جريان توليد آثار موسيقي مذهبي در كشورمان جريان ديرينه‌اي در بين مردم و هنرمندان است به طوري كه قبل از پيروزي انقلاب اسلامي هم بزرگاني در عرصه نوحه‌خواني و روضه‌خواني بودند كه با تكيه بر داشته‌هاي آييني، موسيقايي و نمايشي هنر ايراني دست به خلق آثاري زدند كه هنوز بعد از گذشت چندين دهه از توليد آنها همچنان مبدأ توليد بسياري از نغمات موسيقايي ايام مذهبي به ويژه ايام سوگواري حضرت سيد‌الشهدا(ع) هستند. خانه سرود انقلاب اسلامي وابسته به مؤسسه «اوج» يكي از نهادهايي است كه طي سال‌هاي اخير تلاش كرده با احياي جريان موسيقي فاخر گام‌هايي را براي اشاعه موسيقي انقلابي و مذهبي بردارد. البته در اين راه به طور حتم موانع و مشكلات زيادي وجود دارد كه بايد روي اين موانع كارهاي مطالعاتي زيادي انجام گيرد. از همين رو با مجيد منصوري مدير خانه سرود انقلاب اسلامي درباره اين نهاد انقلابي گفت‌وگويي انجام داديم.
مقدمه‌اي از فلسفه وجودي و علت تأسيس اين مركز بيان كنيد.
خانه سرود انقلاب اسلامي بر اساس دغدغه‌اي كه بچه‌هاي هنرمند متعهد انقلابي داشتند، برنامه‌ريزي و طراحي شد. از سال‌هاي قبل از تشكيل اين خانه دغدغه سرود داشتيم و اين دغدغه را داشتيم كه سرود از بين رفته و به آن بي‌مهري شده است. مثل بسياري از هنرهاي انقلاب اسلامي كه به دلايل مختلف كمرنگ شده است. تا اينكه اوايل سال 90 از طرف اوج به ما پيشنهاد شد كه اگر دغدغه داريم وارد گود شويم و به خانه سرود كمك كنيم. ما هم براي كمك به آقاي دلاوري، مدير سابق خانه سرود وارد كار شديم.
تاكنون چه اقداماتي انجام داده‌ايد؟
پايه خانه را با يك فراخوان بنا نهاديم. آبان ماه سال 90 همايشي در قم برگزار كرديم. حدود 120 نفر از بهترين سرودي‌ها را شخصاً دعوت كردم كه حدود 70 نفر شركت كردند. آمار خوبي بود. با همه‌شان كه فعال حقيقي سرود بودند تماس گرفتم. تلفني و بعضاً به طور مكرر و بيش از نيم ساعت با هر كدام صحبت مي‌كردم. بخش عمده‌شان الان با خانه ارتباط دارند اما خب هستند دوستاني كه هنوز ارتباطي با ما ندارند و نگاهشان بااعتماد و قرص نيست.
بعد از اين همايش و برقراري ارتباط برنامه خاصي براي اين افراد و گروه‌ها داريد؟
در ادامه اين فرايند به 15 استان مختلف تك تك سر زدم و حضور پيدا كرده‌ام. بنا اين بود كه گروه‌هاي سرودشان را بياورند تا ببينيم توانشان چقدر است. دوستان فعال سرودي در استان‌ها گروه‌ها را مي‌آوردند و اجرا مي‌كردند. بعد از اجراها با فعالان و مربي‌ها نشست مي‌گذاشتيم و برنامه خانه را تشريح مي‌كرديم. گروه‌ها مي‌گفتند چون بحث اصلي، تشكيل خانه‌اي براي سرود است ما پاي كار هستيم اما در مقابل از ما طلب مي‌كردند كه ما چه برنامه‌اي براي آنها داريم. ما هم عنوان كرديم كه براي توانمندسازي و آموزش و حمايت از توليد و آموزش ضمن توليد در خدمتشان هستيم. يعني هم از تجاربي كه جمع كرده‌اند استفاده مي‌كنيم و هم به آنها آموزش مي‌دهيم.
