آثار نمايشي در زمينه تئاتر جنگ در جهان ، تحت تاثير نگاه فلسفي و ايدئولوژيك صاحبان انديشه شكل گرفته است از آنجايي كه تئاتر دفاع مقدس به ارزش ها مي پردازد و قهرمان در تئاتر دفاع مقدس معمولا با ماوراء (خدا) ارتباط مي گيرد و از او كمك مي خواهد لذا بهره گیری از هر سبکی امكان اين حس را بوجود نمي آورد. در منطق رئاليسمي هيچگاه يك گروه چند نفره با يك گردان مبارزه نمي كند چون نتيجه عقلي آن شكست است ولي در باور اسلامي رزمندگان : اولاخدا با مومنين است ثانيا اگر پيروزي ظاهري هم حاصل نشود شهادت در راه خدا باز هم پيروزي محسوب مي شود و ارزشي بس والا دارد.بنابراین درتئاتر دفاع مقدس می توان از سبک رئالیسم ، سور رئالیسم ويا سمبوليسم (نماد گرايي ) و حتي اكسپرسيونيسم و... كمك گرفت. صحنه‌هاي هشت سال دفاع مقدس شاهد نمونه‌هاي بسياري براي الهام و اقتباس براي صحنه‌هاي تئاتر مي‌باشد. جشنوارهای دفاع مقدس براي احياي فرهنگ دفاع مقدس و احياي خاطرات و ارزشهاي حماسه‌سازان آن، حدود يك دهه پيش آغاز شد. تئاتر دفاع مقدس از بقیه بخشهاي تئاتري كشور ما كاملاً بي‌تأثير نيست و همان مشكلات، تنشها، هنرمنديها، پشتوانه‌ها و كمبودها را دارد كه در اين مقال جاي پرداختن به آنها نيست. اما با وجود همه این حرفها تئاتر زبان شور و شیدائی است و تصویر کلماتی است که گاه اگر از زبان سخنوران به خورد مخاطبان داده شود ممکن است تأثیر زیادی برمخاطب نداشته باشد. اما همان کلمات را اگر در قالب تصویر و حرکات زیبای نمایشی و تصویری دربرابر دیدگان مخاطب به نمایش گذاشت چه بسا مخاطب خود را درگیر ماجرا دانسته وجان مطلب را به خوبی درک نماید یا خود را عضوی از نمایش بپندارد. بهترین روش درگیر کردن مخاطب با نمایش دفاع مقدسی، نمایش خیابانی است. اما اگر این نمایش خیابانی در محل جبهه و سنگر و یادمانهای شهدا در برابر چشمان جوانان و نوجوانانی به اجرا درآید که برای پاسخ گویی به پرسشهایی پیرامون زندگی شهدا وحماسه سازی ودلاوریهای آنان که بارها از زبان رزمندگان و بزرگترها شنیده اند به یادمانها و مناطق عملیاتی آمده اند، بسیار تأثیرگذار خواهدد بود. اما با این اوصاف تئاتر دفاع مقدس زمانی موفق خواهد بود که نگاهی نو به هشت سال دفاع مقدس با بیان پایداری و ایثار ملت ایران در مواجهه با تهاجم ، معرفی شخصیتهای تاثیر گذار هشت سال دفاع مقدس برای نسل جدید و دانشگاهیان، ارائه تصویری واقعی از تاثیر صبر و ایمان در خانواده های معظم شهدا و جانبازان در طول هشت سال دفاع مقدس و بعد از جنگ تحمیلی، ارائه کند والبته از غلو و اغراق بپرهیزد. تئاتر بیابانی نوعی خاص از تئاتر خیابانی است که مختصا به این امر می پردازد و مدتی است در یادمانهای شهدا برای کاروانهای راهیان نور به اجرا در می آید . در ادامه با آقای سعید خیرالهی نویسنده ،کارگردان وابداع کننده ی این نوع از نمایش دفاع مقدس گفتگو ی انجام داده ایم که توجه شما را به آن جلب می کنیم.
لطفا بفرمائید کار تئاتر را از چه زمانی آغاز نمودید؟ سعیدخیرالهی هستم از سال 1378 رسما فعالیت خودم را در زمینه ی بازیگری، نویسندگی . کارگردانی تئاتر آغازکردم وپس از مدتی باتشکیل گروه نمایش " ری را " تعدادی از علاقمندان به هنرنمایش را به همکاری پذیرفتم وخوشبختانه در این راه موفقیت هایی هم کسب کردیم.
