به گزارش نکته آنلاین، داشتن مسکن متناسب با نیاز، حق هر فرد و خانواده ایرانی است. دولتهای پس از انقلاب هر یک بر اساس روشها و استراتژیهای خود سعی بر این داشته اند که شرایط را برای خانه دار شدن مردم فراهم نمایند هر چند که میزان موفقیت هر کدام از این دولتها جای بررسی و تحلیل دارد.
در متن اصل سی و یکم قانون اساسی نیز آمده است که دولت موظف بوده با رعایت اولویت برای آنها که نیازمندتر هستند، به خصوص روستانشینان و کارگران، زمینه تامین مسکن را فراهم کند.
در سالهای پس از انقلاب طرحهای متعددی از سوی بنیاد مسکن و وزارت راه و شهرسازی اجرا شده که بی شک مهمترین و البته پر حاشیهترین آنها مسکن مهر است.
پروژه مسکن مهر از سال 68 کلید زده شد و از زمان روی کار آمدن محمود احمدی نژاد به عنوان رییس جمهور، شتاب بیشتری به خود گرفت.
در طول این مدت چهار میلیون و 400 هزار واحد مسکونی شهری و روستایی ساخته شد، یعنی چیزی حدود یک میلیون واحد در سال که یک رکورد بی سابقه در عرصه مسکن بود.
برای مقایسه، میتوان چهار سالهی قبل از دوره احمدی نژاد را مثال زد که به طور متوسط سالی 450 هزار واحد مسکونی ساخته شد.
در مهر ماه سال گذشته بود که در جلسه هیأت دولت روحانی و با پیشنهاد وزیر مسکن این طرح متوقف شد و از آن پس از متقاضیان، ثبت نامی به عمل نیامد.
بعد از این ماجرا موافقین و مخالفین این طرح و کارشناسان اقتصادی نسبت به طرح مسکن مهر اظهار نظر نموده و این پروژه پر حاشیه را نقد کردند.
عده ای از کارشناسان با اتکا به تعاریف سیستماتیک، از طرح مسکن مهر دفاع و برای اثبات ادعای خود به عدد و رقم رجوع و از شاخصهای کمی همچون نسبت تعداد خانوار به تعداد مسکن استفاده میکنند و از سوی دیگر مخالفان با انتقاد از ایجاد نقدینگی در چرخه اقتصادی و در نظر گرفتن پارامترهای دیگر که بیشتر جنبه کیفی دارد، به مخالفت با نحوه اجرای این طرح میپردازند.
البته سیاسی شدن طرح مسکن مهر یکی دیگر از داستانهای پر حاشیه این طرح است که در این گزارش سعی شده تنها به پارامترهای اقتصادی پرداخته شود.
مسکن مهر خوب است...
بخش بزرگی از جمعیت ایران متولدین دهد 60 و در سن تشکیل خانواده هستند.
همچنین آمار رسمی بیان میدارد که از مجموع 20 میلیون خانوار ایرانی، 7 میلیون خانوار بدون مسکن هستند. با یک حساب ساده میتوان نتیجه گرفت در غیبت پروژه مسکن مهر سالی 50 تا یکصد هزار واحد مسکونی ساخته میشد و برای ساخت 4 میلیون مسکن به جای 6 سال به 40 سال زمان نیاز بود.
برای جمعیت جوانی که هم اکنون در موقعیت ازدواج است و افراد بدون خانه شخصی که نیاز فوری به مسکن دارند، سخن گفتن از فردا و وعدههای طولانی بی حاصل است .
از دیگر مزیتهای طرح مسکن مهر میتوان به ساخت مسکن در تیراژ بالا، پایین آمدن سهم هزینههای ثابت در متر مربع (از قبیل : نقشهکشی، نظارت، نیروی انسانی و ...)، ارزانسازی در عین رعایت حداقل استانداردهای لازم، حذف قیمت زمین از قیمت تمام شده مسکن، پرهیز از تجمل گرایی، افزایش امید به خانه دار شدن در اقشار کم درآمد جامعه، عدم مالکیت دائمی زمین، امتیاز استفاده از تسهیلات ارزان قیمت با بوروکراسی بسیار کمتر نسبت به گذشته اشاره کرد.
از این نگاه صحبت از کیفیت ایده آل در ساخت مسکن مهر چندان مستند نیست و بعد از برطرف شدن نیازهای اساسی زندگی همچون خوراک و پوشاک و سرپناه است که میتوان از مباحث کیفی سخن به میان آورد.
از نگاه موافقان، مسکن مهر بخش کوچکی از کارهایی بود که باید انجام میشد تا قیمت مسکن اصلاح شود، اینکه سازوکارها نتوانستند جلوی سوداگری مسکن را بگیرند مسالهی دیگری است که نمیتوان به گنه آن سر مسکن مهر انداخت.
مسکن مهر بد است...
اما مخالفین طرح مسکن مهر با ناکام خواندن دو هدف اصلی مسکن مهر این طرح را به چالش میکشند.
