عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه در گذشته به شکلی بود که اکنون با صراحت میتوان گفت دو تالاب مهم کانیبرازان و قرهقشلاق قربانی برنامههای این ستاد شدهاند.
تالاب بینالمللی کانیبرازان با وسعتی نزدیک هزارهکتار در ۳۰کیلومتری شمال مهاباد واقع و از سوی کمیته ملی طبیعتگردی کشور به عنوان نخستین سایت پرندهنگری در ایران معرفی شده است. آب این تالاب از رودخانه مهاباد تأمین و این رودخانه که از سد مهاباد جاری میشود، پس از سیراب کردن تالاب کانی برازان راه خود را به دریاچه ارومیه ادامه میدهد.
تالاب و منطقه شکار ممنوع قرهقشلاق هم با حدود ۵۰ هزار هکتار مساحت در بین رودخانههای دائمی «صوفیچای» و «زرینهرود» و در حاشیه جنوبی پارک ملی دریاچه ارومیه واقع است. این تالاب به دلیل زیبایی و تنوع گونههای جانوری و گیاهی، به عروس تالابهای شمال غرب کشور معروف شده است.
تالابهای کانیبرازان و قرهقشلاق مثالهای خوبی بودند از حفاظت محیط زیست با مشارکت مردم محلی که حتی میتوانستند برای حفاظت از دیگر تالابها هم الگو باشند، اما اکنون اوضاع این دو تالاب زیبا نگرانکننده شده است.
ستاد احیای دریاچه ارومیه نهرهای کشاورزی و شماری رودخانههای محلی را به سمت دریاچه ارومیه منحرف کرد و دو تالاب کانیبرازان و قرهقشلاق را به اغما برد. بالاخره با چندهزارمیلیارد تومان بودجه یک کاری باید بکنند و احیای ارومیه شعار تبلیغاتی و حیثیتی دولت قبل بود.
در این میان تالابهای مهمی مثل کانیبرازان و قرهقشلاق نه در چشم بودند و نه کسی وعده احیایش را داده بود، پس به کما رفتن آنها هم چندان مهم نبود، اما اکنون ستاد احیا باید در خصوص دستکاری بیش از حد به طبیعت حوزه دریاچه پاسخگو باشد.
جالب است کانی برازان پناهگاه حیات وحش است و حتی میتوان گفت زیستبوم جانوری بسیار غنیتری از دریاچه ارومیه دارد. به واقع یک قتلعام زیستمحیطی به بهانه احیای دریاچه در آن حوزه به راه افتاده بود که از این پس ستاد احیای دریاچه ارومیه باید در این زمینه شفافسازی کند. اینکه ستاد احیا در یکی از معتبرترین دانشگاههای کشور به عنوان محل دبیرخانه پناه گرفته است، دلیل نمیشود درباره عملکرد خود به مردم اطلاعات ندهد، حداقل فعالان محیط زیست باید با رصد حوزههای محیط زیستی اطراف دریاچه از ستاد احیا بازخواست کنند.
تالاب کانی برازان که در سال۱۳۹۲ عنوان قهرمان تالابهای ایران را هم کسب کرده، مدتی است مملو از کود شیمیایی و سموم و حتی فاضلاب انسانی شده است. حالا که دو مقام محلی یعنی استانداران آذربایجانغربی و آذربایجانشرقی به ستاد احیا پیوستهاند، باید در حل مشکل این تالاب جدیت بیشتری به خرج دهند.
از سوی دیگر امسال در حوزه دریاچه ارومیه خشکسالی متوسط رخ داده است، به این معنی که بارش حدود ۳۰درصد کمتر از نرمال بوده است. برخلاف مثلاً نیمه جنوبی کشور که با حدود ۴۰ تا ۵۰درصد کاهش بارش، درگیر خشکسالی شدید است. در خشکسالی متوسط و خفیف، نیمه جنوبی دریاچه کاملاً خشک خواهد بود، اما میتوان به پرآبی نیمهشمالی امیدوار بود و به تالابهای اطراف دریاچه دستاندازی نکرد.
* کارشناس اکولوژی