به گزارش جوان‌آنلاین، صبح نو در گزارشی نوشت: دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا روز سه‌شنبه خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران را اعلام و تأکید کرد که تحریم‌های جدیدی بر اقتصاد ایران به‌ویژه در بخش صادرات نفت ایران اعمال می‌کند، اما خروج آمریکا از برجام چه تاثیری بر صنعت نفت ایران دارد؟
خروج آمریکا از برجام، بیش از هر حوزه‌ای صنعت نفت ایران را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد چراکه صنعت نفت در دوران پسابرجام، بیش از هر حوزه دیگری در اقتصاد ایران، موفق عمل کرد و میزان فروش نفت ایران در پسابرجام افزایش چشمگیری داشت اما این‌که تأثیر تحریم‌های جدید ترامپ بر حوزه انرژی ایران به چه میزان است، از هم‌اکنون قابل ارزیابی نیست. چراکه این‌بار نه خبری از تحریم‌های شورای امنیت است و نه اتحادیه اروپا با آمریکا همراهی می‌کند. این موضوع مورد تأیید رسانه‌های آمریکایی هم هست، نشریه فارن پالیسی در مطلبی به نقل از کارشناسان اقتصادی نوشته خروج آمریکا از برجام و برگشت تحریم‌ها تأثیر چندانی بر صادرات نفت ایران نخواهد داشت و تاکید کرد؛ احتمال ضعیفی وجود دارد که برگشت تحریم‌های علیه ایران در شرایط کنونی بتواند کارایی تحریم‌های پس از سال۲۰۱۲ را داشته باشد که صادرات نفت ایران را به بیش از نصف کاهش داد. در شرایط کنونی بنا به دلایلی آمریکا قادر نخواهد بود تا با برگشت این تحریم‌ها تاثیری همانند سال‌های پس از ۲۰۱۲ بر صادرات نفت ایران داشته باشد. مهم‌ترین دلیل عدم کارایی تحریم‌های آمریکا علیه ایران این است که کشورهای اروپا و آسیا مهم‌ترین خریداران نفت ایران هستند که تمایل ندارند از آمریکا پیروی کنند.
ایستادگی مشتریان نفتی ایران در برابر تحریم‌ها
همچنین، شبکه خبری بلومبرگ روز چهارشنبه گزارش داد که مشتریان عمده نفت خام ایران برابر تحریم نفتی تهران از سوی آمریکا خواهند ایستاد. بر اساس اعلام بانک MUFG، به‌رغم تلاش‌های قبلی آمریکا برای قرار دادن مشتریان چینی نفت ایران در فهرست سیاه، شرکت‌های نفتی چین گفته‌اند مادامی که اتحادیه اروپا محدودیتی برای پرداخت پول نفت ایران اعمال نکند به خرید نفت از تهران ادامه خواهند داد.
در‌صورتی‌که این نظریه درست باشد، خریداران عمده نفت خام ایران می‌توانند تحریم‌های نفتی ایران را دور بزنند و تأثیر خروج آمریکا از برجام به مراتب کمتر از پیش بینی‌های اولیه کارشناسان بازار نفت خواهد بود، به‌گونه‌ای که لیم جائکون کارشناس شرکت مالی KB در سئول گفت: «من تأثیر چندانی برای بازار آینده نفت خام ایران به‌واسطه خروج آمریکا از توافق هسته‌ای نمی‌بینم. با توجه به افزایش تقاضا، ایران می‌تواند همچنان به چین و هند نفت صادر کند.»
خروج آمریکا از برجام بی‌تأثیر بر صادرات نفت ایران
شاید به همین دلیل است که آقای بیژن زنگنه وزیر نفت شب جمعه (20اردیبهشت‌ماه) با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری خروج آمریکا از برجام را بی‌تأثیر خواند و گفت: با خروج آمریکا از برجام اتفاق قابل ذکری در صادرات نفت و گاز و میعانات گازی کشور نمی‌افتد و درآمدهای ارزی تغییر نمی‌کند، البته نباید این را نادیده گرفت که رییس‌جمهوری آمریکا قصد دارد بهای نفت افزایش یابد اما با ریاکاری اوپک را مقصر نشان می‌دهد.
توطئه نفتی ترامپ و بن‌سلمان
اما ترامپ چگونه قصد دارد تا بهای نفت را افزایش دهد؟ بر اساس نظر کارشناسان، در‌حال‌حاضر، طبق تصمیم سازمان اوپک صادرات کشورهای صادرکننده نفت کاهش یافته و از سویی دیگر تقاضا برای نفت خام نیز افزایش داشته است؛ اعمال محدودیت‌های بیشتر بر صادرات نفت ایران قیمت‌های کنونی را به‌شدت افزایش خواهد داد و در نتیجه اقتصاد کشورهای مصرف‌کننده بزرگ نفت مانند آمریکا و چین نیز
متضرر می‌شوند.
