کوه مشکلات در قطب توليد
خيلي ها قائنات در خراسان جنوبی رابا زعفرانش مي شناسند، اما این شهرستان با تولید سالانه 9 هزار و 153 تن زرشک، 95درصد توليد بهترين زرشك جهان را به خود اختصاص داده است. محصولی كه به جزء خوراكي بودن مصرف دارويي نيز دارد.زرشك محصول استراتژيك استان است كه در شرايط سخت با وجود گرما و كم‌آبي مقاوم است. اين شرايط مي تواند امتياز ويژه اي براي اين منطقه مخصوصا استان خراسان جنوبي باشد .اما مشكلات ريزودرشت باعث شده تااين روزها زرشك كاران روزهای خوبي را سپري نكنند .يكي ازاين مشكلات خشكسالي هاي اخير ونبود آب است. با وجود اينكه درخت زرشك به آب زيادي نياز ندارد اما نبود حداقل آب باعث خشك شدن تعدادبسياري ازدرختان شده است.
علاوه بر این مي توان نوسان قیمت زرشک، شرایط سخت نگهداری و برداشت طاقت فرسای این محصول را از مهم‌ترین مشکلات زرشک کاران برشمرد.رضا احمديان يكي از زرشك کاران درخصوص مشكلات مي گويد: کشاورزان ازنبود آموزش‌های لازم برای خشک کردن و برداشت زرشک در زمان مناسب، نبود امکانات لازم و فعالیت دلالان رنج مي برند.
وی عدم اختصاص اعتبارات لازم به کشاورزان برای بهسازی باغات و مبارزه با علف‌های هرز و آفات و کود دهی مناسب و استفاده از روش‌های نوین آبیاری، نبود خرید تضمینی محصول زرشک از طرف دولت را نیز از دیگر مشکلات زرشک کاران مي داند.علاوه براين موارد، هزينه هاي جانبي برداشت زرشك كه بالاتر از قيمت فروش آن است، اين محصول را در سراشيبي قرار داده است كه براي رونق بازار زرشك، اجراي طرح خريد توافقي زرشك به عنوان يك داروي مسكن و موقتي و بيمه كردن آن در اولويت بعدي قرار دارد.
در حال حاضر هزينه هر كارگر براي باز كردن و جمع آوري محصول زرشك روزي ١٠ هزار تومان است كه با محاسبه ساير هزينه ها مي توان به راحتي پي برد كه قيمت خريد محصول، كفاف هزينه هاي تمام شده آن را نمی دهد. چرا كه كشاورز زرشك كار يك سال زرشك دارد و تا ٢ سال ديگر از اين محصول بي بهره است. بنابراين در سال برداشت محصول ،كشاورز كه زرشك توليدي خود را مي فروشد بايد تا٢ سال ديگر از سود حاصل از فروش آن بتواند هزينه زندگي و معيشت خود و خانواده اش را تامين كند.
متاسفانه به علت نبود قيمت تضميني خريد، زرشك کاران مجبورند براي رسيدن به حداقل هزينه ها محصول خودرا به هرقيمتي كه دلالان تعيين مي كنند بفروشند.علاوه بر این بيمه شدن محصولات این کشاورزان از جمله مطالباتی است که در چند سال اخیر مغفول مانده است. این در حالی است که هرساله به دلايل مختلف از جمله سرمازدگي، باران، هجوم ملخ ها، سيل، نبود امكانات و بسترها و... زرشک کاران دچار آسيب و خسارت مي شوند.
همين سال گذشته بود كه كه براثر سرماي شديد وجاري شدن سيل درمنطقه زهان وآسيب ديدن درختان، 17ميليارد ريال به كشاورزان منطقه خسارت وارد آمد و با وجود مكاتبه هاي فراوان جهاد كشاورزي و بخشداري با صندوق خسارت ديدگان، متاسفانه هيچ گونه خسارتي به كشاورزان زهان پرداخت نشد.
از سوي ديگرپرداخت تسهيلات مربوط به بنگاه هاي كوچك اقتصادي زودبازده و كارآفريني نيز چندان مورد استقبال كشاورزان و به ويژه زرشك كاران قرار نگرفته است، زيرا زرشك كاري كه يك سال در ميان داراي محصول است هيچ گاه توانايي پرداخت اين گونه وام ها و سود آن را ندارد. به همین دلیل اعطاي تسهيلات قرض الحسنه و بدون سود به كشاورزان می تواند برای جبران خسارت آنها یاری دهنده باشد که این مورد نیز تاکنون عملی نشده است.