تاکنون درچه جشنواره هایی حضور داشتید وچه عناوینی کسب کرده اید؟ 9 بار حضور در جشنواره بین المللی تئاتر فجر،حضور مداوم در جشنواره های ملی دفاع مقدس،بسیج، تئاتر ماه، تک واستانی در بخشهای صحنه ای و خیابانی را در کارنامه فعالیت هنری داریم. وتاکنون 40دیپلم افتخار کشوری، منطقه ای وملی واستانی کسب کرده ایم.
درحوزه تئاتر دفاع مقدس چه مدت فعالیت دارید؟ باتوجه به اینکه من در شهرستان دهلران سرزمین عملیاتهای محرم و فتح المبین،وچندین عملیات بزرگ و کوچک دیگر متولد شدم و همین جاهم به فعالیت هنری روی آوردم لذا بطور طبیعی اثراتی در زندگی ورشته ی هنری من داشته است. وباعث شده که من به محیط اطرافم ، آدمهایش و سرگذشت شهرم واکنش نشان دهم وبه طبع آن در تئاتر نیز ازآن بهره بگیرم که خوشبختانه تاحد مطلوبی توانسته ام به این مهم بپردازم. می شود گفت که از زمان آغاز فعالیت تئاتر پرداختن به تئاتر دفاع مقدس در برنامه های من بوده است.
تفاوت کار دفاع مقدسی با کار آزاد از نظر شما چیست؟ ج) تئاتر دفاع مقدس مختص ایران نیست. در تمامی کشورهای اسلامی که ناحق بر حق متجاوز می شود وخساراتی را به آن وارد می کند کشته شدگان راه حق وحقیقت در نزد خداوند شهید نامیده می شوند و ادامه دادن راه این شهیدان بر مسلمانان تکلیف می شود بنابراین باید اهداف و آرمانهای آن فداشدگان را برای نسلهای آینده بازگو کنند یکی از روشهای مؤثر انتقال این آموزه ها نمایش و تئاتر هست که به موازات موقعیت زمانی و مکانی دربرگیرنده ی یک سری جریانات روایتی و بصری خواهد بود. که طبیعتا در ایران اسلامی که ام القرای جهان اسلام است هنر نمایش و سینما سهم بسزایی در انتقال آموزه ها و دفاع از دستاوردهای انقلاب اسلامی خواهد داشت. که خوشبختانه هنرمندان متعهدی هم در این حوزه به وظیفه خودشان عمل کرده اند. اماگاهی ابزار کار متفاوت است.
جایگاه تئاتر دفاع مقدس درکشور چگونه ارزیابی می کنید؟ متأسفانه خوب نیست. هنرمندان حوزه دفاع مقدس حمایت واقعی نمی شوند اگر بخواهیم حمایت واقعی را تعریف کنیم حمایتی است نه مثل دوستی خاله خرسه. واقع بینانه از طرف مسئولین برخورد نمی شود.گاهی کار تبلیغی را ارجعیت می دهند به کار فنی. به نوعی استفاده ابزاری از دفاع مقدس و کلیشه ای کردن هنر وبردن باری به هرجهت شده.
چند اثر در حوزه دفاع مقدس در کارنامه فعالیت تئاتری خو دارید؟ دربخش تئاتر صحنه ای؛ نامدار، کژال، آینه های مکدر و ایستاده روی خط استوای جنگ و در بخش خیابانی؛ قاب عکس، حراجی، منطقه آزاد. ایام عید امسال، زمانی که برای تهیه یک گزارش از حضور کاروانهای راهیان نور در یادمانها رفتم، یکی از نمایشهای شما را در یادمان شهدای شرهانی دیدم که ظاهرا به " تئاتر بیابانی " معروف شده ومخاطبین زیادی هم داشت،
بفرمائید تئاتر بیابانی چه نوع تئاتریست؟ تئاتر بیابانی چیز رسمی نیست باتوجه به نوع اجرا ومکان آن که در یادمانها ومناطق عملیاتی در بیابانها اجرا می شود در واقع این اسم را خودم برای آن گذاشته ام . با توجه به اینکه تئاتر خیابانی در فضای باز و عمدتا در کنار خیابان اجرا می شود. ومن آنرا به یادمانها و در کنار مقاتل شهدا و در میان کاروانهای زائر سرزمین نور در بیابانهای مناطق عملیاتی انجام میدهم به آن " تئاتر بیابانی " می گویم. تئاتر بیابانی واقعی تر و نزدیکتر به دفاع مقدس به نظر می رسد.چون حتی مخاطبین این نوع نمایش از هر نوع و تیپ و ژستی می توانند باشند و روی زمین می نشینند بدون هیچگونه ناراحتی ازعدم وجود امکانات رفاهی.این نوع تئاتر تاحدودی شورایی هم می شود چون تمام مخاطبین دراین تئاتر شریک ودرکل جریان داستان با بازیگر همراه و همکلام هستند وگاهی بخش عظیمی از روند تئاتر به نوع همراهی مخاطبین بستگی دارد.
