جوان آنلاین: بنابر فرمایش رهبر معظم انقلاب در دیدار با جمعی از فرماندهان عالی نیروهای مسلح در روز ۲۹ فروردین ماه امسال که فرمودند: «بار اصلی زحمات بر دوش همسران و فرزندان نیروهای مسلح است که سختی‌ها را تحمل می‌کنند» باید گفت: از جمله سختی‌هایی که این قشر از خانواده‌ها آن‌را تحمل می‌کنند استرس و نگرانی‌هایی است که به دلیل غیبت مرد خانواده بنابر شغلی که دارد رقم می‌خورد.
استرس از مهم‌ترین ویژگی خانواده‌های نظامی است که آن‌را تحمل می‌کنند. این ویژگی به‌خصوص در دوران جنگ تحمیلی و درگیری‌های کشور سوریه بیشتر خودنمایی می‌کرد و به طور کلی می‌توان گفت شرایطی را در کشور داشته و داریم که خانواده‌های نظامی به عنوان یکی از مظلوم‌ترین خانواده‌ها در جامعه فعلی ما به شمار می‌روند و آن هم به دلیل شرایط شغلی پدر خانواده است که این استرس و نگرانی دائما در فضای خانواده موج می‌زند و لازم است این فضا مدیریت شود.
دکترسید محسن طالبی، روانشناس مذهبی و استاد دانشگاه معتقد است این استرس یا نگرانی قابل انتقال است و اینکه بگوییم فقط یک فرد این شرایط را دارد و باید آن را تحمل کند نیست، این نگرانی در فضا و محیط خانواده به فرد یا افراد دیگر منتقل می‌شود و تنها یک نفر آن‌را تحمل نمی‌کند. یعنی از مادر به فرزند یا فرزندان و به سایر اعضای خانواده سرایت می‌کند.
نقش مادر در مدیریت و کنترل استرس
طالبی با تأکید بر نقش مادر خانواده‌های نظامی و مدیریت آن‌ها گفت: «مادران خانواده‌های نظامی نقش مهمی را در کنترل استرس‌های ایجاد شده دارند و می‌توانند این شرایط را مدیریت و اداره کنند. در بررسی‌ها و تحقیقات جامعه نظامی کشور، اکثر این مدیریت و اداره استرس در فضای خانواده بر اثر نبود پدر، توسط مادر انجام و اداره شده‌است. این مدیریت، شدت استرس را به حداقل خودش رسانده‌است و اگر استرس در فضای خانواده و به‌خصوص فضا‌هایی که افراد به صورت مداوم با آن سر و کار داشته و دارند مدیریت نشود تبدیل به استرس مزمن می‌شود. این استرس مزمن هم در صورت عدم مدیریت می‌تواند علاوه بر آسیب‌های روحی، آسیب‌های جسمی مانند بیماری‌های روان تنی یعنی بیماری‌هایی که ظاهر آن مشکلات جسمی است ولی در باطن منشأ روحی و روانی دارد را ایجاد کند. مانند فشار‌خون و افزایش ناگهانی قند‌خون که ریشه در ظاهر جسمی دارد ولی منشأ آن روانی و ناشی از استرس‌های مزمن است. بیماری‌های PTSD یا استرس‌های پس از ضربه که معمولاً خانواده‌های نظامی درگیر این جریان هستند، بررسی‌ها نشان داده است ناشی از مشکلات، استرس‌ها، نگرانی‌های نسبت به فردی که غیبت دارد یا در مأموریت است می‌باشد.»
این روانشناس در ادامه گفت: «این مقدمات مطرح شد تا بدانیم در خانواده‌های نظامی که مورد تأکید حضرت‌آقا بوده و سال‌هاست شرایط سختی را تحمل می‌کنند، بیشترین فشار روی مادر و همسر آنهاست و آن‌ها هستند که دارند تحمل و شرایط را کنترل می‌کنند تا کمترین آسیب برای دیگر اعضای خانواده ایجاد شود و این از جمله فداکاری‌هایی است که در همسران مردان نظامی دیده می‌شود.»
تبدیل تهدید‌ها به فرصت
وی با اشاره به اینکه بیشتر تهدید‌ها در خانواده‌های نظامی به فرصت تبدیل شده و این خصلت تنها در یک فضای فرهنگی و جامعه متدین و معتقد ایجاد می‌شود افزود: «نکته‌ای که باید گفت آن است که قاعدتاً این نگرانی و این استرس‌های دائمی و مزمن یک تهدید است ولی در فضای فرهنگی جامعه ما به عنوان جامعه‌ای بر پایه اعتقادات به فرصت تبدیل شده است. همچنین این شرایط باعث شده است انگیزه‌هایی ایجاد شود تا فشار روحی در خانواده راحت‌تر تحمل شود چراکه او می‌داند پدر خانواده در جبهه نظامی، اعتقادی و مذهبی در حال نبرد علیه کفر و ظلم است.»
خصوصیات فرزندان در خانواده‌های نظامی
میرطالبی همچنین در توضیح خصایص فرزندان این قبیل خانواده‌ها گفت: «اتفاقی که می‌افتد این است که فرزندان در این تیپ خانواده‌ها زودتر بزرگ می‌شوند و این از آثار و نتایج مدیریت خانواده از سوی مادر است که تهدید‌ها را به فرصت‌ها تبدیل کرده‌است. بنابراین فرزندان خانواده‌های نظامی مسئولیت‌پذیر، با اعتماد به نفس بالا، مستقل و حتی از نظر سنی رشدی بالاتر نسبت به سن‌شان دارند که در اکثر خانواده‌های نظامی و در خانواده‌های آسیب‌دیده مثل جانبازان و شهدا نیز دیده می‌شود. این هم ناشی از تحمل سختی‌های مادر خانواده است که با استعانت از الطاف الهی به دست می‌آید.»
