بيترديد ديپلماسي فرهنگي صحيح و مناسب نهتنها آورده مطلوب و نتيجه مناسبي در اوضاع و احوال فعلي ايجاد ميكند كه براي سالها و نسلهاي آينده كشور تأثيرگذاري و ماندگاري مثبت و مفيدي در پي خواهد داشت،اما هر زماني كه اين سياستها از مسير خود خارج و منحرفشد، به همان اندازه ولو بدتر و عميقتر كشور را دچار خسارات جبرانناپذيري كرد كه با عرض تأسف بايد گفت در مراودات بينالمللي اين حوزه تا به امروز نهتنها كارنامه قابل قبولي پديدار نشده كه بعضاً و در اغلب موارد تعرضات فراواني نيز به اعتبار و آبروي كشور وارد شده است. در اين ميان يكي از موارد بسيار مهم كه به كرات و در غفلت نهادهاي مربوطه رخداده است،مراودات خاص و نامتعارف برخي سفارتخانههاي اروپايي در تهران با نهادهاي هنري و شخص هنرمندان و مديران هنري است،بهعنوان نمونه دو سفارتخانه فرانسه و انگليس چند سالي است كه با فعال كردن رايزنان فرهنگي و وابستگان خاصشان نقش بسيار پررنگ و البته چراغ خاموشي را ايفا ميكنند. نگارنده پيشتر نيز در خصوص اين نفوذ هشدارهايي را درباره اين قسم تحركات سفير و سفارت انگليس داده بود،اما با جابهجاييهاي صورت گرفته در آن سفارتخانه نقش اصلي اين تحركات نامتعارف به ظاهر بر عهده همتاي فرانسوي قرار گرفته است،بهخصوص از زمان حضور سفير جديد كه يك فرد با سابقه اطلاعاتي و امنيتي بلندپايه، بسيار پررنگتر و بسيار فعالتر به نظر ميرسد.
حضور پر رنگ سفير فرانسه در مراسمهاي فرهنگي و هنري
تنها كافي است رفتارهاي شخص سفير و وابسته فرهنگي آن سفارتخانه را زير نظر گرفت تا تحركات بيش از حد و البته نامتعارف آنان در حوزه هنر بهخصوص در سينما و البته بيشتر و با تمركز خاصي بر تئاتر عيان شود؛از برگزاري جشنوارههاي فيلم فرانسه در تهران گرفته تا حضور فعال در چندين جشنواره تئاتري كشور. شايد در نگاه نخست، خوشبينانه و البته سادهلوحانه بيان شود كه اين حضور نهتنها مضر نيست، بلكه بسيار مفيد و مثمرثمر خواهد بود،اما اين نكته كه اساساً ما به ازاي اين فعاليتها و مشاركتها براي نهادهاي هنري بهخصوص در تئاتر كشور چه بودهاست، نكتهاي است كه همواره در تمامي مراودات يكسويه و مغرضانه سفارتخانه بيپاسخ مانده است. اما نكته بسيار مهم و حساس، حضور متوليان و مسئولان امر در اين حوزه است كه هموار با كمكاري و غفلت – البته در خوشبينانهترين حالت ممكن- آب به آسياب دشمن ريخته و هموار همراه آنان طي اين مسير بودهاند.
قراردادي كه در بيخبري بسته شد
اما براي روشنتر شدن تحركات نامتعارف سفارت فرانسه نگارنده سري به سايت اين سفارتخانه زده و مطالب قابلتأملي را يافته است.يكي از آن مطالب در خصوص حوزه تئاتر و مشاركتها در اين بخش است؛حوزهاي كه سال گذشته متأسفانه نهتنها اوضاع مديريتي مناسب و مطلوبي را طي نكرده كه با برخي سوءرفتارهاي مديران مربوطه شائبهها و خسارات بيشماري را براي كشور و نظام ايجاد كرده است. با بررسي بخش فرهنگي سايت سفارت فرانسه عمق فضاحت مديران وقت اداره كل مركز هنرهاي نمايشي كاملاً مشخص و هويدا ميشود و بايد تأسف خورد كه اينچنين زير نفوذ و در خدمت منويات سفارت فرانسه قرارگرفتهاند. حال اين نفوذ به چه قيمتي و با چه اهدافي رخداده است، بماند در زمان مبسوطتر و مفصلتري اما بهعنوان نمونه در بخش مطالب هنري اين سايت آمده است:
«ثمره غناي تعاملات فرانسوي- ايراني در زمينه تئاتر، بستن قرارداد مشاركت ميان تئاتر شهر پاريس و تئاتر شهر تهران باهدف ترجمه آثار، تبادل نمايشها و همچنين تخصصهاست» تنها همين جمله چندين پرسش مهم و اساسي را در ذهن متبادر ميكند و آن اينكه اساساً قراردادي كه سايت سفارت فرانسه به آن اشاره ميكند، چه وقت و در چه زماني بستهشده است؟ چرا از قرارداد فوقالذكر خبر يا اطلاعي در دست نيست؟ تاريخ انتشار مطلب مربوط به سال گذشته است و متأسفانه در اين زمان حداقل در رسانههاي اصلي خبري مبني بر قراردادي بين تئاتر شهر تهران و تئاتر شهر پاريس وجود ندارد و اساساً چه مراوداتي بين سفارت فرانسه با مدير كل وقت مركز هنرهاي نمايشي و مجموعه تئاتر شهر در سال گذشته رخداده است؟ عملكرد سال گذشته آن اداره كل بهخصوص در جشنواره تئاتر فجر به دبيري فرهاد مهندسپور پر از شائبه است. ميزان نفوذ اين سفارتخانه در حوزه تئاتر كشور كاملاً مشخص و روشن است. جشنوارهاي كه به نام انقلاب برپاشده است در نهايت تأسف زير نفوذ سياستها و برنامههاي سفارت فرانسه قرار گرفت.
