بنا به روايات مشهور حضرت معصومه(س) در روز اول ماه ذيقعده سال 173 هجري قمري(و بر اساس برخي مدارك سال 183 هجري قمري)، در مدينه چشم به جهان گشود و در ربيع‌الثاني سال 201 (در قم) ديده از جهان فرو بست.
بنابراين عمر آن حضرت 18 تا 28 سال گزارش گرديده است، گرچه قول 28 سال محكم‌تر است. با توجه به ولادت حضرت امام رضا(ع) كه در روز 11 ذيقعده سال 148 در مدينه رخ داد، اين 10روز بين روز ولادت حضرت معصومه(س) و روز ولادت امام رضا(ع) به‌عنوان دهه كرامت نامگذاري شده است. تقريباً قطعي است كه حضرت معصومه(س) ازدواج نكرد. در اين صورت اين سؤال پيش مي‌آيد كه با توجه به اينكه سنت ازدواج مستحب مؤكد اسلامي است چرا حضرت به اين سنت موكد عمل نكرده است.
رسول اكرم(ص) فرمود:در اسلام در پيشگاه خدا بنايي برپا نشده كه محبوب‌تر و عزيزتر از بناي ازدواج باشد. نيز فرمود: ازدواج سنت و برنامه‌من است، پس كسي كه از سنت من دوري كند از من نيست. در عصر امام باقر(ع) بانويي به‌خاطر رياضت و كسب فضيلت، ازدواج نمي‌كرد، امام باقر(ع) به او فرمود: اگر در ترك ازدواج، فضيلتي به دست مي‌آمد، حضرت فاطمه(ع) سزاوارتر از تو بود كه به‌خاطر كسب فضايل اخلاقي، ازدواج نكند، زيرا هيچ بانويي در كسب كمالات، از فاطمه(ع) پيشي نگرفته است. در پاسخ به اين سؤال دو مطلب گفته شده كه هركدام، يا يكي از آنها، دليل شايسته‌اي است كه موجب ترك ازدواج حضرت معصومه(س) شده است:
1ـ دختران امام كاظم(ع) به‌ويژه حضرت معصومه(س) در سطحي از كمالات بودند كه براي خود كفو مناسب نيافتند، تا با او ازدواج كنند، امام كاظم(ع) فرموده بودند تا با مورد سفارش معصومين و مشورت برادرشان حضرت رضا(ع) ازدواج كنند. اين سفارش و قرائن ديگر بيانگر اين است، كه بايد براي آنها همسر مناسبي باشد.
2ـ ترس و وحشت حكومت پر از خفقان و اختناق هارون، به‌گونه‌اي بود كه كسي جرئت نمي‌كرد با دختران امام كاظم(ع) ازدواج نمايد و داماد آن حضرت شود، زيرا دامادي آن حضرت، از نظر دستگاه طاغوتي هارون، موجب خطر شديد براي آن داماد مي‌شد، به اين ترتيب، حضرت معصومه(س) و بعضي از خواهرانش، از ازدواج صرف‌نظر كردند.
در خصوص علت مهاجرت حضرت به ايران بايد گفت كه مأمون عباسي در سال 200 هجري قمري، با نامه‌ها و پيام‌هاي بسيار، حضرت رضا(ع) را به خراسان دعوت كرد. آن بزرگوار، ناگريز از روي اكراه، اين دعوت را پذيرفت و با كارواني كه مأمون فرستاده بود، به‌سوي خراسان آمد. يك سال بعد (سال 201) حضرت معصومه(س) به‌شوق ديدار برادرش حضرت امام رضا(ع) عازم خراسان گرديد و با همراهان حركت كردند، ولي اين حركت مي‌تواند هجرت معني‌دار و عظيم حضرت براي حمايت از ولايت امام و تقويت مسئله رهبري بوده باشد، كه در ظاهر به‌صورت سفر براي ديدار برادر عنوان مي‌شد.
سيره حضرت معصومه(ع) در تاريخ گم شده است، علت آن، خفقان شديد آن عصر و ترس از نگارش زندگي اهل‌بيت(ع) بوده است، در عين حال مي‌توان بعضي از مطالب را از آنچه به جا مانده شرح داد. از ويژگي‌هاي حضرت معصومه(ع) اين بود كه به علوم اسلام و آل محمد(ص) آگاهي داشت و آن را براي ديگران و آيندگان، نقل مي‌كرد و از راويان و محدثان به شمار مي‌آمد.
از پرباري عمر مبارك 28 ساله حضرت معصومه(س) همان بس كه در اقامت 17 روزه‌اش در قم، حوزه علميه قم را بقاي جادوانه بخشيد و دهها هزار فرهيخته و دانش پژوه را به جهان تشيع ارزاني داشت.
