سال‌هاست كه كپي‌برداري كشورهاي منطقه به خصوص چين از طرح‌ها و نقشه‌هاي فرش ايراني منجر به بروز مشكلاتي در صنعت فرش ايران و نيز كسادي بازار بين‌المللي اين صنعت بومي و اصيل كشورمان شده است اما بر اساس خبري جديد، نقشه‌هاي فرش ايراني در حافظه جهاني يونسكو ثبت خواهد شد؛ اتفاقي كه تسريع آن منجر به بازگشت دوباره پويايي به بازار بين‌المللي فرش دستبافت ايراني آن هم در سال حماسه اقتصادي خواهد شد.
ميراثي شبيخون خورده ايران ميراث‌دار فرشي سرشار از تنوع در قيمت، اندازه، رنگ بندي، طرح و نقش، شيوه بافت، توليد و جنس الياف است اما مدت‌هاست كه برند فرش ايران و نيز طرح‌ها و نقوش دستبافته‌هاي آن مورد دستبرد و دست درازي رقبايي چون چين، هند، پاكستان، نپال و افغانستان قرار گرفته است. اكنون اما طبق تفاهمنامه‌اي كه ميان رؤساي سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران و نيز شركت سهامي فرش ايران به امضا رسيده، قرار است اين سازمان متعهد به همكاري جهت ثبت نقشه‌هاي فرش ايراني در حافظه جهاني يونسكو شود.
عابد، مدير عامل شركت سهامي فرش ايران پيشتر درباره خطرات سرقت‌هاي فرهنگي از طرح و نقشه‌هاي فرش ايران به «جوان» گفته بود: «فرش ايراني با قدمت خود آن قدر در بازار جهاني نام‌آوري كسب كرد كه بسياري از كشورهاي رقيب با سوء‌استفاده از اين برند تجاري، فرش‌هاي بي‌كيفيت خود را در قالب نام ايران به جهان عرضه مي‌كنند.»
تلاشي كه بي‌ثمر بود هم اكنون كارشناسان صنعت فرش عقيده دارند كه كشورهاي رقيب به سراغ همه طرح‌هاي مشهور ايران رفته‌اند و از نقوش سنتي فرش‌هاي ايراني در قالب فرش‌هاي بي‌كيفيت خود استفاده كرده‌اند، اما نفوذ و تصرف قدرتمندانه بازار چين بر بازار ايران علاوه بر صنايع دستي، پوشاك، صنايع الكترونيكي و غيره، فرش ايراني را نيز بي‌نصيب نگذاشته است. حتي چيني‌ها شهري به نام كاشان را تأسيس كرده‌اند. اين شهر مركز ويژه بافت، عرضه و فروش قالي‌هايي با طرح‌هاي كاشاني است كه از ايران به سرقت رفته است!
امريكايي‌ها فرش دستبافت ايراني را تحريم كرده‌اند و در اين بازار بين‌الملل متقاضي فرش ايراني به فرش‌هاي بي‌كيفيت مشابه فرش‌هاي ايران كه در چين و ديگر كشورهاي آسيايي بافته و توليد مي‌شود، رجوع مي‌كنند. اين در حالي است كه ايجاد محدوديت در برداشت‌هاي غيرقانوني از نقوش فرش ايران بي‌شك به كاهش توليد فرش‌هاي كپي شده چيني، پاكستاني، هندي، افغانستاني و نپالي مي‌انجامد. در واقع به نظر مي‌رسد كه ثبت نقوش فرش ايراني در حافظه جهاني يونسكو بهترين علاج ممكن براي دفاع از حقوق طراحان نقوش و بافندگان فرش ايراني باشد. پيشتر نيز مهارت بافت فرش فارس و كاشان در پنجمين نشست كشورهاي عضو كنوانسيون ميراث معنوي يونسكو ثبت جهاني شده بود، هر چند اين اقدام نتوانست چندان در حفظ دو نمونه از اصيل‌ترين فرش‌هاي ايراني ثمر بخش باشد و ضمانت اجرايي اعاده حقوق ايران در جامعه جهاني شود.
نقش‌هايي كه جهاني مي‌شوند بسياري از كارشناسان از مدت‌ها پيش معتقد بودند كه بهترين راه ممكن براي رفع مشكلات موجود در زمينه صنعت فرش، ثبت جهاني طرح‌ها و نقوش فرش ايراني است. مركز ملي فرش ايران از چند سال پيش اقدام به ثبت ملي طرح‌ها و نقوش ايراني كرد تا بتواند در قدم بعدي از كنوانسيون‌هاي جهاني معروف در زمينه مالكيت معنوي بهره بگيرد. به گزارش «جوان» تا سال ۸۹، نام ۱۰ منطقه از كشور همچون فرش اصفهان، قم، فرش افشار، فرش خوي، مناطق روستايي آذربايجان چون هريس، اهرو شربيان، قرجه و مهروان به ثبت ملي رسيده و فرش اصفهان نيز در سازمان جهاني وايپو به ثبت جهاني رسيد. همچنين مركز ملي فرش ايران موفق به ثبت شش برند فرش ايران در مركز مالكيت‌هاي معنوي جهان شده است. بر طبق معاهده مادريد، ثبت علائم جمعي از راهكارهاي جلوگيري از كپي‌برداري از نقوش است. اين معاهده از آثار جمعي و علائم تأييدي مناطق مختلف دنيا حمايت مي‌كند. بر اساس اين راهكار به هر يك از فرش‌هاي مناطق مختلف كشور و نقوش آن، لوگويي تعلق مي‌گيرد و بافت آن فرش در هر كجاي دنيا تنها به شرط درج لوگو بر پشت فرش ممكن مي‌شود.
آماده‌سازي اسناد فرش ايراني براي جهان هم اكنون به نظر مي‌رسد كه تفاهمنامه سازمان اسناد و كتابخانه ملي كشور و نيز شركت سهامي فرش ايران نوشدارو و پيش زمينه‌اي براي به حقيقت پيوستن اين راهكار جهاني باشد. اين تفاهمنامه در سه ماده و هفت بند تنظيم شده و بر اساس آن تمامي اسناد قديمي اعم از طرح‌ها و نقشه‌هاي قديمي فرش تحويل سازمان مي‌شود. در واقع بر اساس اين تفاهمنامه، سازمان اسناد و كتابخانه ملي كشور مكلف خواهد شد كه در اسرع وقت نسبت به ضدعفوني، مرمت و تهيه فهرست و اسكن اسناد شركت سهامي فرش ايران اقدام كند و براي رعايت منافع تجاري برخي از طرح‌هاي تحويل شده توسط شركت سهامي فرش ايران، تمهيداتي براي جلوگيري از دستيابي اشخاص ثالث به اين اسناد به عمل بياورد. بي‌شك مرحله بعدي، تحويل اين اسناد ارزشمند به يونسكو و رأي كارشناسان اين سازمان جهاني به ثبت اين نقوش در حافظه جهاني خواهد بود تا بازار جهاني فرش ايران به عنوان بخشي از تجارت غير نفتي كشور در سال حماسه اقتصادي جاني دوباره بگيرد.
