سرویس اقتصادی جوان آنلاین: تولید جهانی نفت قرار است ۱/۲ میلیون بشکه در روز کاهش یابد؛ تصمیمی که روز جمعه در اوپک به اجماع رسید و موجب افزایش ۵ درصدی قیمت نفت شد. در این اجماع، امریکا بازنده و اوپک و روسیه برنده منازعات اخیر شدند.
از شش ماه گذشته تا به امروز بازار نفت روزهای پرچالشی را به خود دیده است و برای نخستینبار در تاریخ اوپک، رئیسجمهور امریکا به طور شفاف و با زبان تهدید خواستار افزایش تولید نفت توسط اعضای اوپک به منظور کاهش قیمت آن شده بود.
درخواستهای مکرر و توییتری دونالد ترامپ از عربستان و کشورهای حوزه خلیجفارس نهتنها مانعی برای افزایش قیمت نفت نشد، بلکه تبدیل به یکی از عواملی شد که بهای نفت را افزایش داد. با توجه به تحریم ایران و برنامه ترامپ برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران در آبان سالجاری، محمد بنسلمان، ولیعهد سعودیها قول داد به ازای هر بشکه از نفت ایران، دو بشکه به میزان تولید نفت خود بیفزاید که تمسخر کارشناسان را در پی داشت.
افزایش قیمت نفت به روند خود ادامه داد، اما پس از اعطای معافیت به هشت کشور خریدار نفت ایران توسط امریکا، قیمتها کاهش پیدا کرد و بشکههای اضافی در بازار نفت نقش خود را در اینباره نشان داد. همزمان موضوع قتل جمال خاشقچی در استانبول فشارهای غرب را بر عربستان افزایش داد، بهطوریکه ریاض از عزم خود برای کاهش یک میلیون بشکهای نفت خبر داد.
همکاری روسیه و عربستان
مجموع تولید دو کشور روسیه و عربستان بیش از ۲۱ میلیون بشکه در روز است، یعنی بیش از ۲۰ درصد از تولید جهانی متعلق به این دو کشور است که از سال ۲۰۱۶ همکاریهای خود را برای بهبود بازار نفت افزایش دادند. روسیه که همواره از سوی علی النعیمی، وزیر سابق نفت عربستان مورد نقدهای فراوان قرار گرفته بود پس از تغییر دیدگاه حاکمان سعودی به ریاض نزدیک شد تا میزان تأثیرگذاری خود در تصمیمات اوپک را افزایش دهد.
موضوع فریز نفتی در سال ۲۰۱۶ که با حمایت این دو کشور تبدیل به یک تصمیم مهم شد، قیمت نفت را از سطح ۲۵ دلار به بیش از ۶۰ دلار افزایش داد. این همکاریها تا به امروز وجود داشت و وزرای نفت دو کشور طی سه سال اخیر بیش از ۱۰ بار با یکدیگر دیدار داشتند.
با توجه به وابستگی شدید اقتصاد دو کشور فوق به درآمدهای نفتی، موضوع کاهش تولید در اجلاس ۱۷۵ اوپک در دستور کار قرار گرفت و عربستان از احتمال کاهش یک تا ۵/ ۱ میلیون بشکهای تولید نفت از ژانویه ۲۰۱۹ گفت. این اجلاس که روز جمعه به کار خود پایان داد به شکل غیررسمی تبدیل به اجلاس سران شد. وزرای نفت کشورهای عضو اوپک برای کسب تکلیف از حاکمان خود به صورت تلفنی با پایتخت خود ارتباط تلفنی برقرار میکردند و حتی وزیر انرژی روسیه برای اتخاد تصمیم نهایی، شبانه وین را به مقصد مسکو ترک کرد تا میزان کاهش تولید را با ولادیمیر پوتین در میان بگذارد.
روز جمعه، اما تصمیم اخذ شد؛ ۲۵ کشور برای کاهش تولید نفت به میزان یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه به توافق رسیدند که سهم اوپک ۸۰۰ هزار بشکه و سهم کشورهای غیراوپک ۴۰۰ هزار بشکه تعیین شد. ایران، ونزوئلا و لیبی هم از این برنامه مستثنی شدند تا عربستان بخش اعظمی از کاهش تولید را بر عهده بگیرد.
روز گذشته وزیر نفت عراق هم گفت: مجموع کاهش تولید عربستان ۷۰۰ هزار بشکه در روز خواهد بود و سایر کشورها نیز براساس سهم مشخص شده خود، تولید را کاهش میدهند. این خبر موجب شد تا قیمت نفت با افزایش مواجه شده و امیدها برای نفت ۷۰ دلاری افزایش یابد.
معافیتها چگونه حاصل شد؟
سه کشور از برنامه کاهش تولید نفت اوپک معاف شدند. ایران و ونزوئلا به دلیل تحریم و شرایط ویژه خود از کاهش معاف شدند و لیبی نیز به دلیل ناآرامیهای داخلی از فهرست کاهش تولید حذف شد. این یک رسم رایج در اوپک است که از سال ۱۹۸۶ تا به امروز وجود دارد که بر این اساس، کشورهایی که دچار کاهش تولید به دلیل تحریم، جنگ، مشکلات داخلی و... هستند از برنامههای کاهش تولید کنار گذاشته شده و به بیان سادهتر از هر تصمیمی دراینباره معاف هستند.
به همین دلیل برای سه کشور مورد اشاره، معافیت صادر شد؛ نکته مهمتر این است که در بیانیه اوپک تأکید شده آنچه مورد ارزیابی برای کاهش ۸۰۰ هزار بشکهای اوپک محل استناد است، میزان «کل تولید» اوپک است و نه اعضای آن. این بدان معناست که اگر مثلاً کشوری دچار کاهش تولید شد، کشوری دیگر میتواند جای او را پر کند زیرا در بیانیه اوپک آمده است چیزی که مهم است تولید کل اوپک است نه تولید هر عضو.
به هر شکل، سه کشور اوپک در برنامه کاهش تولید حضور ندارند و کاهش هر بشکه تولید از آنها به معنای عدم کاهش تولید کشورهای دیگر است.
پیروزی بر ترامپ
مهمترین خروجی نشست اوپک و غیراوپک، شکست تلاشهای رئیسجمهور امریکا بود که با تهدید قصد داشت مانع کاهش تولید نفت شود. برایان هوک از چهرههای برجسته کاخ سفید به طور ناشیانهای به وین سفر کرد و در ساختمان اوپک با مقامات کشورهای اوپک رایزنی کرد تا آنها را برای عدم کاهش تولید نفت متقاعد کند.
تصمیم اوپک و غیراوپک برای کاهش تولید، ضربه سختی به امریکا وارد کرد و تمامی سناریوهای ترامپ را برای کاهش بیشتر قیمت نفت بر هم ریخت. در حالی که به نظر میرسید استقلال اوپک در حال فروپاشی است، اما این تصمیم نشان داد این سازمان همچنان مؤثرترین سازمان در حوزه نفت و انرژی جهان است.