هشدارهايي كه جدي گرفته نمي‌شودحرف‌هاي پيرمرد مرا به فكر فرو مي‌برد. راست مي‌گويد بنده خدا. خوب كه دقت مي‌كنم مي‌بينم پيرمرد كاملاً درست مي‌گويد چراكه واقعا اين روزها دست خيلي از بچه‌هاي كم سن و سال سيگار مي‌بينم وگاه حتي متوجه مي‌شوم كه پدر و مادر هم در جريان سيگار كشيدن بچه‌هايشان هستند اما گويا زمانه ما با 40 ـ 30 سال پيش فرق كرده است و ديگر از شرم و خجالت و از قول‌هاي مردانه خبري نيست. صحبت‌هاي اين پيرمرد باعث مي‌شود تا اخبار روزنامه‌ها و اظهار نظر برخي از مسئولان وكارشناسان را كه درباره كاهش سن استعمال سيگار در ايران هشدار داده بودند، مرور كنم. ناراحتي‌ام زماني بيشتر مي‌شود كه در خبرها از نقل قول يكي از مسئولان مي‌خوانم «متوسط سن شيوع سيگار در كشور كاهش يافته و احتمال مي‌رود كه اين آمار پايين‌تر هم آمده باشد.» خوب كه دقت مي‌كنم تازه يادم مي‌آيد همين پارسال بود كه دبير جمعيت مبارزه با استعمال دخانيات كشور با هشدار نسبت به كاهش سن مصرف سيگار در ايران گفت: سن مصرف دخانيات از 14 سال به 10 سال رسيده و مصرف سيگار به 12 سال كاهش يافته و متأسفانه مصرف دخانيات به ويژه در نوجوانان و جوانان كه دانشجو هستند يا در مقطع دبيرستان تحصيل مي‌كنند افزايش يافته و سالانه 65 ميليارد نخ سيگار در كشور مصرف مي‌شود.
وي در ادامه با اشاره به اينكه بيماري‌هاي غيرواگير دومين علت مرگ و مير دركشور است، اظهار كرد: همواره بر چند عامل اساسي براي پيشگيري از ابتلا به بيماري‌هاي غيرواگير تأكيد مي‌شود كه تغيير سبك زندگي، مصرف مواد غذايي سالم، ورزش، كنترل وزن و اجتناب از مصرف دخانيات از جمله آنهاست.
در همين حال يك كارشناس كه در اين باره مطالعاتي نيز انجام داده است در گفتوگو با يكي از خبرگزاري‌ها گفته است: سالانه 17 ميليون و 200 هزار نفر بر اثر بيماري قلبي و عروقي مي‌ميرند كه مهم‌ترين عامل آن دخانيات بوده و بايد اظهار تأسف كرد از اينكه در سال‌هاي اخير متوسط سن آغاز استعمال دخانيات به ويژه مصرف سيگار و قليان در كشور كاهش يافته است.
وي با انتقاد از ميزان مصرف سيگار در ايران اظهار كرده است: به طور متوسط سالانه 1000 ميليارد تومان صرف خريد و دود شدن سيگار در ايران مي‌شود كه دو تا سه برابر اين رقم نيز سالانه صرف درمان بيماري‌هاي مرتبط با آن مي‌گردد.
پدر و مادرها مقصرند در اين ميان همان‌طور كه تأكيد شد نكته تأسف‌بار كاهش سن مصرف سيگار در ايران است؛ به گونه‌اي كه در سال‌هاي اخير كودكان و نوجوانان بسياري به مصرف سيگار و مواد دخاني روي آورده‌اند. اگرچه روانشناسان دلايل مختلفي را براي گرايش كودكان و نوجوانان به مصرف سيگار بيان مي‌كنند اما به اعتقاد بسياري از كارشناسان خانواده، پدر و مادر نقش بسيار مهمي در كنترل فرزندان خود و عدم گرايش آنها به مصرف سيگار دارند.
شايد براي همين است كه وقتي با دكتر عليرضا رزم‌آرا، مشاور خانواده و جامعه‌شناس صحبت مي‌كنم نوك پيكان انتقادات او اول به سمت خانواده‌ها و پدر و مادرها نشانه رفته و مي‌گويد: به طور حتم دقت هرچه بيشتر والدين بر رفتارهاي فرزندان خود و استفاده صحيح از روش‌هاي تربيتي مي‌تواند در عدم گرايش فرزندان به سيگار تأثير‌گذار باشد.
وي مي‌افزايد: يافته‌هاي پژوهشگران نشان مي‌دهد سهل‌الوصول بودن سيگار و عرضه سيگار به صورت تك‌فروشي و نخي و با قيمت ارزان يكي از دلايل گرايش جوانان به مصرف سيگار است و بر همين اساس توجه هرچه بيشتر والدين به رفتارهاي فرزندان خود و خريد‌هاي فرزندان از فروشگاه‌ها مي‌تواند باعث جلوگيري از گرايش نوجوانان و جوانان به مصرف سيگار شود.
