همه‌پرسي يارانه‌اي!

آيا «دريافت يارانه» به معناي بي‌اعتمادي به دولت است؟

جوان آنلاين: اعتماد و بي اعتمادي به دولت كه نشانگر ميزان مردم پذيري آن است در هر جامعه اي از اهميت قابل توجه برخوردار است. همان مسئله اي كه اين روزها دولت روحاني در حال آزمايش آن است و به طرق مختلف از مردم مي خواهد اعتماد كرده و در مرحله دوم يارانه ها ثبت نام نكنند.

شايد گفته شود كه انتخابات 10 ماه پيش مشخص كرد كه دولت آقاي روحاني تا چه اندازه مورد پذيرش است اما اين نمي تواند تنها معيار باشد. زيرا «عملكرد» بسيار متفاوت از «وعده» است كه در مواقع حساس انتخاباتي اتخاذ مي شود. عملكرد چندماهه دولت به لحاظ رفتارشناسي نشان مي دهد كه از «رويكرد نخبگاني» استفاده مي شود تا به قولي از رويكرد آنچه پوپوليستي دوره قبل ناميده مي شود، فاصله گرفته شود. اما تاريخ دوصد ساله كشورمان حكايت از آن دارد كه نخبگان ما هيچگاه نتوانسته اند پل و پيوندي ميان خود و مردم ايجاد كنند. اين چالشي جدي است كه دولت روحاني را تهديد مي كند.

در حال حاضر اين رويكرد نخبگاني به دنبال آن است تا مردم را متقاعد كند از دريافت يارانه ها انصراف دهند و از اين طريق به افزايش نيافتن حامل هاي انرژي كمك كنند «در غير اين صورت بايد شاهد افزايش ها باشند.» اما آيا اين اتفاق خواهد افتاد؟

«آمارهاي رسمي» گوياي آن است كه انصراف از دريافت يارانه نقدي تا كنون «ميليوني» بوده است اما نظرها و نظرسنجي هاي ميداني چيز ديگري مي گويند! محمد باقر نوبخت، معاون برنامه ريزي و نظارت راهبردي رئيس جمهور روز گذشته در نشست نهاد تعامل گفت: «از زمان ثبت نام براي دريافت يارانه نقدي تاكنون ميليون ها نفر ترجيح داده اند به جاي دريافت منابع به صورت نقدي آن را از طريق ارتقاي سطح بهداشت و درمان توليد استفاده كنند.»

اگر اين آمار درست باشد دولت نبايد در آينده نگراني چنداني داشته باشد. اما اگر همچون گذشته تنها آمارسازي و آماردهي باشد بايد هر چه زودتر از آن جلوگيري كرد. زيرا دودش در درجه اول به چشم دولت مي رود. نيازي به آن نيست كه گفته شود مردم به دولت اعتماد دارند و به همين دليل از ثبت نام در مرحله دوم هدفمندي يارانه ها انصراف مي دهند. اين موضوع نمي تواند معيار درستي باشد به اين دليل كه برخي از مردم خود را نيازمند يارانه احساس مي كنند و برخي نيز براي دريافت آن پاسخ منطقي دارند. بنابراين علاقه اي نمي بينند كه از «حق» خود عقب نشيني كنند.

به لحاظ معيارهاي توسعه، اين مسئله خوب و مناسب است كه مردم كمي از حق خود عقب نشيني كنند تا دست دولت در تصميم گيري هاي آينده بازتر شود اما همين موضوع نيازمند زمان و موقعيت مناسبي است كه امكان دارد در اين شرايط وجود نداشته باشد.

معاون برنامه ريزي و نظارت راهبردي رئيس جمهور در حالي از اعتماد و انصراف ميليوني از ثبت نام ها سخن به ميان مي آورد كه همزمان رسانه هاي حامي دولت به بررسي چرايي و نقش تاريخي مردم به دولت مي پردازند. آيا آنها به اين نتيجه رسيده اند كه مردم به درخواست دولت براي انصراف از يارانه نقدي پاسخ منفي داده اند؟ اگر جواب منفي است پس چرا در اين شرايط صحبت از بي اعتمادي تاريخي در فرهنگ سياسي سخن مي گويند؟

تنها به عنوان يك نمونه روزنامه آرمان سخنراني دكتر جواد اطاعت چهره شناخته شده اصلاح طلبان و حامي كنوني دولت روحاني را كه روز گذشته در جمع دانشجويان انجمن اسلامي دانشگاه تهران سخنراني كرده، با اين عنوان پوشش داده است: «بي اعتمادي به عملكرد دولتمردان ريشه تاريخي دارد».

نمونه ديگر را مي توان از سخنان دكتر عماد افروغ رئيس گروه جامعه شناسي دانشگاه باقرالعلوم عنوان كرد كه از گرايشات و پيش زمينه هاي فكري اصلاح طلبان و جهت گيري هاي پسيني اصولگرايان فاصله دارد، در گفت‌وگو با «پيام نو» به ريشه هاي اين بي اعتمادي پرداخته است. به گفته وي «اگر دولت با مردم صادق باشد و برخلاف دولت احمدي نژاد، جمع كردن مديران متملق در اطراف خودش دوري كند، مردم اعتماد دوباره‌اي خواهند كرد.» توصيه افروغ به دولت اين است كه «دروغ نگويد».

اين دروغ گويي مي تواند به آمارسازي و آماردهي بي قيد و بند هم تعميم داده شود. به هر حال نمي توان به مردم گفت تورم در حال كم شدن است اما فشار اقتصادي هر روز بيشتر تحميل شود. حتي بهتر بود دولت اين «اعتمادسازي» را در اختيار مردم قرار مي داد و تاكيد مي كرد كه ثبت نام كنيد و در ميانه راه (يا طي همين چند ماه گذشته) اگر احساس كرديد كه فشار اقتصادي در حال كاهش است، انصراف دهيد تا مردم با منطق حساب شده تصميم بگيرند و از اين طريق حس اعتماد به دولت را با واقعيات زندگي خود هماهنگ كنند. در عوض انصراف ندادن، به معناي «همه پرسي اعتماد به دولت يا بي اعتمادي به آن» تلقي نمي شد...