
طرح مجلس ايران در موظف كردن دولت به لغو توافقنامه ژنو در صورت اعمال تحريمهاي بيشتر عليه ايران را ميتوان جنگي دو جانبه عنوان كرد كه امروز به ساير قواي دولتهاي ايران و امريكا رسيده است و نقطه كانوني آن هم توافقنامه ژنو است كه مبناي اصلي مذاكرات ايران و امريكا است.
البته در توافقنامه ژنو به صراحت به اين مسئله اشاره شده است كه هرگونه تحريم جديد عليه اين ايران نقض حقوق ايران است و منجر به لغو توافقنامه ميشود. در طول يكسال گذشته دهها مورد تحريم عليه نظام جمهوري اسلامي ايران از سوي امريكاييها به اجرا در آمده بود، اما با اين حال بنا به مصالحي برخي از اين تحريمها را مورد چشم پوشي قرار داد. در اين ميان به قدرت رسيدن جمهوريخواهان در جريان انتخابات ميان دورهاي كنگره همه چيز را تغيير داد. اجراي قانون تحريمي جديد عليه ايران چيزي نبود كه ايران بتواند زير بار آن برود و حتي محمد جواد ظريف مذاكره كننده ارشد ايران به صراحت در خصوص آن اعلام موضع كرد.
جمهوريخواهان به وعده خود عمل ميكنندسناي امريكا كه رهبري آن در اختيار جمهوريخواهان قرار گرفت، بلافاصله به تعهد خود مبني بر اعمال كنترل بر مذاكرات هستهاي ايران عمل كردند. نمايندگان سه لايحه ارائه كردهاند كه محدوديتها و موانع در مسير مذاكره با ايران را افزايش ميدهند ولي اين لوايح با تهديد مكرر رئيسجمهور مبني بر استفاده از حق وتو مواجه شدند. جنجاليترين لايحه توسط سناتور جمهوريخواه مارك كرك و سناتور دمكرات روبرت منندز تدوين و ارائه شد. پيش ازاين نيز اين دو نماينده كنگره در سال 2013 لايحهاي مشابه را ارائه كردند كه البته برخي تفاوتها با لايحه قبلي داشت.
تحريمهاي جديد كنگره چه ميگويدبر اساس اين لايحه در صورتي كه غرب و ايران نتوانند به توافق دست بيابند، تحريم هايي عليه ايران اعمال ميكند كه به مراتب از تحريمهاي قبلي سنگينتر است. در جدول زماني كه در اين لايحه تعيين شده است، پس بعد از تعيين ضربالاجل سي ام ژوئن براي مشخص كردن جزئيات تكنيكي در روز ششم جولاي بر اساس طرح مشترك اقدام تعليق تحريمها به پايان ميرسد و بعد از آن هر ماه تحريمهاي جديدي اعمال ميشوند. در روز سه اوت سال 2015 محصولات نفتي ايران تحريم ميشود. پنجم نوامبر سال 2015 تحريم عليه مقامات ارشد حكومت ايران اعمال ميشود كه شامل رئيسجمهور، وزير امورخارجه و ساير مقامات ايراني ميشود. دوم نوامبر سال 2015 تحريم منابع مالي خارجي ايران عملياتي ميشود. اين تحريم تمام منابع نقدي ايران در تمام بانكهاي جهان را مورد هدف قرار ميدهد تا ايران نتواند حتي از فاينانس طرح مالي خود استفاده كند كه عملا به فلج شدن تمام طرحهاي عمراني ايران خواهد انجاميد. 7 دسامبر سال 2015 تحريم بخش كشتي سازي، خودروسازي، ساخت و ساز و مهندسي و صنايع معدنكاري برقرار ميشود تا تمام صنايع ايران به طور كامل فلج شود. البته اين مسئله بستگي به اين نكته دارد كه كشورهاي روسيه و چين تا چه اندازه در مقابل چنين تحريمهايي نرمش نشان دهند.