این دو هدف عبارت بودند از: خانه دار کردن اقشار کم درآمد و جلوگیری از افزایش قیمت مسکن.
هدف اول در بسیاری از مواقع با شکست مواجه شد، علت این امر عدم شناخت گروههای هدف بود که منجر به تخصیص وام مسکن مهر به بسیاری از افرادی شد که جزو دهک اول جامعه نبودند.
از دیگر سو طبق آمارها از سال 85 تا کنون مسکن در تهران 459 درصد رشد قیمت داشته، پس تحقق هدف دوم هم با واقعیت سازگار نیست.
این دسته از کارشناسان، عمده دلایل ناکامی این طرح را تصدی همزمان سه نهاد بر آن دانستند، به نحوی که متقاضیان، ثبت نام را در وزارت تعاون انجام میدهند، وزارت مسکن مسئول دادن زمین است و در آخر وام را بانک عامل (که عموما بانک مسکن است) اعطا میکند.
اینکه این سه نهاد همزمان در این طرح همکاری دارند به خودی خود بد نیست، اما در عمل بهدلیل تفاوتهای ساختاری که دارند تضارب رای و آییننامه بین آنها اتفاق میافتد.
یکی دیگر از معایب این طرح مخصوصا در کلانشهرها ، احداث ساختمانها در حاشیه شهرهاست، با افزایش غیر معمول و یکباره جمعیت در این حاشیه ها، ناهنجاریهای اجتماعی گسترش مییابند که این عاملی مخاطره آمیز برای بسیاری از صاحبان این مسکنها است که قصد زندگی در این مکانها را دارند.
مشکل دیگر مسکن مهر عدم توازن در تامین امکانات زیر ساختی همراه با ساخت واحدهای مسکونی است، در بسیاری از این پروژهها با وجود سرعت در ساخت واحدهای مسکونی، تلاشی برای حل مسئله مراکز آموزشی و مذهبی و بهداشتی ضروری نشده، همچنین بسیاری از این سایتها با مشکل انشعاب گاز و آب و برق مواجه اند که ناشی از عدم تعامل با ارگانهای دیگر است.
در واقع در پروژه مسکن مهر با تقلیل مفهوم خانه به مسکن، عوامل کیفی و فرهنگی هم تا حد عاملی جانبی تقلیل مییابند.
به نظر میرسد دولت نهم و دهم میبایست پارامترهای کیفی و کمی را توامان و به موازات هم پیش میبرد.
همچنین تقلیل خانه به مسکن با شعار عدالت اجتماعی دولت در تناقض است.
عدالت اجتماعی نمیتواند حق داشتن کیفیت مطلوب را از دهکهای پایینی سلب کند.
کیفیت پایین ساخت، جایگیری نامناسب، بی هویتی، افزایش نقدینگی و ایجاد تورم، همگی از کاستیهای کیفی مسکن مهر است .
نکته دیگری که از منظر مخالفان مورد توجه قرار گرفته، این است که یکی از شاخصهای توسعه یافتگی بخش مسکن، میزان تداخل دولت در بخش ساخت و ساز است.
از جمله کشورهایی که بیشترین دخالت از طرف دولت برای ساخت واحدهای مسکونی در آن صورت گرفت میتوان به انگلیس اشاره کرد که در حال حاضر با مشکلات عدیده حقوقی و اجتماعی ناشی از آن مواجه است.
اکثریت محققین غربی طرحهای ساخت مسکن انبوه پس از جنگ جهانی دوم در انگلستان را شکست خورده میدانند و به عنوان جایگزین، به دنبال سبک کردن بدنه دولتی هستند.
اما مسکن مهر به جای سبک کردن بدنه دولت (که جز اهداف بلند مدت دولت است)، به سبب مالکیت دولتی زمینهای اختصاص یافته به این طرح، ارگانهای مختلف را تا سالهای سال درگیر میکند و به بسیاری از مشکلات حقوقی و مالکیتی دامن میزند.
خلاصه کلام
سعی شد تا در این گزارش به کلیات موارد اختلافی در مسکن مهر و در حوزه اقتصادی اشاره شود. البته سخنان بسیار فراوانی از سوی مقامات دو دولت(احمدی نژاد و روحانی) و نیز مسئولان و کارشناسان مطرح شده اما در بخش اقتصادی این موارد مهمترین موارد اختلافی به شمار میرود.
مسکن مهر نیز به مانند اکثر طرحهای دیگر، نقاط منفی و مثبت خود را دارد و باید صادقانه به این پروژه بزرگ ملی نگاه شود و بدون غرض ورزی سیاسی به موضوع پرداخته شود.
در این گزارش سعی شده کلیاتی از این طرح ارایه شود تا شناخت بهتری به طرح مسکن مهر که یکی از بزرگترین و پر حاشیهترین پروژههای اقتصادی کشور است، ایجاد شود.