دوره دكتري در همه جاي جهان براي توليد علم و پيشرفت‌هاي تئوريك، پزشكي، صنعتي و... شناخته مي‌شود و دانشجوي دكتري را با توجه به پيشينه تحصيلي و پژوهشي، توانمندي و بر حسب پروژه‌هاي علمي كه تعريف شده‌اند، جذب مي‌كنند. اما در ايران اين روش كاملاً بر عكس است؛ دانشجويان بر اساس كنكور گزينش اوليه مي‌شوند و سپس مورد مصاحبه قرار مي‌گيرند و جذب مي‌شوند كه در آن مصاحبه بيشتر از آنكه توانمندي و پيشينه علمي پژوهشي دانشجو مد نظر قرار بگيرد، مسائل ديگري مورد توجه است. مسائلي همچون اين موضوع كه دانشجوي مصاحبه‌شونده دوره كارشناسي و ارشدش را در كدام دانشگاه گذرانده است. در برخي از دانشگاه‌ها، اگر دانشجو در آن دانشگاه تحصيل نكرده باشد ولو اينكه پيشينه علمي خوبي هم داشته باشد به عنوان دانشجوي دكتري پذيرش نخواهد شد! اين به اين معني است كه آن دانشگاه فقط و فقط دانشجويان خودش را قبول دارد و بس و سيستم آموزشي كشور را با همين حركت زير سؤال مي‌برد!
نكته دومي كه در جذب دانشجوي دكتري جالب توجه است مسئله معلوم نبودن پروژه است يعني جايگاه تحصيل در مقطع دكتري معلوم نيست براي چه پروژه‌اي ايجاد شده است در حالي كه در تمام دنيا دانشجوي دكتري براي يك پروژه و تحقيق خاص كه در مرز علم قرار دارد و از قبل مشخص است، برگزيده مي‌شود و امكان تحصيل در دوره دكتري برايش فراهم مي‌شود. در ايران هدف ابتدا ايجاد دوره دكتري و جذب دانشجوي دكتري است بعد تعريف پروژه، كه آن هم معلوم نيست به سفارش كدام بخش از كشور تعريف مي‌شود يا استاد محترم براي چه كاري چنين پروژه‌اي را تعريف مي‌كند؟! آيا قصد دارد بخشي از مشكلات كشور را حل كند؟ معلوم نيست و فقط و فقط استاد اين موضوع را مي‌داند و خدا!
اما موضوع جالب‌تري كه با آن مواجه هستيم تبديل شدن دوره دكتري به يك تجارت است كه واقعاً مي‌تواند به يك لطيفه در جهان علمي تبديل شود كه در ايران دوره دكتري به محلي براي كسب درآمد دلالان علمي تبديل شده است و مؤسساتي با توجه به تب مدرك‌گرايي در ايران با توجه به آزمون كنكور و با همكاري بخشي از اساتيد دانشگاهي از اين راه كسب درآمد مي‌كنند و البته درآمدهاي هنگفت!
اما فاجعه بزرگ‌تر از اين موضوع تجارت پنهان است. تجارتي كه اخيراً به‌‌رغم قانون تجميع آزمون‌هاي دانشگاه آزاد و سراسري موجب شد به خاطر سود سرشاري كه برگزاري آزمون دارد دانشگاه آزاد را به سمت قانون‌شكني هدايت كند و موجب شود اين دانشگاه دفترچه آزمون دكتري مجزا منتشر كند، كه البته اين موضوع غيرقانوني شناخته شد ولي آنچه جالب توجه است اين است كه بايد درك كرد دوره دكتري با توجه به آنچه گفته شد به خودي خود اهميت ندارد و قرار نيست احتمالاً هدف آن علم باشد بلكه تجارت است و در اين تجارت ما به عنوان دانشجو قرار است مشتري باشيم و پول خرج كنيم!
*كارشناسي ارشد رشته كارآفريني
دانشگاه تهران
