مصر، تركيه و منطقه‌اي به نام يمن

ترکيه در طول سالهاي اخير بر آن بوده تا به عنوان قدرت جهاني ايفاي نقش نمايد. سران آنکارا در کنار موضع‌گيري در حمايت از اسلام تلاش کردند تا با تقويت جريان در اخوان از غرب آسيا تا شمال آفريقا پايگاهي سراسري براي خود ايجاد نمايند. تفکري که موجب شد تا سياست خارجي ترکيه با عنوان احياي امپراطوري عثماني مطرح گردد. اين سياست هر چند در ابتدا توانست دستاوردهايي داشته باشد چنانکه جريان اخوان با محوريت مرسي در مصر به قدرت رسيد اما روند تحولات به نفع ترکيه پيش نرفت. از يک سو محاسبات اين کشور در عراق و سوريه ناکام ماند و از سوي ديگر ائتلاف غربي ـ عربي راه خيانت به ترکيه را در پيش گرفت و حذف جريان اخوان را رقم زد. موضع‌گيري عليه ترکيه چنان بود که از توجيهات سرنگون‌کنندگان مرسي را همکاري وي با ترکيه عنوان کردند.

رويارويي با ترکيه چنان بود که آمريکا رسما اين کشور را به حمايت از تروريسم متهم کرده و تاکيد دارد که آنکارا حامي داعش مي‌باشد. مجموع اين تحولات در حالي رقم خورده که اين روزها ترکيه تحرکات گسترده‌اي آغاز کرده است. در کنار اسلام‌‌خواهي و اعتراض‌هاي گسترده سران آنکارا به اسلام‌ستيزي غرب و اعلام حمايت از فلسطين و البته اعتراض‌هاي آشکار به ترکيه، ترکيه نگاه جديدي به يمن را آغاز کرده است.

گزارش‌ها نشان مي‌دهد که ترکيه تلاش دارد تا در حوزه يمن حضوري فعال و گسترده داشته باشد به گونه‌اي که از محورها و دلايل سفر اردوغان به عربستان در همين چارچوب ارزيابي شده است.

حال اين سئوال مطرح مي‌شود که چرا يمن به اولويت ترکيه مبدل گرديده حال آنکه اين کشور چالشهاي منطقه‌اي بسيار مهمتري از جمله تقابل با مصر و ناکامي در عراق و سوريه دارد؟ بررسي کارنامه اين روزهاي يمن از تسلط مردم انقلابي در قالب جريان انصار‌ا... بر ساختار کشور حکايت دارد.

چنانکه منصور هادي رئيس‌جمهور يمن مجبور به استعفاء سپس فرار به عدل گرديد. اين مسئله ضربه‌اي سنگين براي عربستان بوده که هر تحولي در يمن را برابر با بحران و چالش درخود مي‌بيند. براين اساس هر اقدامي براي مقابله با جريان‌هاي مردمي صورت مي‌دهد و حتي صحبت از ايجاد جنگ داخلي نظير ليبي مي‌باشد. برآوردها نشان مي‌دهد که عربستان از ظرفيت خاصي در يمن برخوردار نمي‌باشد و تنها مولفه باقي مانده جريان‌هاي سلفي و اخوان هستند.

جريان‌هايي که در طول سه سال اخير و پس از سرنگوني مرسي در حاشيه قرار گرفتند. عربستان هر چند از منابع مالي قابل توجهي برخوردار است اما در حوزه چينش ساختارهاي سياسي توان چنداني ندارد به ويژه اينکه نگاه يمني‌ها به اين کشور منفي مي‌باشد. سرکوب‌هاي صورت گرفته عليه اخوان و سلفي‌ها در يمن نيز چالشي براي طرح‌هاي رياض گرديده است.

