۰ هکتار میرسد که بیانگر وضعیت هشدار در این زمینه است.
۱۵ هزار هکتار از عرصههای جنگلی و مرتعی کشور سالانه بر اثر حریق نابود میشوند. حریقی که بر اساس آمار ارائه شده از سوی مسئولان در سال ۹۶ نسبت سال ۹۵ بیش از ۲۰ درصد افزایش یافته و خوزستان و کردستان با اختصاص بیش از نیمی از آتشسوزیهای جنگلی به خود مقام اول و دوم را دریافت کردهاند. البته این مشکل تنها به همین مناطق ختم نمیشود آتشسوزی گسترده در جنگلهای سرسبز و بکر شمال کشور هم به معضلی لاینحل تبدیل شده است. به طوری که براساس گفته رئیس سازمان حفاظت محیطزیست، بررسی عکسهای هوایی دوره ۵۰ ساله از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۸۶ که توسط سازمان جنگلها و مراتع تهیه شده نشان میدهد به طور متوسط هر سال ۲ هزار و ۸۷۶ هکتار از جنگلهای شمال ایران تخریب میشود که اگر این روند ادامه پیدا کند تا ۵۰ سال آینده در بسیاری از نقاط شمال ایران از جمله گلستان، گیلان و مازندران آثاری از جنگل باقی نخواهد ماند.
حریق در کمین درختان
درختان سر به فلک کشیده بلوط، سماق، انار وحشی، سیب وحشی و ... که سالهاست مهمان جای جای کشور هستند؛ حالا هر ساله طعمه حریق گسترده سهلانگاری گردشگران در خاموش کردن هیزم، سودجویی بومیان برای تغییرات کاربری و اختلافات قومی و قبیلهای میشوند. معضلی که به گفته مسئولان بیش از ۹۵ درصد آتشسوزیها را به خود اختصاص میدهد. در این باره فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها توضیح میدهد: «۶۰ درصد از این وقایع سهوی و ۴۰ درصد نیز عمدی است که اکثر نیز عاملان آن هر ساله شناسایی و به محاکم قضایی معرفی میشوند.» سرهنگ قاسم سبزعلی، میافزاید: «۱۶ میلیون هکتار وسعت جنگلها و ۸۲ میلیون وسعت مراتع در سطح کشور است که تحت مدیریت سازمان جنگلها قرار دارد.» از این مجموع از وسعت جنگلهای کشور نیز چیزی کمتر از ۵ میلیون هکتار از آن را جنگلهای بلوط زاگرس تشکیل میدهند که در حدود شش سال گذشته به دلیل فشارهای ناشی از بهرهبرداریهای غلط در زاگرس، بیش از یک میلیون و ۱۴۰ هزار هکتار از آن با پدیده خشکیدگی مواجه شده است. بنابر این با هر سهلانگاری ساده یا افزایش دما احتمال حریقی بزرگ وجود دارد.
کاهش شدید عرصههای جنگلی
علاوه بر تمام آنچه که گفته شد؛ دست درازی سودجویان برای برداشت چوب نیز معضل دیگری است هرساله منجر به درگیری شدید محیطبانان و جنگلبانان با قاچاقچیان چوب میشود. سودجویانی که درختان ارزشمند را قطع میکنند و با فروش آن در گونیهایی چند ۱۰ هزار تومانی چوب حراج دارایی کشور میزنند. اتفاقی که چندی پیش در کرمانشاه خبر ساز شد و نماینده مردم قصر شیرین در مجلس شورای اسلامی در این باره میگوید: «متأسفانه طی چند دهه گذشته خسارات فراوانی از هر سو به بلوطستانهای زاگرس وارد شده است و تاکنون نیز مدیریتی در این حوزه وجود نداشته است.» فرهاد تجری میافزاید: «قاچاقچیان قیمت هر گونی چوب را ۵۰ هزار تومان اعلام میکنند و این معضلی بزرگ بر سر عرصههای جنگلی است.»
علاوه بر به تاراج رفتن درختان به واسطه سودجویان؛ دپوی زبالهها در استانهای شمالی هم معضل دیگری است که تاکنون متولیان نتوانستهاند برنامهای کارآمد برای آن در نظر بگیرند و در این باره قاسم احمدی لاشکی، نماینده مردم نوشهر و چالوس در مجلس تأکید میکند: «وجود زبالههای رها شده در جنگلهای کشور معضلات متعددی را برای مردم و در نهایت محیطزیست پدید آورده است.» بنابر این با این اوصاف که سالها پیش دکتر اسماعیل کهرم کارشناس محیطزیست از شتاب گرفتن زوال جنگلها و در نهایت نابودی کامل آنها طی کمتر از ۷۰ سال آینده هشدار داده بود؛ باید هرچه سریعتر تصمیمی مهم از سوی مسئولان برای حفاظت از عرصههای جنگلی گرفته شود.