رزم‌آرا ادامه مي‌دهد: تحقيقات نشان مي‌دهد مسير خانه تا مدرسه و بالعكس و نيز مهماني‌هاي دوستانه يكي از شايع‌ترين موقعيت‌ها براي مصرف سيگار در بين نوجوانان و جوانان است و بر همين اساس ضرورت دارد تا پدر و مادرها نظارت بيشتري به دوستيابي فرزندان خود داشته باشند. اين مشاور خانواده در ادامه مي‌افزايد: در اين ميان البته گناه پدر و مادري كه بي‌محابا پيش روي فرزندان خود سيگار مي‌كشند نابخشودني‌تر از ديگر سهل‌انگاري‌هاي والدين به نظر مي‌رسد؛ چراكه خواسته يا ناخواسته رفتار والدين در منزل مستقيم و غيرمستقيم روي فرزندان تأثير مي‌گذارد.
به گفته وي، رفتارهاي اشتباه برخي از والدين در برخورد با فرزندي كه به مصرف سيگار گرايش پيدا كرده است، يكي ديگر از انتقاداتي است كه به والدين مي‌شود؛ چراكه روانشناسان بر اين عقيده هستند كه والدين در صورت مشاهده فرزند خود هنگام كشيدن سيگار بايد از رفتارهاي اشتباهي مانند كتك زدن و رفتارهاي خشن خودداري و در تماس يا مراجعه به يك مشاور، راه‌هاي صحيح رفع اين مشكل را پيدا كنند.
در اين ميان اما در كنار غفلت‌هاي والدين و رفتارهاي نادرست تربيتي برخي از آنها، دلايل ديگري نيز در افزايش گرايش كودكان و نوجوانان به مصرف سيگار و دخانيات وجود دارد.
كم‌كاري صدا و سيما به عنوان يك رسانه ملي شايد اولين انتقادي باشد كه بتوان در اين خصوص مطرح كرد، چراكه به اعتقاد برخي از مسئولان وزارت بهداشت و جمعيت مبارزه با مصرف دخانيات، انتظارات از صدا و سيما در اين خصوص به طور كامل برآورده نشده است؛ به گونه‌اي كه هشدار درباره مضرات مصرف سيگار خصوصا در بين نوجوانان و جوانان و راهكارهاي عدم گرايش اين افراد به مصرف سيگار در رسانه ملي كمرنگ است.
رزم‌آرا در ادامه مي‌افزايد: بر اساس قانون، فروش سيگار به افراد زير 18 سال در كشور ممنوع است اما متأسفانه اين تابلو در بسياري از فروشگاه‌ها نصب نشده و اين قانون در فروشگاه‌ها به راحتي ناديده گرفته مي‌شود.
به گفته اين جامعه‌شناس، مصرف آشكار سيگار در اماكن عمومي به رغم ممنوعيت نيز يكي ديگر از دلايل گرايش نوجوانان به مصرف سيگار است؛ چراكه وقتي مصرف سيگار در جامعه افزايش يابد و توسط افراد مختلف و در تمامي اماكن به خصوص اماكن عمومي گسترش يابد، قبح اين عمل زشت براي كودكان و نوجوانان مي‌ريزد.
سيگار يك نوع اعتيادبدون شك تمام نگراني‌ها از كاهش سن مصرف سيگار اين است كه اين كاهش يك آتش خاموش زير خاكستر است كه دود آن به چشم همه ما خواهد رفت. بد نيست بدانيد روانشناسان بر اين عقيده‌اند كه مصرف سيگار نوعي اعتياد است ولي متأسفانه اين مسئله به مرور در جامعه جا افتاده و قابل قبول‌ترين عمل خلاف عرف محسوب مي‌شود، اين درحالي است كه عادت به مصرف سيگار زمينه‌ساز بروز اعتياد به مواد مخدر، الكل و بزهكاري به ويژه در ميان جوانان و نوجوانان مي‌شود.
ضمن اينكه مصرف سيگار عامل 25 بيماري كشنده از جمله سرطان‌ها و بيماري‌هاي قلبي و عروقي و بيماري‌هاي مرتبط با ريه، كبد، گوارش و حتي نازايي است. طبق اعلام سازمان جهاني بهداشت، طي 20 سال آينده سالانه 10 ميليون مرگ ناشي از بيماري‌هاي مرتبط با استعمال دخانيات بروز مي‌كند كه بيش از 70 درصد اين مرگ‌ها در كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران اتفاق مي‌افتد.
