گروه اجتماعی جوان آنلاین – ۱۶ میلیون و ۷۰۰ هزار دانش‌آموز در سراسر کشور مشغول به تحصیل هستند؛ اگر به این جمعیت، آمارِ والدین و دیگر اعضای خانواده را اضافه کنیم می‌توان گفت بین ۵۰ تا ۶۰ میلیون نفر از افراد جامعه به طور مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر موضوعات، مسائل و مشکلات احتمالی آموزش و پرورش هستند؛ بنابراین آموزش و پرورش یک خانواده بزرگ و ده‌ها میلیون نفری است که نیاز به توجه و عنایت بیشتری از جانب تصمیم‌سازان دارد.
از جمله مهمترین دغدغه‌ها و مشکلات نظام تعلیم و تربیت، کمبود معلم در مدارس است. در همین راستا، آزمون‌های استخدامی آموزش و پرورش برای جذب و به‌کارگیری حدود ۵۰ هزار آموزگار و دبیر برگزار شد، اما خالی ماندن هزاران شغل‌محل پس از این آزمون‌ها، تبدیل به یک چالش مهم و جدی برای مجموعه آموزش و پرورش شد.
* عدم استقبال مرد‌ها از شغل معلمی
چندی قبل، سجاد صدیقی مدیر پروژه‌های استخدامی وزارت آموزش و پرورش درباره ظرفیت پذیرش آموزگار از طریق آزمون استخدامی گفته بود: ۲۸ هزار ظرفیت جذب آموزگار داشتیم که ۶۰ هزار نفر وارد مرحله ارزیابی شدند، اما بیش از ۱۱ هزار شغل خالی مانده است.
به گفته وی، بخشی از این ظرفیت خالی مربوط به سهمیه‌ها است و طبق قانون نمی‌توانیم آن را از طریق داوطلب آزاد تکمیل کنیم و بخشی نیز مربوط به جنسیت مرد است؛ شاهد آن هستیم که اکثر پذیرفته‌شدگان رشته‌های مورد نیاز دوره ابتدایی مانند علوم تربیتی، روانشناسی و ادبیات در دانشگاه زنان هستند.
صدیقی با اشاره به اینکه در مجموع برای حدود ۱۷ هزار شغل محل رقابت داریم و ۱۱ هزار شغل محل خالی مانده است، گفت: در تهران بیش از ۲ هزار ردیف برای مردان خالی مانده است.
با تحلیل این گفته‌ها و بررسی آمار ارائه شده، می‌توان گفت شغل آموزگاری و دبیری با استقبال مردان جامعه مواجه نشده و تعداد قابل توجهی از شغل‌محل‌ها که مربوط به جنسیت مرد بوده، بدون معلم باقی مانده است.
* درخواست بازنگری در روند جذب معلم
از سوی دیگر، بسیاری از داوطلبانِ زن با اعتراض به روند تایید صلاحیت‌های تخصصی و اختصاصی داوطلبان آموزگاری، خواستار جایگزینی خانم‌های داوطلب با آقایانی شدند که تمایلی به انتخاب شغل معلمی ندارند.
در این شرایط به نظر می‌رسد وزارت آموزش و پرورش و سازمان اداری و استخدامی باید از زاویه و نگاهی متفاوت به این موضوع بنگرند و تدبیری اتخاذ کنند که هم به اعتراضات داوطلبان آموزگاری پایان داده شود و هم اینکه معضل کمبود معلم در مجموعه بزرگ آموزش و پرورش مرتفع شود.
محمد وحیدی نایب رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی خواستار ورود نهاد‌های مرتبط از جمله سازمان اداری و استخدامی به موضوع نتایج آزمون آموزگاری و رسیدگی به اعتراضات نسبت به این موضوع شد.
در میان این مشکلات، معضلات، مصاحبه‌ها و اعتراضات، یک واقعیت تلخ این است که برخی کلاس‌های درس بدون معلم باقی مانده و تعداد قابل توجهی از والدین منتظر هستند که شرایط تحصیلی فرزندانشان در مدارس، به ثبات و پایداری برسد.
تکمیل شغل‌محل‌های خالی مانده در آزمون استخدامی آموزش و پرورش، می‌تواند علاوه بر اثرات مثبت بلندمدت برای جامعه و نظام آموزشی کشور، دو منفعت اولیه و کوتاه مدت برای دانش‌آموزان و خانواده‌های آن‌ها به دنبال داشته باشد؛ اول اینکه تکلیف کلاس‌های بدون معلم مشخص می‌شود و دوم اینکه تعداد دانش‌آموزان در برخی کلاس‌های پرجمعیت کاهش می‌یابد و آن‌ها با معلم جدید و در کلاسی با فشردگی و تراکم کمتر به تحصیل ادامه می‌دهند.
* وعده مهرماهیِ وزیر
مساله کمبود معلم در مجموعه آموزش و پرورش و بدون معلم ماندن برخی کلاس‌های درس، موضوعی است که مقامات عالی و ارشد وزارتخانه به آن اذعان دارند.