شخصاً از جناب آقاي آرزم كه از اساتيد متعهد و انقلابي هستند دعوت كردم. تشريف آوردند و بعد از چند ماه كارهاي كارشناسي و بررسي‌هاي مختلف بنا شد كه يك دوره چهار روزه شكل بگيرد. اين اتفاق افتاد و ما در شهريور 92 دوره‌اي آموزشي گذاشتيم. قرار بود دوره دوم هم در آذر يا دي برگزار شود كه بنا به دلايلي امكانش فراهم نشد، برنامه‌ريزي كرده‌ايم كه امسال هم يك دوره برگزار كنيم. البته سازمان با سالي يك دوره موافقت كرده است ولي پيشنهاد شوراي آموزش سالي چهار دوره آموزشي حضوري است. با اين حال بنده در پي تعديل اين دو پيشنهاد هستم يعني سالي دو يا سه دوره برگزار شود. حالا اگر سه دوره مقدور نيست ولي دو دوره را نياز داريم كه طي پروسه‌اي دو يا سه ساله بتوانيم اين تجربه‌ها را به هم پيوند بزنيم كه خروجي‌هاي خوبي داشته باشيم.
خانه سرود در زمان كنوني چه برنامه‌ها و فعاليت‌هاي جاري و در دست اقدامي دارد؟
فعاليت‌هاي در درست اقدام الان بيشتر آموزش است. توليدي هم اگر داريم توليدي است كه ضمن آن آموزش هم صورت مي‌گيرد. اينها با هم مرتبط است چون بچه‌هاي سرودي ما آهنگساز نيستند. البته اين آموزش غير آن دوره‌هاي آموزشي است.
اين آموزش چطور صورت مي‌گيرد؟
مثلاً كاري را مي‌فرستند. اساتيد اينجا از شعر شروع مي‌كنند. اينجا شوراي شعر داريم كه از دوستاني مثل آقايان محدثي خراساني، ارژن و سيار كه از نظرات اين دوستان در خصوص شعر استفاده مي‌كنيم. با آقاي بيابانكي هم صحبت كرده‌ايم كه از وجودشان استفاده كنيم. شعر براي سرود مثل زمين مي‌ماند. ما اگر بخواهيم ساختمان بسازيم قدم اول انتخاب يك زمين مناسب است. خب ما در مرحله اول در همين زمينه شعر به آنها آموزش مي‌دهيم كه اگر خواستند بروند سرودي بسازند شعري را انتخاب كنند كه خصوصيات سرودي داشته باشد. اين پله اول است. پله بعدي، آهنگسازي است. بيشترين آموزش ما به مربي‌هاي سرود در اين بخش است و بيشترين حجم كار ما را هم تشكيل مي‌دهد.
اساتيد بعد از شنيدن در خصوص آن نظر مي‌دهند كه مثلاً كشش فلان جا غلط است يا تأكيد بايد در جاي ديگر صورت بگيرد يا تقطيع‌ها اصلاح شود و امثالهم. اينها چيزهايي است كه به دوستان انتقال داده شده و آنها متوجه اشكال كارشان شوند. مثلاً شعر «من زاده نهضت بهمنم» در آهنگسازي بايد به گونه‌اي طراحي شود كه در ذهن مخاطب روي كلمه بهمن تأكيد شود و نقش ببندد. يا مثلاً بعضي واژه‌ها دوپهلو هستند. چطوري خواندن اين واژه‌ها در آهنگسازي مشخص مي‌شود. با اين چكش‌كاري‌ها به گروه‌ها آموزش ضمن توليد مي‌دهيم. هم آموزش مي‌بينند و هم كاري توليد كرده‌اند.
فرايند جالب توجهي است!