با توجه به شرايط منطقه ترکيه تنها کشوري است که مي‌تواند اخوان يمن را به همراهي با عربستان متقاعدسازد تحولات يمن براي ترکيه از دو جنبه‌ داراي اهميت است. از يک سو به احياي جايگاه و نقش خود در کشورهاي عربي مي‌پردازد و از سوي ديگر اخوان را نه تنها در يمن بلکه در منطقه زنده نگاه مي‌دارد. اين امر براي انتقام‌گيري اردوغان از السيسي اهميت بسياري دارد. بر اين اساس ترکيه به يمن به عنوان نقطه اميدي براي رسيدن به اهداف منطقه مي‌نگرد و تلاش دارد تا با اجراي خواسته‌ها عربستان منافع منطقه‌اي خود را نيز احيا سازد.

در نقطه مقابل مصر اين روزها تلاش دارند تا خود را کانون تحولات منطقه معرفي نمايد چنانکه السيسي زنجيره‌اي از تحرکات را محور برنامه‌هاي خود قرار داده ا ست. تاکيد بر توان مصر در ايجاد ارتش واحد عربي يا همان پان عربيسم، سفرهاي مکرر السيسي به کشورهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي به ويژه تاکيد بر همگرايي با عربستان، اصرار به مبارزه با تروريسم فراتر از مرزهاي مصر به ويژه پس از انتشار خبر سربريدن 21 تبعه مصري در ليبي به دست داعش، قرار دادن نام حماس در ليست گروه‌هاي تروريستي به گونه‌اي که حتي برخي منابع خبري از احتمال حمله مصر به غزه سخن گفته‌اند.

هر چند که از اهداف اصلي اين تحرکات را تقويت موقعيت و جايگاه السيسي در داخل مصر تشکيل مي‌دهد اما يک اصل در اين روند مشهود است و آن تاکيد السيسي به تقابل با ترکيه است. بسياري از مصاحبه‌ها و مواضع سران قاهره در مقابله با ترکيه صورت مي‌گيرد. چنانکه برخي ناظران سياسي سفر السيسي به عربستان را براي مقابله با عملکردهاي اردوغان رئيس‌جمهور ترکيه در ديدار با سران عربستان عنوان کرده‌اند.

حال اين سئوال مطرح مي‌شود که ريشه تقابل ترکيه و مصر در چيست و چرا هر کدام به دنبال حذف ديگري مي‌باشد؟ مهمترين مولفه در حوزه تقابلي دو کشور را مسئله اخوان المسلمين تشکيل مي‌دهد. السيسي براي تثبيت قدرت نيازمند مقابله با اخوان مي‌باشد چنانکه در اين راه رايزني‌هاي گسترده منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي نيز داشته است. اين سياست تا بدان جا پيش رفته که مصر حماس را در ليست گروه‌هاي تروريستي قرار داده و از آمادگي براي اقدام نظامي عليه غزه خبر داده است.

با توجه به مخالفتهاي کشورهاي عربي با اخوان، ترکيه تنها مولفه حمايتي از اخوان است که تهديدي براي مصر قلمداد مي‌شود. السيسي تلاش دارد تا به هر نحوي شده ترکيه را از ميدان حمايتي اخوان خارج سازد نکته مهم آنکه تحولات اخير منطقه با محوريت يمن و نياز عربستان به بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي اخوان براي مقابله با قيام مردم يمن، زنگ خطر را براي مصر به صدا درآورده است. السيسي مي‌داند که تحولا مذکور زمينه‌ساز گرايش عربستان به ترکيه و احياي اخوان مي‌گردد که تهديدي براي قدرت‌طلبي السيسي مي‌باشد.

براين اساس تلاش دارد تا با برجسته‌سازي توانايي‌هاي خود براي کشورهاي عربي و هشدار در باب پيامدهاي عدم تحقق تشکيل مصري مقتدر زمينه مقابله با ترکيه و جريان اخوان را فراهم سازد. مسئله‌اي که گرايش گسترده مصر به عربستان آن هم همزمان با سفر اردوغان به عربستان را به همراه داشته است. بسياري بر اين امر تاكيد دارند كه مصر به جاي همگرايي با عربستان با رويكرد به حمايت از مردم يمن در قالب انصارالله مي تواند با كسب محبوبيت مردمي و منطقه‌اي به عنوان حامي حق و حقيقت جايگاه مردمي در مصر كسب نمايد و موقعيت خود را تبيت نمايد.