تهدید حیات با مایه حیات

مضرات آب!

به دلایل متعدد، همواره ذهنیت عموم بر اساس زیاده روی در نوشیدن آب، جهت حفظ سلامت جسمانی شکل گرفته است. چنانکه اکثریت قریب به اتفاق مردم بدون داشتن اطلاعات کافی، سایرین را به نوشیدن هر چه بیشتر آب، حتی علیرغم میلشان ترغیب می کنند.

***

 

جای بسی تأسف است که گاهی برخی از متخصصین هم بدون داشتن دلایل کافی و تشخیص بالینی مرتبط، نسخه مشابه عوام را در میزان صرف آب تجویز می کنند.

در واقع رابطه مستقیمی میان میزان مصرف آب و وضعیت سلامت و تندرستی برقرار است.حدود شصت در صد وزن بدن از آب و الکترولیتها و تقریبا هشتادوسه درصد حجم خون از آب تشکیل شده است. بخشی از آب مورد نیاز بدن بصورت غیر مستقیم از طریق مصرف مواد غذایی، میوه و سبزیجات که حاوی مقادیر قابل ملاحظه ای از عناصر ضروری می باشند،تأمین می شود.مقدار مختصری از آب نیز در جریان فرآیند متابولیسم در اثر ترکیب مواد غذایی با اکسیژن بوجود می آید و باقی سهم مورد نیاز بدن از طریق نوشیدن آب تامین می شود.

میزان مصرف آب، بستگی به بسیاری از متغیرها اعم از مؤلفه های ژنتیکی، جنسیت، شرایط سنی، موقعیت جغرافیایی وشرایط آب و هوایی، نوع و میزان فعالیتها و عادات روزمره، وضعیت تغذیه و رژیم غذایی و... دارد. بنابراین مقرر نمودن میزان معینی برای نوشیدن آب، در یک نسخه کلی و برای عموم، کاملاً امری غیر علمی و غیر تخصصی است.

تشریح علمی ضرورت و اهمیت آب در عملکرد سیستم حیاتی بدن، مستلزم آشنایی با اصطلاحات تخصصی و پردازش داده های تخصصی در حجم بسیار وسیع است. اما در متن حاضر تنها مضرات افراط در نوشیدن آب مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

بر خلاف تصور اکثریت مردم، مبنی بر فایده زیاده روی در نوشیدن آب، جهت حفظ سلامت عمومی ارگانهای بدن و افزایش طول عمر و همچنین برخورداری از ظاهری آراسته با پوستی شفاف و زیبا، اتفاقاً باید گفت، بر اساس تحقیقات علمی، نوشیدن آب، بیش از حد نیاز بدن، موجب بروز اختلال جدی در عملکرد ارگانهای مختلف و به تبع آن آسیب و استهلاک زود هنگام بسیاری از دستگاههای بدن خواهد شد. ضمنا چین و چروکهای زود هنگام در بافتهای پوستی و ریزش مو در کنار آسیبهای مربوط به سیستم گوارش و دفع، از دیگر عوارض افراط در نوشیدن آب می باشد.

علاوه بر فشار بی رویه و آسیبهای مضاعف برکلیه ها، مهمترین پیامد زیاده روی در مصرف آب، اختلال در عملکرد سیستم بیوشیمیایی بدن و بر هم زدن تعادل الکترولیتها در خون و مایع میان بافتی می باشد. الکترولیتها عناصری هستند که با شکسته شدن در خون به ذرات کوچکتری به نام یون، با بارهای مثبت و منفی تبدیل شده و قابلیت هدایت الکتریکی در مایعات بدن را ایجاد می کنند. الکترولیتها به عنوان کاتالیزور در بسیاری از واکنشهای آنزیمی نقش داشته و متابولیسم درون سلولی را کنترل می کنند. همچنین در ساختار هورمونها و تنظیم عملکرد سیستم عصبی و بسیاری از امور دیگر موثرند.

انسان، کهکشان تخفیف یافته

بدن انسان جهت انجام فعالیتهای حیاتی، مقادیر معینی از مواد معدنی یا الکترولیتها مانند: سدیم، پتاسیم، منیزیوم، کلسیم، فسفات، کلراید، هیدروژن، بیکربنات و.... را نیاز دارد. همانطور که گفته شد، افراط در نوشیدن آب، موجب آزاد شدن بی رویه الکترولیتها و عدم تعادل و توازن در سیستم بیوشیمیایی بدن می شود. بنابراین با روشن شدن ضرورت وجود الکترولیتها و اهمیت عملکردشان در مکانیزم حیاتی بدن، این نتیجه ی مهم حاصل می شود که مصرف بیش از اندازه آب، نه تنها موجب سلامتی نخواهد شد، بلکه اثرات بسیار مخرّبی در چرخه حیاتی بدن ایجاد کرده، سرعت و میزان استهلاک این ابر دستگاه پیچیده را افزایش خواهد داد.

برخی از دانشمندان و متخصصین، میزان معینی برای نوشیدن آب مقرر نموده اند. حال آنکه سیستم هوشمند بدن، با دقت حیرت انگیزی کوچکترین نیازها و ظریفترین کاستی ها را تشخیص و مدیریت کرده و در صورت لزوم، شفاف ترین هشدارها و انگیزش ها را ایجاد می کند.

با تغییر میزان آب پلاسما، کلیه ها با واکنش های متناسب جهت تنظیم میزان دفع آب و تعدیل مقدار آن در پلاسما، نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. بدین صورت که با کاهش میزان آب بدن و افزایش فشار "اسمزی" پلاسمای خون، گیرنده های "اسمزی" "هیپوتالاموس" فعال شده، موجب می شوند هورمونی به نام "آنتی دیورتیک"( ADH ) یا "وازوپرسین" که در "هیپوتالاموس" مغز ساخته می شود از راه هیپوفیز پسین در خون سرازیر شود. با رسیدن این هورمون به کلیه ها، در اثر کیفیت "اسمزی"، نفوذپذیری جدار لوله های پیچیده و مجاری جمع کننده ادرار، افزایش یافته و آب موجود در آن وارد مایع میان سلولی و سپس مویرگهای خونی می شود. چنانچه بازجذب آب از کلیه ها کمبود آب بدن را تامین نکند، گیرنده های "اسمزی"، مرکز تشنگی در "هیپوتالاموس" را تحریک نموده، فرد احساس تشنگی می کند.

با وجود چنین مکانیزم هوشمندی، دقیقترین شاخص جهت تامین نیازهای بدن، هشدارهای سنجیده و بی نقص همین سیستم هوشمند بوده، جایی برای توصیه های دیگر باقی نخواهد ماند.

بنابراین، آب بنوشید؛ اما فقط زمانی و به اندازه ای که آهنگ درون، آواز تشنگی سر می دهد.

 

 

** نويسنده : حميد رضا نوروزي نكو - پژوهشگر