تنها کارخانه تعطیل شد
باتوجه به ارزش غذايي ودارويي زرشك وجود صنايع تبديلي در كنار باغات زرشك مي تواند از خام فروشي و ازبين رفتن زرشك توليدي بكاهد.
درسال 1385بخش خصوصي نسبت به احداث کارخانه فراوری زرشک با هزینه میلیاردی و به روز ترین تجهیزات روز دنیا با هدف کمک به اقتصاد منطقه و رونق کشاورزی اقدام کرد.اما چند سال بعدبه خاطركمبود نقدينگي كارخانه تعطيل شد.
مديرعامل کارخانه فرآوری زرشک قاين با اشاره به نحوه تاسيس و راه اندازي شرکت خوشه سرخ قاین مي گويد: شرکت صنعتي خوشه سرخ شرق کشور از سال 1385 در شهرستان قاين تاسيس شده و در سال1389 به بهره برداري رسيد كه هدف اصلي از راه اندازي اين شرکت فرآوري محصول استراتژیک زرشک بود.
نوروزي با اشاره به اینکه مشکل سرمايه در گردش این کارخانه به ابتدای تاسیس آن برمی گردد، مي افزايد: از ابتدای راه اندازی به صورت مقطعی سرمايه اي برای رونق این کارخانه تزریق شد که این تسهیلات نیز از طريق بانک برگشت داده شد، اما دوسال قبل به علت نبود نقدينگي ودرست در زماني كه زرشكاران مي خواستند محصول خودرا به فروش برسانند، کارخانه تعطيل شد.
وی ادامه می دهد: در پي اعتراض زرشك كاران در جلسه اي كه با مدير وقت جهاد كشاورزي وفرماندار وقت داشتيم قرار شد مشكل حل شود اما اين اتفاق نيفتاد ودر نتيجه هنوز به زرشك كاران بدهكاريم.
مدیرعامل کارخانه فرآوری زرشک قاین با اشاره به اینکه در سال گذشته بيش از دو ميليارد تومان زرشک از کشاورزان خريداری کرده ایم، می گوید: این خرید از کشاورزان به امید وامی بوده که مسئولان قول پیگیری آن را داده بودند اما تنها در سال گذشته 550 میلیون تومان تسهیلات دریافت کردیم.
وي با اشاره به ظرفیت کارخانه فرآوری زرشک استان، ادامه مي دهد: در حال حاضر ظرفیت این کارخانه 9هزار تن زرشک تازه است که سال گذشته تنها هزار و 500 تن زرشک خریداری شده و این میزان یک هشتم ظرفیت کارخانه است.
وی یکی دیگر از مشکلات این کارخانه را عدم معرفی و شناخته شدن کنسانتره زرشک دانسته و می افزاید: باید تلاش شود که این محصول کم کم معرفی و وارد بازار شود.نوروزي با اشاره به اینکه در سه سال گذشته پیش فروش کنسانتره زرشک در سطح کشور صفر بوده ،معتقداست بايداز محصول تازه تولید شده حمایت های بیشتری صورت گیرد.
با وجود اينكه ايران اولين توليدكننده زرشك در جهان است اما به دلیل نبود بازاریابی مناسب مقدار بسيار كمي ازاين محصول را صادر مي كند و هم‌‌اكنون زرشك ايران در جهان ناشناخته مانده كه يكي از علت‌هاي اين امر معرفي نشدن توانايي كشور و همچنين خام‌فروشي و متنوع نبودن اين محصول است.
زرشكي كه هم‌‌اكنون در ايران توليد مي‌شود بدون استفاده از كود و سموم كشاورزي و به صورت طبيعي و ارگانيك توليد مي‌شود، همين امر سبب شده تا اروپايي‌ها شيفته زرشك ايران باشند. با این همه جای تقويت امر بازاريابي و شناساندن محصولات توليدي ايران به جهان وايجاد صنايع تبديلي براي جلوگيري از خام فروشي این محصول خالی است.
