محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که سیاست خارجی را در دستان خود قبضه کرده، در ایجاد بحران با کانادا هم نقش اصلی را برعهده دارد. تحلیلگران غربی میگویند که دیکتاتوری روشنفکرانه ولیعهد سعودی راز اختلاف در روابط با کانادا است و بیانگر این است که ریاض هیچگونه انتقادی را تحمل نمیکند.
با گذشت چند روز از اقدام عربستان سعودی در اخراج سفیر کانادا و قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی با این کشور، ابعاد جدیدی از پشت پرده این اختلاف منتشر شده است. الکس کلیمنت، روزنامهنگار نشریه «سیگنال» روز چهار شنبه در گفتوگو با شبکه «سیانبیسی» اعلام کرد که این بحران دیپلماتیک بخشی از طرح بن سلمان برای ایجاد یک «دیکتاتوری روشنفکرانه» در یکی از جامعههای محافظهکار در جهان است. وی گفت: «من فکر میکنم که آنها به خاطر یک دلیل بسیار مهم، به این حد حساس هستند. محمد بنسلمان تلاش میکند یک روند ظریف را اجرا کند، یعنی از یک سو برخی از جوانب جامعه کاملاً محافظهکار عربستان را آزاد کند و از سوی دیگر یک قدرت مطلق در این جامعه به دست آورد». کلیمنت اعلام کرد: «آنچه بن سلمان انجام داد در واقع این پیام را میدهد که ما هیچگونه انتقادی را از بیرون درباره وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی قبول نمیکنیم. او این پیام را نه تنها به کانادا بلکه به تمام کشورهای جهان میدهد». به گفته او، ولیعهد سعودی احتمالاً تلاش میکند از تمرکز ترامپ بر ایران و بیعلاقگی و بیتوجهیاش به مسائل حقوق بشری به نفع خود سوءاستفاده کند. به خصوص اینکه در پی اجلاس گروه ۷ که دونالد ترامپ جاستین ترودو نخستوزیر کانادا را مورد انتقاد قرار داد، روابط امریکا و کانادا به سردی گرایید. ترامپ ترودو را متهم کرد که بیانیههای دروغین درباره تجارت منتشر میکند». وی ادامه داد: «من فکر میکنم که مهم است این نکته مورد توجه قرار گیرد که تا حدودی ترامپ در این باره تأثیرگذار است. همانگونه که میدانید دولت امریکا هرگز متعهد به تغییر وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی نشده است، زیرا این کشور متحد کلیدی، منطقهای و استراتژیک بوده که مقادیر زیادی از نفت امریکا را تأمین میکند؛ بنابراین امریکا هرگز به عربستان سعودی سخت نمیگیرد». از سوی دیگر، استیون کوک، نویسنده و تحلیلگر امریکایی در نشریه فارین پالیسی با ضعیف خواندن محمد بن سلمان پس از بحران میان ریاض و کانادا، نوشت: «عربستان این بحران را آغاز کرد، زیرا تمایلی نداشت به شکستها و ضعفش اعتراف کند. هدف این کشور سرپوش گذاشتن بر ناتوانیها و ضعفهایش بود». وی تأکید کرد: «برخی دیگر نیز معتقدند که این اقدام به مثابه هشداری دیگر به خود سعودیها با این مفاد است که تنها اصلاحاتی در عربستان قابل قبول هستند که از سوی ولیعهد تدوین میشوند و اگر عربستانیها بیشتر بخواهند، در معرض خطر خواهند بود که در هر دو حالت منتقدان بن سلمان وی را متهور، خام و عصیانگر میدانند». تنش میان اتاوا و ریاض درحالی شکل گرفته است که در میان کشورهای عربی، عربستان بزرگترین شریک تجاری کانادا محسوب میشود که از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ تجارت میان دو کشور بیش از دو برابر رشد داشته است و کانادا هم یکی از تأمینکنندگان سلاح برای سعودی است.