بله! اين فرايند، بسيار مبارك است. موجب مي‌شود كه فرد براي انتخاب كار بعدي با دقت قدم بردارد كه مثلاً وقتي شعري انتخاب مي‌كند آيا شعر مربوطه مناسبِ سرودي شدن است يا نه. سرودي كه شنيدنش با نشنيدن آن تفاوتي داشته باشد. قدم بعدي آهنگسازي خوب است. قدم بعدي تنظيم و سازبندي موسيقي است. مثلاً اساتيد مي‌گويند اين ساز در اين موضوعيت ندارد. مثلاً موضوع محبت پدر و مادر به فرزند نياز به ساز ترومپت ندارد. ساز لطيف و نرم و احساس برانگيز مي‌خواهد. در حقيقت آهنگساز و تنظيم‌كننده توسط اساتيد، هدايت و راهنمايي مي‌شوند. اين اتفاق بسيار نادري است. خيلي جاها شايد بگويند ما اين كارها را مي‌كنيم اما سازماندهي شده نيست اما در خانه سرود اين اتفاقات سازماندهي شده است. اينجا براي هر شخص يك پرونده تشكيل مي‌شود. هر شعر و آهنگي كه مي‌فرستد ثبت مي‌شود. قدم بعد بايد با قدم قبل براي ما فرق داشته باشد. اينها را ما شرطي كنم كه به سمتي بروند كه كارهاي ارزشمند و بدون غلطي توليد كنند. مرحله بعد هم صداهاي خوب است. درباره شعر، آهنگسازي، تنظيم، اجرا و حتي ضبط استوديويي اساتيد نظر مي‌دهند و طرف، خودش را با اين نظرات تطابق مي‌دهد.
نكته ديگر اينكه همه اين پروسه جمع مي‌شود تا يك كار اصولي توليد شود اما يك مسئله ديگر هم هست كه هميشه ناديده گرفته مي‌شود و اينكه هر كاري يك روح دارد. اين روح ممكن است با تخصص ارتباط داشته باشد اما لزوماً اين طور نيست كه حتماً مرتبط باشد. ممكن است شخصي هم باشد كه سواد موسيقيايي ندارد اما آهنگي مي‌سازد كه وقتي آن را مي‌شنويم ناخودآگاه تحت تأثير قرار مي‌گيريم. ما مشغول اصول كار هستيم و تخصص موسيقيايي يا ادبيات شعر و حتي فني ضبط استوديو و آواز از نظر فني قابل آموزش و ارتقا هستند اما آن روح و ذوق كه باعث دميده شدن روح به كار مي‌شود.
تاكنون خروجي هم داشته‌ايد؟
چند ماه است كه اين فرايند را شروع كرده‌ايم و چند خروجي هم داشته‌ايم. شايد تا يك ماه ديگر چند كار جذاب و قشنگ بشنويم. در حال چكش خوردن است. ممكن است در شبكه افق پخش شود يا حتي به مراكز ديگر ارائه شود. بعضي‌هايش ژانر كودك است كه مي‌توانند به شبكه پويا عرضه شود يا چند اثر را يك آلبوم كنيم و به مهدكودك‌ها عرضه كنيم.
با چه تعدادي از سرودي‌هاي كشور ارتباط و رفت و آمد داريد؟
اينجا كه بيشتر بچه‌هاي تهران رفت و آمد دارند ولي در كل كشور با بيش از 350 نفر مربي سرود ارتباط داريم. تقريباً براي حدود 100 نفر از اينها در خانه سرود پرونده تشكيل شده و در دوره آموزشي شركت كرده و آزمون داده‌اند. اينها را تفكيك كرده و در حال تكميل بانك اطلاعاتي هستيم. اميدواريم تا سال بعد بتوانيم بانك اطلاعاتي كاملي از افراد سرودي داشته باشيم.
براي توليد آثار اولويت‌هاي خاصي داريد؟
اولويت‌هاي ما را سازمان تدوين مي‌كند. قاعدتاً در حوزه‌هاي مرتبط انقلاب اسلامي كار مي‌كنيم و هر كاري هم كه مي‌سازيم حتي كودك و خانواده بايد ذيل اين مفهوم باشد. ممكن است سازمان خيلي جاها موضوع هم تعيين كند مثل محرم، 13 آبان و دهه فجر. بعضي جاها هم بحث‌هاي اخلاقي و تربيتي است كه در اينگونه موارد دست ما باز است. به اساتيد شعرهايي را سفارش مي‌دهيم كه اين اشعار مي‌روند براي ماكت خوردن و ساخته شدن.
خانه سرود كار ترانه هم توليد مي‌كند؟
ترانه در مأموريت‌هاي ما نيست ولي بعضي كارهايي كه اينجا ارائه مي‌شود و حالت ترانه دارد را توصيه مي‌كنيم كه وارد كار سرود شوند و همخواني كنند. بعضي هم كارهاي فردي مي‌فرستند كه خوش صدا هستند كه هم پيشنهاداتي داريم. با اين حال مأموريت اصلي خانه سرود فقط سرود است ما فقط كار سرود انجام مي‌دهيم.
