+++
در مجلس دوره نهم بود كه يكي از نمايندگان مجلس
شوراي اسلامي با پافشاري بر احداث پروژه پتروشيمي نيشابور به منظور اشتغالزايي و بهره
بردن از مزايا و امكانات بومي منطقه، كليد طرح پتروشيمي را در شهرستان نيشابور زد.
اين شهرستان مدت‌هاست در تأمين منابع آبي خود با فراز و نشيب‌هاي بسياري مواجه شده
و ۷۰۰ روستاي اين شهرستان در محاصره خشكسالي قرار
دارد. نه تنها در زمينه تأمين منابع آبي براي فعاليت‌هاي كشاورزي ناكام مانده، بلكه
براي مصارف خانگي هم دچار مشكل شده است.
با توجه به اينكه خراسان رضوي بيش از يك دهه با
معضل خشكسالي دست و پنجه نرم مي‌كند، احداث پروژه‌هايي كه به منابع آبي بسيار براي
فعاليت نيازمندند، غير اصولي و غيركارشناسي محسوب مي‌شود. همچنين با توجه به اينكه
صنعت پتروشيمي صنعتي با ارزش‌افزوده كلان و دارنده بالاترين حجم صادرات غيرنفتي محسوب
مي‌شود بايد در منطقه‌اي احداث شود كه امكان دسترسي به بازارهاي مصرف جهاني را داشته
باشد. از طرفي نخستين نياز اين صنعت پس از گاز، ضرورت دسترسي به حجم زياد آب به منظور
استفاده در بويلرها براي توليد بخار با فشار بالا و همچنين خنك كردن تجهيزات خود است.
به اين ترتيب واحدهاي پتروشيمي بايد به منابع تأمين‌كننده
آب مانند درياها، درياچه‌ها و... نزديك باشد. از اين رو بنابر آنچه گفته شد، احداث
پروژه‌هايي كه به منابع آبي بسياري احتياج دارد، كاري غير اصولي به حساب مي‌آيد و نه
تنها در امر اشتغالزايي براي بوميان منطقه عمل سودمندي به حساب نمي‌آيد بلكه ضربه
غيرقابل جبراني به محيطزيست و حجم ذخاير آبي منطقه هم زده مي‌شود.
پتروشيمي نيشابور در مسير هگمتانه
با اينكه تجربه شكست پتروشيمي هگمتانه بايد درس
عبرتي براي مسئولان مي‌شد تا چنين اشتباهي را دوباره مرتكب نشوند اما بي‌توجهي به عواقب
احداث پتروشيمي نيشابور عاقبتي چون هگمتانه را براي آن رقم مي‌زند. سال گذشته احمد
آريايي‌نژاد، نماينده ملاير در مجلس شوراي اسلامي در دوره نهم در گفت‌وگو با خبرنگار
جوان گفته بود از همان ابتدا هم مشخص بود كه همدان نمي‌تواند محل مناسبي براي ايجاد
پتروشيمي هگمتانه باشد، چراكه احداث چنين مجتمع‌هايي كه بخش‌هايي از آن به آب فراوان
احتياج دارد، در استان‌هايي كه با معضل كم آبي روبه‌رو هستند اشتباه محض است. با اين
وجود، مسئولان دست از تلاش براي احداث پتروشيمي برنداشتند و به جاي يك پتروشيمي دو
تا احداث كردند كه پتروشيمي هگمتانه و ابن‌سينا با فاصله زماني اندكي به مشكل برخوردند
و در نهايت به بن بست رسيدند.
اكنون پس از اعلام زمان‌هاي مختلف براي افتتاح پتروشيمي
هگمتانه و صرف هزينه‌هاي گزاف، تجهيزات و زمين به كار رفته در اين پروژه راكد مانده
و به لحاظ اقتصادي كشور را با ضرر روبه‌رو ساخته است. بعد از چنين رخدادي و تجربه تلخ
پتروشيمي ناكارآمد هگمتانه كه هيچ وقت افتتاح و در چرخه توليد قرار نمي‌گيرد، تصويب
احداث پروژه پتروشيمي نيشابور نيز تصميمي غير اصولي و ناكارآمد بود. اين پروژه با بيان
هدف اشتغالزايي كليد خورد و منافع سياسي نماينده مجلس دوره نهم را درست قبل از انتخاب
مجلس دوره دهم تأمين مي‌كرد.
محيطزيست نيشابور در مسير نابودي
در اين بين كه پتروشيمي نيشابور با تأكيد متوليان
استاني همچنان در مسير احداث قرار دارد، دوستداران محيطزيست از ادامه اين روند ناراضي
بوده و عدم موافقت خود را با اين پروژه بارها و با شيوه‌هاي مختلف به مسئولان مربوطه
ابراز كرده‌اند. به گفته تعدادي از دوستداران محيطزيست، دشت نيشابور با توجه به اقليم
منحصر به فرد خود و موقعيت ممتاز جغرافيايي همواره در طول تاريخ سكونتگاه انسان بوده
است. با روند صنعتي شدن ايران و به‌تبع آن نيشابور، به‌نظر مي‌رسد كه اين موقعيت ممتاز
اقليمي و طبيعي دستخوش آسيب و تخريب شده است. ادامه روند فعلي و نظر كارشناسان فن،
بيانگر اين واقعيت است كه دشت نيشابور از نظر اكولوژيكي و بوم‌شناختي به نقطه غير قابل
بازگشت بسيار نزديك شده است.
گسترش و توسعه ناپايدار شهري، گسترش بي‌برنامه صنايع
و استقرار صنايع آلاينده بزرگ صنعتي و... آسيب‌هاي بسيار جدي به اكوسيستم و چرخه طبيعي
و اقليمي اين منطقه وارد كرده است. نتيجه اين نوع توسعه ناپايدار تغيير اقليم و كاهش
نزولات جوي، آلودگي هوا، خشكسالي و از بين رفتن چرخه طبيعي زيستي، خشك شدن قنوات و
چاه‌هاي عميق و مهاجرت و خالي شدن مراكز روستايي و... شده است.
مجموعه اين عوامل چشم‌انداز نگران‌كننده‌اي براي
فعالان زيست محيطي شهرستان فراهم آورده است. حال با توجه به مطرح شدن طرح احداث پروژه
مجتمع پتروشيمي در نيشابور، بيم آن مي‌رود كه اندك داشته‌هاي طبيعي باقيمانده با سيري
شتابان از بين رود و اين سكونتگاه چند هزار ساله براي هميشه غير قابل زيست گردد.
البته در اين بين كه جمعي از كارشناسان بر غيراصولي
بودن احداث اين پروژه تأكيد دارند، غلامحسين مظفري، فرماندار نيشابور با اشاره به اينكه
هزينه احداث پتروشيمي در نيشابور برابر با 25 سال بودجه اين شهرستان است، مي‌گويد:«اين
پروژه در حالي با بودجه يك ميليارد و 200 ميليون يورويي در حال پيگيري است كه بودجه
عمراني نيشابور در سال جاري فقط 220 ميليارد ريال بوده و اين مبلغ از طريق فاينانس
خارجي اكنون فراهم شده است.»
وي با اشاره به انتقادات دوستداران محيطزيست در
نيشابور نسبت به ساخت پتروشيمي مي‌افزايد:«اگر طرحي داراي پيوست زيست‌محيطي نباشد مجوز
اداره محيطزيست را كسب نخواهد كرد، بلكه خود من هم آن طرح را اجرايي نخواهم كرد.»