همين اكنون، سالانه 4 ميليون نفر به خاطر مصرف سيگار جان خود را در دنيا از دست مي‌دهند؛ چراكه دخانيات شايع‌ترين عامل قابل پيشگيري مرگ و مير در جهان است و5/12درصد از كل مرگ و ميرهاي جهان به خاطر مصرف دخانيات است. اما همان طور كه پيش از اين نيز بارها و بارها از طريق رسانه‌هاي مختلف نسبت به ضرر و زيان بي‌شمار سيگار هشدار داده شده است، بد نيست بدانيد در تركيب دود سيگار 4000 نوع ماده شيميايي و سمي وجود دارد كه استنشاق آن براي مصرف‌كنندگان و اطرافيان ضرر دارد. بروز 50 هزار مرگ سالانه در ايران يا بهتر بگوييم هر 8 ثانيه يك مرگ در جهان ناشي از مصرف دخانيات شدت خطر دخانيات را روشن مي‌كند.
نكته تأسف‌بار و تأمل‌برانگيز اينجاست كه طبق گفته برخي از روانشناسان، نوجوانان و جواناني كه مبادرت به استعمال دخانيات مي‌كنند، احتمال مبتلا شدن آنها به سرطان ريه 22 مرتبه بيشتر از افراد غيرسيگاري است و 20 تا 25 سال زودتر از همسالان خود مي‌ميرند. استعمال سيگار و ساير دخانيات باعث افزايش ضربان قلب، افزايش فشار خون و خطر ابتلا به فشار خون بالا و گرفتگي عروق و نهايتاً حمله قلبي و سكته مي‌شود. ضمن اينكه استعمال دخانيات خطر ابتلا به زخم معده را افزايش داده و درمان آن در افراد سيگاري به سختي انجام مي‌گيرد.
طبق تحقيقات بي‌شماري كه انجام شده است، در صورت ادامه استعمال دخانيات توسط افراد سيگاري، احتمال مبتلا شدن آنها به انواع سرطان‌هاي ديگر از قبيل زبان، دهان، غدد، بزاق و حلق (٦ تا ٢٧ برابر)، سرطان بيني (٢ مرتبه بيشتر)، گلو (١٢ مرتبه)، مري (٨ تا ١٠ برابر)، حنجره (١٠ تا ١٨ برابر)، معده (٢ تا ٣ برابر)، كليه (٥ برابر) و لوزالمعده (٢ تا ٥ برابر) وجود دارد.
بيماري‌هاي ريوي، عوارض دهان و دندان، بيماري‌هاي قلبي و عروقي، بيماري‌هاي پوستي، عوارض بينايي، سرطان حنجره، عوارض بارداري، افزايش قند خون و انواع بيماري‌هاي خطرناك مانند سرطان و سكته‌هاي قلبي و مغزي تنها بخشي از تأثيرات منفي استعمال سيگار است كه در اين ميان كودكان و نوجواناني كه سيگار مصرف مي‌كنند به احتمال زياد با مشكلات بيشتري روبه‌رو خواهند شد و با هر پك به سيگار يك قدم به مرگ نزديك‌تر شده و همان طور كه سيگار مصرفي در بين لب‌ها و دست نوجوانان و جوانان مي‌سوزد و كوتاه‌تر مي‌شود، عمر آنها نيز كوتاه و كوتاه‌تر مي‌شود. كشيدن سيگار همچنين دليل بسياري از سرطان‌هاي حنجره، دهان و حلق، مِري و مثانه است. علاوه بر اين سيگار عامل بسياري از بيماري‌هاي كليه، لوزالمعده، گردن، سرطان معده و استخوان است. بر اثر مصرف دخانيات با گذشت زمان در بافت‌هايي كه به طور دائم توسط قطران موجود در مواد دخاني تحريك شده‌اند، سرطان ريه يا برونش گسترش مي‌يابد. با توجه به رشد پيشرونده اين سرطان و تشخيص دشوار آن در مراحل اوليه، شانس بهبودي سرطان ريه بسيار ضعيف است. هرچه مصرف سيگار در سنين پايين‌تر شروع شود، تعداد نخ‌هاي سيگار بيشتر باشد و محتواي قطران سيگار بيشتر باشد، احتمال بيشتري براي ابتلا به سرطان ريه وجود دارد.
به عقيده پزشكان، تمامي محدوده‌هايي كه در برخورد با دود سيگار در بدن قرار دارند مانند لب، دهان، گلو، حنجره، مري، ريه و... در خطر ابتلا به سرطان هستند. همچنين ارتباط بسيار نزديكي ميان كشيدن سيگار و سرطان لوزالمعده وجود دارد.
جاي خالي يك قول مردانهدر هر حال آنچه اهميت دارد اين است كه چه بخواهيم قبول كنيم و چه نخواهيم، سن مصرف سيگار و مواد دخاني در ايران كاهش يافته است و اين كاهش سن، دودش به چشم همه مي‌رود.
در اين ميان همان‌طور كه گفته شد، عوامل متعددي دخالت دارند، اما برمي‌گرديم به ابتداي گزارش و يك بار ديگر صحبت‌هاي پيرمرد را مرور مي‌كنيم. شايد جاي يك قول مردانه اين روزها خيلي خالي به نظر مي‌رسد.