اين لايحه چندي پيش در كميته بانكداري سناي امريكا به تصويب رسيد، اما با تهديدات مكرر اوباما در خصوص وتوي آنها در نهايت نمايندگان كنگره تصميم گرفتند كه مطرح كردن آن را تا فروردينماه سال بعد به تعويق بيندازند تا فرصت بيشتري به مذاكرات دو طرف براي حل مسائل نهايي بدهند.
البته در اين لايحه به اين نكته تأكيد شده است كه تحريمهاي يكجانبه كنگره عليه ايران ميتواند با گزارش وزير امور خارجه اين كشور درباره اينكه برنامه هستهاي ايران ديگر تهديدي عليه امريكا محسوب نميشود، معطل باقي بماند.
اول غنيسازي 60 درصدزماني كه لايحه جديد كنگره عليه ايران مطرح شد، اولين واكنشها در مجلس شوراي اسلامي و از طرف نمايندگان مطرح شد. نكته تأسف برانگيز در اين ميان اين بود كه مجلس شوراي اسلامي به رغم جايگاهي كه به عنوان ركن قانونگذاري كشور دارد، از واكنش جدي به تحريمها و طرحهاي كنگره امريكا بازمانده است. البته شايد اصليترين دليل براي اين مسئله آن باشد كه متأسفانه همكاري مناسبي بين دولت و مجلس وجود ندارد و اغلب مجلس از جزئيات مرتبط با مذاكرات هستهاي بياطلاع است.
با اين حال اولين قدم را يكي از نمايندگان مجلس برداشت و از طرح افزايش ميزان غنيسازي به ميزان 60 درصد خبر داد و علي لاريجاني نيز در جمع اعضاي كميسيون تلفيق اين خبر را تأييد كرد. دبير كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس براي اولين بار از اين طرح پرده برداشت و غنيسازي 60 درصدي را واكنشي به اعمال كنگره امريكا عنوان كرد. وي افزود: در صورت ادامه اين روند، مجلس شوراي اسلامي كوتاه نخواهد آمد و طرح دو فوريتي اعطاي مجوز به دولت براي غنيسازي ۶۰ درصدي را تصويب و دولت را ملزم خواهد كرد كه اين روند را دنبال كند. لذا ما روند عكسي را كه امريكاييها دنبال ميكنند، در پيش خواهيم گرفت. عضو كميسيون امنيتملي و سياستخارجي مجلس پيرامون تاثير اين تحريمها بر ادامه مذاكرات گفت: اين رفتارها مذاكرات را با وقفه و مشكل مواجه ميكند، چراكه تيم مذاكرهكننده ما هيچ حقي براي دادن امتيازات بيشتر به طرف مقابل نخواهد داشت و مطمئنا مذاكرات با كندي و وقفه مواجه خواهد شد.
مجلس به كمك تيم ديپلماسي ميروددر اين ميان به نظر طرحي ديگر نيز ارائه شد و آن هم طرح حفظ دستاوردهاي هستهاي بود كه در آن خبري از افزايش غنيسازي به ميزان 60 درصد نبود. در اين طرح تنها به اين مسئله اشاره شده بود كه در صورتي كه تحريمهاي جديدي عليه ايران در كنگره امريكا تصويب شود، برنامه اقدام مشترك لغو و توان هستهاي ايران به قبل از توافقنامه باز خواهد گشت. چنين مسئلهاي به منزله بالا رفتن ميزان غنيسازي ايران به ميزان 20 درصد سابق و توليد دوباره 200 كيلوگرم اورانيوم با غناي 20 درصد است كه البته با توجه به آماده به كار بودن سانتريفيوژهاي جديد ايران دور از دسترس نيست. نكته اساسي در اين باره اين است كه به احتمال زياد نه طرح كنگره و نه طرح مجلس اجرايي نميشوند و مسئله تنها زدن پاتكي به طرح تبليغاتي كنگره براي فشار به ديپلماتهاي ايراني است.