تأثیر این نوع تئاتر برمخاطبین چگونه است؟ وچرا در یادمانها به اجرا در می آيد؟ یک هنرمند سعی دارد برای ارائه بهتر مفهوم نمایش با مخاطبین ارتباط برقرار کند.وچون این نمایش باموضوع دفاع مقدس تهیه شده لذادر سرزمین جبهه ها بهتر به مخاطب ارئه می شود.هرساله تعداد زیادی از همه ی قشرها به یادمانهای شهدامی آیند بویژه نسل سوم و چهارم در کنار نسل اول و دوم، ارتباط برقرار کردن با اینن ، وحتی ارتباط بین این ها در حین نمایش بسیار جالب ومهیج است.هدف همه آنها یکی است تنها راه و روش فرق می کند اینکه درآخر نمایش حس همبستگی ایجادمی شودوهمه راضی از اجرای نمایش هستند من راخوشحال می کند. زمانی که رزمندگان دفاع مقدس که درمتن جنگ بوده اند وبطور مستقیم باجبهه و جنگ در ارتباط بودند درکنار نسلهای بعد از جنگ تحمیلی وجوانان امروزی باهم دریک مکان مخاطب شماهستند
تأثیرات گفتار شما بر آنها چه منطقی را ایجاد می کند؟ آیا "گسست نسلها" برای شما مشکل ایجاد نمی کند.؟ این نوع تئاتر بطور شورایی برگزار می شود.وتمام تماشاگران درآن به نوعی بازیگر محسوب می شوند.بطور مثال در یکی از اجراهای نمایش " حراجی" بین پدروپسری اختلاف نظر افتادپدر ازنسل اول وپسر از نسل سوم که حرف همدیگر را نمی فهمیدند. که جامعه شناسها به آن گسست نسلها می گویند و به دو منطق مختلف صحبت می کردند.ومن باستفاده از نظرات هردو نفر تعادل را بین آنها برقرار کردم به نوعی که درآخر نمایش هردو با اتفاق نظر وراضی از اجرای نمایش حرف همدیگر را فهمیدند.شاید به این صورت گفت برخی چیزها ربطی به زمان و مکان ندارندوگسست نسلها درآن رخنه ای ایجاد نمی کند: ازجمله، عشق، دین و مذهب جزء فطرت انسانند و دفاع از سرزمین ، شرف واعتقادات دینی و مذهبی ربطی به زمان ندارند و در وجود یک انسان خردمند هستند. بنابراین هیچکدام از نسلها با این مسائل مشکلی ندارند بلکه با نوع برخورد با آن مشکل دارند شاید اگر خدای نکرده یکبار دیگر جنگی اتفاق بیفتد جوانان امروز و نسل جدید بهتر و آگاهتر از نسل اول برای دفاع از سرزمین و ناموس و شرف به مقوله ی دفاع خواهند پرداخت.
