بنزین برای همه؛ مسیر نهایی حل ناترازی و کاهش اختیاری مصرف در ازای منفعت اقتصادی صرفه‌جویی

جوان آنلاین: با توجه به داده‌های موجود، مشخص است که الگوی فعلی مصرف بنزین در ایران نیازمند بازنگری است. رشد سریع تعداد خودرو‌ها و تقاضای همیشه در حال افزایش برای بنزین نه تنها پایداری انرژی را به خطر می‌اندازد، بلکه بار مالی قابل توجهی را نیز بر دوش اقتصاد کشور می‌گذارد. این افزایش مصرف که با نرخی نگران‌کننده ادامه دارد، می‌تواند به افزایش چشمگیر هزینه‌های واردات بنزین منجر شود که در نهایت به کسری بودجه دولتی و فشار بر اقتصاد ملی خواهد انجامید. این وضعیت نشان‌دهنده نیاز فوری به اتخاذ راهکار‌هایی برای مدیریت بهتر مصرف بنزین و یافتن جایگزین‌های پایدارتر است. 

ایران به عنوان یکی از کشور‌هایی شناخته می‌شود که سطح بالایی از یارانه‌های انرژی را به شهروندان خود ارائه می‌دهد. این سیاست یارانه‌ای، در حالی که با هدف حمایت از مصرف‌کنندگان اجرا می‌شود، متأسفانه منجر به یک پدیده ناخواسته شده است. بسیاری از مردم قادر به درک ارزش واقعی حامل‌های انرژی نیستند که نتیجه این امر، مصرف بی‌رویه و غیرمؤثر انرژی است که حتی بسیاری از کشور‌های پرجمعیت‌تر نیز فراتر می‌رود. 

در راستای اصلاح این وضعیت و تخصیص عادلانه‌تر یارانه‌ها، پیشنهاداتی مطرح شده است که براساس آن‌ها به جای اختصاص دادن سهمیه بنزین به خودرو‌ها هر کد ملی می‌تواند سهمیه‌ای مستقل دریافت کند. این رویکرد، علاوه بر افزایش عدالت اجتماعی، مزایای دیگری نیز به همراه دارد. از یک سو، این سیستم می‌تواند به کاهش قاچاق بنزین کمک کند و از سوی دیگر تضمین می‌کند که تمامی افراد جامعه، صرف‌نظر از داشتن خودرو به طور مساوی از یارانه‌های سوخت بهره‌مند شوند. این تغییرات می‌توانند به ایجاد یک سیستم توزیع انرژی پایدارتر و کارآمدتر منجر شوند که در آن مردم به مصرف بهینه و مسئولانه انرژی تشویق می‌شوند. در ایران افزایش قیمت حامل‌های انرژی مانند بنزین همواره به عنوان یک راه‌حل کوتاه‌مدت برای کاهش مصرف اعمال شده است، اما این رویکرد تبعات اقتصادی و اجتماعی ناخواسته‌ای به دنبال دارد. برای مثال، افزایش ناگهانی قیمت‌ها می‌تواند برای خانوار‌های کم‌درآمد فشار مالی ایجاد کند و به افزایش تورم منجر شود. بنابراین لازم است که سیاست‌های جامع‌تر و میان‌مدتی را در نظر گرفت که به جای تمرکز صرف بر قیمت، بر مدیریت مصرف و بهینه‌سازی تمرکز دارند. این سیاست‌ها باید مشکلات الگوی فعلی مصرف بنزین که در آن به ازای مصرف بیشتر یارانه بیشتری تعلق می‌گیرد، تغییر دهند. سیاست‌های جدیدی باید طراحی شوند که به جای پاداش دادن به مصرف بیشتر، به سمت تشویق مصرف بهینه و مسئولانه حرکت کنند.

رشد سریع تعداد خودرو‌ها و تقاضای همیشه در حال افزایش برای بنزین نه تنها پایداری انرژی را به خطر می‌اندازد، بلکه بار مالی قابل توجهی را نیز بر دوش اقتصاد کشور می‌گذارد. این افزایش مصرف که با نرخی نگران‌کننده ادامه دارد، می‌تواند به افزایش چشمگیر هزینه‌های واردات بنزین منجر شود که در نهایت به کسری بودجه دولتی و فشار بر اقتصاد ملی خواهد انجامید. این وضعیت نشان‌دهنده نیاز فوری به اتخاذ راهکار‌هایی برای مدیریت بهتر مصرف بنزین و یافتن جایگزین‌های پایدارتر است. این راهکار‌ها باید شامل فرهنگسازی برای مصرف بهینه و هوشمندانه انرژی، ترویج استفاده از حمل‌و‌نقل عمومی و دوچرخه به جای خودرو‌های شخصی و همچنین تغییر روش اختصاص سهمیه بنزین باشد. اختصاص بنزین به افراد به جای خودرو‌ها می‌تواند به کاهش مصرف بنزین و افزایش کارایی انرژی کمک کند، زیرا افراد مشوق دارند تا سهمیه خود را به نحو احسن مدیریت کنند یا آن را در بازار به فروش برسانند و درآمد کسب کنند. 

این تغییرات می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و تقویت اقتصاد ملی از طریق کاهش هزینه‌های واردات بنزین و افزایش سرمایه‌گذاری در منابع تجدیدپذیر کمک کند. همچنین با کاهش آلودگی ناشی از خودروها، سلامت عمومی بهبود و کیفیت زندگی شهروندان ارتقا می‌یابد. این طرح تبعیض میان افرادی که خودرو دارند و آن‌هایی که خودرو ندارند را کاهش می‌دهد و با اختصاص بنزین به افراد، انگیزه‌های قاچاق سوخت کاهش می‌یابد، زیرا دسترسی به سهمیه بنزین برای فروش در بازار آزاد آسان‌تر می‌شود. دولت می‌تواند با این طرح، مدیریت بهتری بر منابع انرژی داشته باشد و به جای تمرکز بر توزیع فیزیکی بنزین، بر توزیع مالی آن نظارت کند.