كارگردان ضد ايراني در جشنواره ايراني
اما افتضاحات اينگونه مراودات زماني آشكار و مشخص ميشود كه سايت مشرق طي يك روشنگري از حضور يك نمايش كه از قضا با حمايت سفارت فرانسه در جشنواره تئاتر فجر حضور دارد،آن را در خروجي خود قرار ميدهد.
در بخشي از يادداشت سايت مشرق آمده است:
در طول چهار سال اخير در جشنواره جهاني فجر شاهد چهرههايي مثل «فابريس پوشو» مدير و سردبير ضد ايراني بخش مستند شبكه ARTE بوديم كه در تهران برايش جشن تولد برگزار كردند؛مدير شبكهاي كه سياهترين و ضد ايرانيترين مستندهاي ساختهشده در ايران را با قيمتهاي غيرمتعارفي ميخريد و شبكه آرته در طول ۱۶ سال اخير در سياه نشان دادن فضاي اجتماعي و سياسي كشورمان سنگ تمام گذاشت. از سوي ديگر مجري اتاق خبر شبكه «من و تو» (نزديك به فرقه بهاييت) در همان جشنواره جهاني فجر بهعنوان ميهمان ويژه حاضر شد و پرويز جاهد، منتقد سينمايي شبكه بيبيسي فارسي حضور پررنگي در اين جشنواره داشت؛ اما اين روند درهاي باز يا به عبارتي بيدروپيكري عرصه فرهنگ يا به تعبير حضرت آيتالله خامنهاي ولنگاري فرهنگي پاياني ندارد؟ روز گذشته در جشنواره تئاتر فجر نمايشي با عنوان تنهايي پرهياهو، برداشتي آزاد از رماني با همين نام از بهوميل هرابا بهصورت پرفورمنس و با حركات موزون (رقص)، توسط افشين غفاريان اجرا و كارگرداني شد،اما حضور اين رقاص معروف، با تعجبي همگاني توأم بود و گويا حضور غفاريان در ايران كاملاً برنامهريزيشده بود. مشخص نيست پس از چهار سال جنجالآفريني سياسي غفاريان در رسانههاي معاند، حضور و اجراي نمايش توسط او در جشنواره فجر انقلاب چه ضرورتي داشته است.
مدير كل هنرهاي نمايشي چه پاسخي دارد
از اين دست اقدامات و افتضاحات در سال گذشته و در زمان مسئول وقت اداره كل هنرهاي نمايشي كشور كم رخ نداده است كه بايد پاسخگوي آن باشند و اين پرسش مهم كه مراودات بينالمللي آقاي مديركل و برخي مديران نزديك به ايشان چگونه و تا چه ميزاني بوده است، مديري كه ركورددار بيشترين مسافرت خارجي آن هم چند مقصد بوده درحاليكه هرگز خبري مبني بر دلايل و اهداف اين سفرها از آن اداره كل منتشر نشد،مسافرتهايي كه همگي در سكوت محض خبري رخدادهاند.
اما در پايان آنچه بسيار مهم و مورد تأكيد است،حضور جريان نفوذ و سيطره سفارتخانه بهخصوص سفارت فرانسه بر تئاتر كشور است به گونهاي كه حتي در نهايت تأسف يكي از تماشاخانههاي شهر نيز ناخواسته و تحت تأثير فضاي پيراموني، نام خود را به نوفل لو شاتو تغيير داده است و اين جريان خزنده و چراغ خاموش براي دوران مديريت جديد اين اداره كل نيز برنامهريزيهاي متنوع و مختلف كرده است،از جمله حضور فعال در جشنواره عروسكي كه در سال جاري قرار است برگزار شود،اما نگارنده شديداً به مديركل فعلي اداره كل هنرهاي نمايشي كشور كه از مديران متعهد و خوشنام و خوشسابقه كشور است، برادرانه توصيه ميكند مراقب اين جريان باشد؛جرياني كه متأسفانه براي حضور در فضاي تئاتري كشور در سال جاري سياستهاي مهم و تاثيرگذاري را اتخاذ كرده است.