در یک دهه اخیر، روابط انرژی چین و روسیه با رشدی پرشتاب افزایش یافته و با ساخت زیرساختهای مختلف، راه برای توسعه بیشتر دادوستد انرژی میان این دو غول صنعتی هموار شده است. خط لوله قدرت سیبری با ظرفیت انتقال سالانه ۳۸ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی تا پایان سال آینده میلادی افتتاح خواهد شد.
به گزارش «جوان»، در گذشته به نظر میرسید با راهاندازی این پروژه تا سالها نیاز چین به گاز روسیه تأمین خواهد شد. هر چند مهرههای بازی در حال تغییر است. دومین پروژه انتقال گاز طبیعی، خط لوله آلتای نام دارد (این پروژه خط لوله قدرت سیبری- ۲ نیز نامیده میشود) و به مدت چهار سال به دلیل تقاضای اندک و تحریمهای گازپروم متوقف شده بود، اما هماکنون ساخت دومین پروژه بزرگ صدور گاز روسیه به چین، بار دیگر از سرگرفته شده است.
خط لوله آلتای ۲۶۰۰ کیلومتر طول دارد و گاز تولید شده در میادین غرب سیبری را از مسیر تومسک در استان نووسیبیرسک جمهوری آلتای به استان ژین چیانگ چین منتقل خواهد کرد. قرارداد ساخت این طرح در سال ۲۰۱۴ میلادی میان دو شرکت گازپروم و سیانپیسی به امضا رسید. ظرفیت سالانه صادرات این پروژه ۳۰ میلیارد متر مکعب تعیین شده و دوره قرارداد ۳۰ سال است و همانند خط لوله قدرت سیبری - ۱ خواهد بود.
اما اندکی پس از امضای این قرارداد، شاهد توقف اجرای آن به دلایلی نظیر اختلافنظر در چگونگی قیمتگذاری گاز عرضه شده، هزینههای بالای ایجاد زیرساختها، مشکلات تأمین مالی اجرای پروژه و رشد اندک تقاضای گاز طبیعی اژدهای زرد در فاصله سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ میلادی بودیم.
تغییر در معادلات
اکثر این موارد با تعامل دو طرف قابل برطرف شدن است، اما هماکنون شاهد تغییر در معادلات پیشین به دلایل زیر هستیم: نخست اینکه چینیها باید تصمیم بگیرند که آیا به گاز صادراتی خط لوله آلتای نیاز دارند یا خیر؟ استان ژین چیانگ که خط لوله از طریق آن وارد خاک چین میشود، یکی از مناطق کلیدی تولید سوختهای هیدروکربوری در کشور چین است؛ لذا گاز وارداتی از سرزمین مردان یخی باید روانه سایر استانها به ویژه مناطق ساحلی شود.
خط لوله غربی- شرقی که دریافتکننده گاز خریداری شده از آسیای میانه است، از لحاظ فنی قابلیت انتقال این خوراک جدید را دارد، اما این تصمیم به این معنا خواهد بود که پکن گاز روسیه را به گاز ترکمنستان ترجیح میدهد. دولت ترکمنستان، وابستگی زیادی به فروش گاز به چین بهعنوان تنها مشتری کنونی خود پس از قطع فروش گاز به ایران و روسیه دارد. عشقآباد در شرایط کنونی باید تا بیشترین میزان ممکن به چینیها گاز بفروشد. برای تبدیل رؤیای ساخت خط لوله آلتای به واقعیت، چینیها باید پنجمین رشته در خط لوله غربی- شرقی را برای امکان ترانزیت گاز بیشتر فراهم کنند.
دوم اینکه مذاکرات بر سر سازوکار قیمتگذاری گاز صادراتی خط لوله قدرت سیبری پس از یک دهه همچنان ادامه دارد. گاز خوراک خط لوله قدرت سیبری از میادین جدید شرق سیبری تأمین خواهد شد، اما گاز خط لوله آلتای از هابهای تولید گاز کنونی در مثلث نادیم- پور- تاز و منطقه یامال تأمین میشود.
به عبارت دیگر قیمت گاز خط لوله آلتای از سوی شرکت گازپروم براساس قیمت فروش گاز به مشتریان اروپایی تعیین میشود. با وجود چالشهای کنونی به دلیل دولتی بودن دو شرکت سیانپیسی و گازپروم، دستیابی به توافق هموار به نظر میرسد. رئیسجمهور چین نیز چندی پیش در نشست اقتصادی ولادی وستوک اعلام کرد فشارهای سیاسی باعث میشود تا خط لوله آلتای به سرعت اجرا شود.
در سالهای گذشته به نظر میرسید که با کاهش رشد تقاضای چین (پس از رشد دو رقمی تقاضای گاز این کشور در سالهای ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳ میلادی) به ۴/ ۳ درصد در سال ۲۰۱۵ میلادی و ۵/ ۷ درصد در سال ۲۰۱۶ میلادی همراه با خرید الانجی، چینیها نیازی به منابع جدید گاز نخواهند داشت.
با در پیش گرفتن راهبرد کاهش انتشار گازهای گلخانهای و حذف تدریجی مصرف زغال سنگ توسط پکن، خرید گاز از طریق خط لوله آلتای بار دیگر در اولویت دولت چین قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۷ میلادی شاهد رشد خیرهکننده ۱۵درصدی تقاضای گاز چینیها بودیم و در سالجاری پیشبینیها از رشد ۱۲ تا ۱۳ درصدی تقاضای این کشور خبر میدهد.
چینیها در سالهای اخیر خواهان خرید منابع انرژی موردنیاز از فروشندگان ایمنتر، ارزانتر و کمریسکتر هستند. میادین راهاندازی شده تولید گاز شرکت گازپروم از این ویژگیها در مقایسه با الانجی یا گاز آسیای میانه برخوردارند.
در یک دهه اخیر، بارها گاز صادراتی دو کشور ترکمنستان و ازبکستان به چین به دلایل نقص شبکه انتقال کمتر از میزان تعهد شده بوده است، لذا خرید گاز از منبعی راهبردی و دارای روابط سیاسی مستحکم نظیر روسیه برای چینیها از مطلوبیت بیشتری برخوردار خواهد بود.
تقویت همکاریهای گازی
چینیها پس از جنگ تجاری ماههای اخیر خود با دولت امریکا دریافتهاند که نمیتوانند بر عرضه الانجی ایالات متحده اتکا کنند. کاخ سفید آشکارا میخواهد از الانجی به عنوان اسلحهای ژئوپلیتیک در رؤیارویی با مخالفانش بهره ببرد. با وجود همه موانع کنونی در مسیر ساخت خط لوله آلتای، رهبران پکن دلایل زیادی برای پیشبرد آن دارند.
تاکنون چینیها از دریافت عوارض بر الانجی صادراتی امریکا خودداری کردهاند، اما با اولویت دادن به واردات گاز از روسیه، راه تولیدکنندگان امریکایی برای به دست آوردن سهم در بازار بزرگ چین دشوارتر از همیشه شده است.
تاکنون تنها شرکت چنییر انرژی امریکا توانسته است قرارداد بلندمدت صادرات گاز به چین را منعقد کند. بدین ترتیب روشن است که سایر صادرکنندگان امریکایی کار دشواری برای حضور در بازار چین خواهند داشت.