شهرستان دهلران بعنوان زادگاه شما یکی از سرزرمینهای مهم دفاع مقدس در مناطق میانی بحساب می آید. با زبان تئاتر تاچه اندازه توانسته اید شهرستان دهلران را معرفی کنید؟ در طول سال بالغ بر400 الی 500 اجرا در سطح یادمانهای دفاع مقدس برگزار می کنیم که تریبون بسیار مناسبی است برای تبلیغ فرهنگ و نقش دهلران در دفاع مقدس . اما در یک چرخش 180 درجه هنوز مقوله کار فرهنگی در سطح شهرستان و استان به صورت رسمی بروز پیدا نکرده است. برای ایجاد جایگاه فرهنگی دفاع مقدس که بتوان از تریبون آن، مقوله ی دفاع مقدس را به زبان امروزی به جوانان عرضه کرد،
در سطح شهرستان دهلران و استان ایلام چه موانعی وجود دارد؟ متأسفانه برخی از دوستان که مطمئن هستم از روی غرض هم نیست ، سعی دارند که جنگ و دفاع مقدس را تنها در استان خوزستان نشان دهند. انگار فقط در خوزستان جنگ بوده در صورتی که این جنگ در تمام استانهای مرزی و حتی در استانهای میانی کشور نیز اتفاق افتاده . وما در استان ایلام و شهرستان دهلران هوز که هنوز است شهید وجانباز می دهیم وتلفات جانی بسیاری در اثر وجود مینهای بجامانده از دوران جنگ تحمیلی داریم . قرارگاه های پاکسازی بسیاری در منطقه ما درحال پاکسازی مناطق آلوده به مین ومواد منفجره بجا مانده از دوران دفاع مقدس هستند و در این راه طی سالهای اخیر جانبازان و شهدای بسیاری تقدیم انقلاب اسلامی کرده اند.یعنی اینکه شهرواستان ما هم در دفاع مقدس نقش داشته است.
اگر امکان دارد چند نمونه از مشکلات فرهنگی و هنری شهرستان دهلران را بیان کنید؟ به این که میرسیم باید گفت متأسفانه. والبته دیگر تکراری شده است. برای این شهر که یک شهر دفاع مقدسی است، هیچ نشانه و یادگاری از دوران دفاع مقدس درآن به چشم نمی خورد. متأسفانه در زمان بازسازی شهر هیچگونه زیر ساخت فرهنگی برای آن طراحی نشده است. حتی یک مجتمع فرهنگی هنری یا فرهنگ سرا، سالن آمفی تئاتر یا سینما درآن وجود ندارد.خیلی مضحک است که در سالهای گذشته بودجه ای برای تأسیس سالن اجتماعات وتالار در شهرستان تخصیص یافت وآنرا در داخل حیاط ساختمان شهرداری احداث کردند که تصور آقایان از تالار ،تالار عروسی بود نه تالار فرهنگی یا هنری. واکنون اگر از کنار آن عبور کنید می بینید که مراسمات خواستگاری عروسی درآن برگزار می شود وهیچ گونه برنامه فرهنگی برای آن اندیشیده نشده است.
بغیر از انجمن نمایش چند انجمن هنری دیگر در سطح شهرستان دهلران فعالیت می کنند که مشکلات شما را دارند؟ شاید در سیستم اداری و پرونده و مجوز انجمنهای متعددی وجود داشته باشند اما واقعیت این است که تنها انجمن فعال در اداره ارشاد اسلامی دهلران، انجمن نمایش است که البته اینهم بچه های هنرمند تئاتری آنرا فعال نگه داشته اندو سایر انجمنهای دیگر فعالیت قابل لمسی ندارند یا تعطیل شده اند. مثل انجمن شعر،قصه، داستان،انجمن سینمای جوانان که در سالهای خیلی دور فعالیت می کرد تعطیل شد وهنرمندان این رشته ها متأسفانه مشکلات زیادتری نسبت به ما دارند.اماچون تخصص من در تئاتر است اجازه بدید که درباره دیگر رشته صحبت نکنم. درپایان چه صحبتی در این زمینه دارید ؟برای بحث پایانی باید عرض کنم ؛ 1- مسئولان نباید فکر کنند که مقوله ی دفاع مقدس چون در مورد جنگ است فقط به سپاه ربط دارد.این یک مقوله ی عمومی است انتظار می رود دیگر نهادها و سازمان هابه فرهنگ دینی ومسائل آئینی، بومی و سنتی بیشتر توجه کنندودر تهیه ی زیرساختها جدی تر باشند. زیرا هراندازه بستر فرهنگی یک شهر خوب باشد به همان اندازه تأثیرات بهتری بر مقوله های امنیت اجتماعی،اقتصادی ورونق اقتصادی خواهد داشت. 2- مجتمع فرهگی هنری دهلران که مسکوت مانده ودرصد احداث شده ی آن در حال تخریب می باشد سریعتر به نتیجه برسد.3- احداث موزه ی مردم شناسی و دفاع مقدس وهمچنین نمایشگاه دائمی دفاع مقدس در دهلران بسیار ضروری است که در این راستا اقدامی نشده است.