وزیر آموزش و پرورش روز چهارشنبه پنجم مهرماه درباره کلاس‌های بدون معلم علی‌رغم آغاز سال تحصیلی، به پانا گفت: متاسفانه، چون تمام ظرفیت آزمون استخدامی کامل نشد، تعدادی از کلاس‌ها بدون معلم مانده‌اند که به‌زودی برای آن‌ها معلم تامین می‌شود.
وی بیان کرد: آمار دقیقی از کلاس‌های بدون معلم وجود ندارد، اما تعداد، خیلی کم و به تعداد ظرفیت باقیمانده آزمون استخدامی است که طبیعی است و در سال‌های گذشته هم چنین وضعیتی داشته‌ایم.
صحرایی ابراز امیدواری کرد آزمون استخدامی سال آینده، امسال برگزار شود که دیگر این اتفاق نیفتد.
* بخشنامه‌ای برای کاهش آثار منفی کمبود معلم
مدیران و مسئولان آموزش و پرورش بار‌ها تاکید کرده‌اند که از هر ظرفیت و راهکار قانونی برای جبران کمبود معلم در مدارس کشور استفاده خواهند کرد. برهمین اساس، ایجاد محدودیت‌های قانونی برای بازنشسته شدن معلمان، از جمله راهکار‌هایی است که به طور کوتاه مدت در دستور کار متولیان قرار گرفته است.
نیمه شهریور بخشنامه ماموریت انتقال کارکنان به سایر دستگاه‌های اجرایی و استمرار خدمت مشمولان طرح طبقه‌بندی مشاغل معلمان توسط معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش ابلاغ شد.
در بخشی از این بخشنامه آمده است: «به منظور جلوگیری از اختلال در امر تعلیم و تربیت دانش‌آموزان انجام ماموریت، انتقال و بازنشستگی کارکنان آموزشی درطول سال تحصیلی ممنوع است. بررسی درخواست ماموریت، انتقال و بازنشستگی صرفاً در فصل تابستان و تا پایان شهریورماه صورت پذیرد، تاریخ بازنشستگی برای افراد ذی‌نفع، اول مهرماه امکان‌پذیر است.»
* دعوت از بازنشستگان و دانشجومعلمان
استفاده از ظرفیت ده‌ها هزار نفر از بازنشستگان و دانشجومعلمان از دیگر راهکار‌هایی است که وزارت آموزش و پرورش برای جبران بحران کمبود معلم در مدارس، در دستور کار قرار داده است.
۲۸ شهریورماه امسال بود که وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد: مجوز تدریس بازنشسته‌ها تا سقف ۲۴ ساعت در هفته گرفته شده است؛ با این کار، تا حدودی کمبود معلم در برخی نقاط کشور برای سال تحصیلی جدید جبران می‌شود.
وی افزود: پیش بینی می‌کنیم حدود ۵۰ هزار معلم بازنشسته در سال تحصیلی پیش‌رو با آموزش و پرورش همکاری کنند.
همچنین ایوب ابراهیمی معاون نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت دانشگاه فرهنگیان درباره ایجاد امکان تدریس دانشجو معلمان ورودی ۱۳۹۹ رشته‌های دبیری در مدارس گفت: دانشجومعلمان ورودی ۱۳۹۹ درصورتی که در شهرستان محل تحصیل فرد به معلم نیاز داشته باشند و شایستگی‌های فرد احراز شده باشد، می‌توانند برای کمک به فرایند یاددهی-یادگیری به آموزش‌و‌پرورش یاری برسانند.
به گفته وی، هر دانشجو ممکن است در حین تحصیل خود به کار‌های دیگری نیز مشغول باشد، لذا هر ساله افرادی که توانایی تدریس دارند، به آموزش و پرورش مراجعه می‌کنند تا بتوانند به‌صورت حق‌التدریس در آموزش و پرورش فعالیت کنند و دانشجویانی که به مراحل پایانی تحصیل خود رسیده‌اند، در صورت احراز شایستگی می‌توانند در این فرصت حضور پیدا کنند.
* ضرورت ایجاد جذابیت و انگیزه برای پذیرش شغل معلمی
با اینهمه باید منتظر ماند تا نتایج نهایی آزمون استخدامی دبیران و هنرآموزان نیز در هفته‌های آینده اعلام شود تا ببینیم آیا در این آزمون نیز شغل‌محل‌های مرتبط با جنسیت مرد و برخی سهمیه‌ها خالی خواهد ماند یا نه؟ و آیا این آزمون می‌تواند نقش موثر و چشمگیری در جبران کمبود معلم داشته باشد؟
احتمالا اواخر مهرماه یا اوایل آبان‌ماه می‌توان تحلیل بهتری از چگونگی مواجهه آموزش و پرورش با بحران کمبود معلم داشت و البته انتظار می‌رود با ارتقا و بهبود شرایط معیشتی و شغلی معلمان، انگیزه افراد جامعه را برای پذیرش شغل معلمی تقویت کرد و این شغل شریف را با جذابیت‌هایی برای آحاد مردم از جمله مردان همراه ساخت. در این صورت می‌توان امیدوار بود در آزمون‌های استخدامی سال‌های آینده، با استقبال بیشتری برای پذیرش حرفه آموزگاری و دبیری مواجه شویم.