این روانشناس مذهبی معتقد است مهارت‌های کنترلی در فضای خانواده باعث شده است تأثیرات استرس و آسیب‌های ناشی از آن به حداقل برسد. او می‌گوید: «مدعی نیستیم فشار وجود ندارد و صددرصد کنترل شده است، اما به دلیل زمینه‌ها و ریشه‌های اعتقادی و مسائل مشابه، تهدید‌ها تأثیراتش در محیط خانواده به حداقل رسیده و تبدیل به فرصت شده است. به همین دلیل می‌بینیم فرزندان نظامی و خانواده‌های آسیب دیده، افرادی موفق در جامعه و فضای کسب و کار هستند. بر اساس فرمول‌های روانشناختی ما باید شاهد آسیب‌های بیشتر با حجم بالایی از خانواده‌های افسرده می‌بودیم ولی می‌بینیم که این موارد حداقلی است.»
او علاوه بر اعتقادات مذهبی، مجموع تفکرات خانواده‌های نظامی را عاملی برای کاهش این آسیب‌ها برشمرد و افزود: «اینکه پدر من و شما در چه محیطی مبارزه می‌کند و در نظامی علیه کفر و ظلم است و امنیت را به جامعه تزریق می‌کند، مجموعه تفکراتی است که باعث می‌شود فرزندان نظامی احساس خوبی داشته باشند و این باعث مباهات و ایجاد شعف در آن‌ها می‌شود. اینکه پدر من الگو است و همین که کنار ما نیست ولی بیشترین تأثیر را در فضای امنیت کشور ایجاد کرده است و وجودش بسیار مفید است و شرایط امروز جامعه ناشی از فداکاری پدران ماست، می‌تواند به عنوان یک الگو از سوی مادر القا شود.»
جای خالی جامعه نظامی در رسانه و نظام آموزشی
میرطالبی در قدردانی از زحمات نظامیان و خانواده‌هایشان به نقش رسانه به‌خصوص رسانه ملی اشاره‌ای داشت و با گله از آموزش‌و‌پرورش در انعکاس این زحمات در کتب درسی گفت: «در قدردانی از زحمات نظامیان و خانواده‌هایشان نقش رسانه به خصوص رسانه‌ملی بسیار تأثیرگذار است. این زحمات و تلاش‌ها باید در قالب فیلم‌های مستند یا حتی سریال ساخته شود و افتخارات این مردان نظامی برای فرزندان و خانواده‌هایشان تکرار و به عنوان انرژی و نیرویی مضاعف به آن‌ها تزریق شود. متأسفانه این مهم در سیستم نظام آموزش‌و‌پرورش ما هم مورد غفلت واقع شده است. از طرفی اگر هم اشاره‌ای به نقش و تلاش‌های بی‌حد آن‌ها شود تنها مختص به فرماندهان است در حالی‌که جامعه نظامی جامعه‌ای وسیع است و می‌بایست در کتاب‌های درسی از زحمات این افراد قدردانی شود چرا که هم در رشد و تعالی همه دانش‌آموزان مؤثر و هم در کنترل استرس فرزندان نظامی اثرگذار است.»
تفاوت تاب‌آوری خانواده‌های نظامی با دیگر خانواده‌ها
وی در مقایسه تاب‌آوری خانواده‌های نظامی با دیگر خانواده‌ها گفت: «از نکته‌های حائز اهمیت، میزان تاب‌آوری خانواده‌های نظامی با دیگر خانواده‌هاست، چراکه ممکن است در سایر خانواده‌ها مشکلاتی از جمله، خانوادگی و اقتصادی وجود داشته باشد ولی این سؤال مطرح است که چرا تهدید‌ها در خانوده‌های نظامی تبدیل به فرصت می‌شود ولی در دیگر خانواده‌ها کمتر است یا اصلاً دیده نمی‌شود؟ در پاسخ باید گفت پذیرش شرایط و مشکلات از جمله دلایلی است که باعث تاب‌آوری می‌شود و تأثیرات منفی را به حداقل می‌رساند. خانواده‌های نظامی به دلیل پذیرش مشکلات حتی فداکاری هم می‌کنند و این مشکلات را لطمه و ضربه تلقی نکرده و نوعی حرکت و جهاد در نظر می‌گیرند چراکه معتقدند قطعاً تحمل این نوع از سختی در این دنیا پاداش اخروی خواهد داشت. نکته‌ای که حضرت‌آقا در دیدار ۲۹ فروردین به آن اشاره کردند و فرمودند: «ضمن شناسایی استعداد‌ها و نیروهای توانمند و خلاق به خداوند متعال حسن‌ظن داشته باشید و به او توکل کنید و بدانید که وعده خداوند در دفاع از مؤمنین حتمی و تخلف ناپذیر است.»
میرطالبی در آخر گفت: «در نهایت باید گفت اول لطف خدا و دوم اعتقادات و سوم فعالیت‌های فرهنگی است که صبر و شکیبایی را در خانواده‌های نظامی ثابت‌کرده و استرس و سختی‌های دیگر مدیریت و تحمل می‌شود در نتیجه این مدیریت رشد و تعالی فرزندان و دیگر اعضای خانواده را حاصل می‌کند.»