زنگنه در یک ماه گذشته بارها اعلام کرده که ترامپ و برخی اعضای اوپک برای افزایش قیمت نفت تبانی کرده‌اند. زنگنه به وضوح به احتمال تبانی عربستان و آمریکا برای افزایش قیمت‌ها اشاره دارد. در واقع در شرایطی که عربستان به شدت نیازمند قیمت‌های بالاتر نفت است، تلاش‌های این کشور برای افزایش قیمت‌ها در خلال توافق اوپک چندان جوابگو نبوده است. حال به لطف خروج ترامپ از برجام رسیدن نفت به ۱۰۰دلار به یکی از پیش‌بینی‌های رایج بازار تبدیل شده است! با بازگشت تحریم‌ها علیه ایران دیگر عربستان نگرانی از قیمت نفت نخواهد داشت.
منافع آمریکا از تبانی با عربستان
خروج آمریکا از برجام، نه تنها افزایش قیمت نفت و امیدواری عربستان برای اجرای طرح‌های اقتصادی‌اش را به همراه دارد، بلکه موجب افزایش قدرت سیاسی این کشور در منطقه نیز می‌شود. در واقع «خروج از برجام» باج بزرگی است که آمریکا در قبال امتیازات بسیاری که ظرف یک سال گذشته از عربستان دریافت کرده، به این کشور داده است. وعده برای عرضه اولیه سهام آرامکو در بورس نیویورک و ساخت پالایشگاه در این کشور تماماً بخش‌های کوچکی از اقناع طمع ترامپ برای جذب هرچه بیشتر سرمایه در آمریکاست.
حال به نظر می‌رسد با خروج آمریکا از برجام، حساب ترامپ با بن‌سلمان صاف شده است. از سویی دیگر این اوضاع به نفع آمریکا هم تمام می‌شود، همانطور که پیش از این زنگنه گفته است آمریکا می‌خواهد با بالا نگه داشتن قیمت نفت، تولید شیل اویل را در این کشور فعال و اقتصادی کند. زمانی‌که قیمت نفت پایین بود تولید نفت شیل نیز پایین آمده بود؛ اما اکنون که قیمت بالا رفته تولید نیز بالا می‌رود. حال با حذف بخشی از نفت ایران از بازار نفت، جای بیشتری برای صادرات نفت آمریکا باز خواهد شد، موضوعی که اندی لیپو، رییس موسسه لیپو اویل نیز بر آن تاکید کرده و گفته است که تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از توافق هسته‌ای و برقراری مجدد تحریم‌های ایران، موجب حذف بخشی از نفت ایران از بازار جهانی خواهد شد و ضمن افزایش قیمت نفت، تقاضا برای نفت آمریکا را افزایش خواهد داد. صادرات نفت آمریکا در ماه مارس به ۶۷/۱میلیون بشکه در روز رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال به رقم ۵/۲میلیون بشکه در روز برسد. بههرروی با توطئه‌های ترامپ اما به نظر می‌رسد که خروج آمریکا از برجام تاثیری ندارد، در سال2012، وضع تحریم‌های سختگیرانه علیه صنعت نفت ایران موجب شد که میزان صادرات نفت کشورمان به میزان حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش یابد. تکرار چنین وضعیتی موجب دو برابر شدن کمبود عرضه مورد انتظار در بازار نفت در نیمه دوم سال خواهد شد. هرچند بزرگ‌ترین جهش در صادرات نفت ایران بعد از لغو تحریم‌ها در بازار اروپا و به‌ویژه ایتالیا، اسپانیا، یونان و فرانسه اتفاق افتاده، اما میزان صادرات نفت ایران به اروپا تنها به سه‌چهارم رقم قبل از تحریم‌ها رسیده است.
میزان صادرات نفت ایران در بازارهای توسعه‌یافته آسیایی یعنی ژاپن و کره‌جنوبی حتی کمتر نیز شده است. این دو کشور قبل از وضع تحریم‌ها مجموعاً حدود نیم‌میلیون بشکه در روز از ایران نفت خریداری می‌کردند، اما این رقم هم اکنون حدود نصف رقم قبل از تحریم‌هاست. در مقابل، دو کشور چین و هند به مشتریان علاقه‌مند نفت ایران تبدیل شده‌اند و میزان خرید آن‌ها از ایران افزایش یافته است.
پیمان‌های پولی دوجانبه شکستی برای تحریم‌ها
بههرروی بعید به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا تمایلی به وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران داشته باشد. در این شرایط چگونه می‌توان اطمینان یافت که خروج آمریکا از برجام تاثیری واقعی بر صادرات نفت ایران داشته باشد؟ یک رویکرد مؤثر می‌تواند وضع تحریم‌های بانکی مشابه دوران قبل از برجام باشد، اما این رویکرد مناسبی نیست زیرا به گفته تحلیل‌گران موسسه کردیت سوییس، خریداران چینی و هندی ممکن است برای دور زدن تحریم‌های بانکی آمریکا از ارزهای محلی خود استفاده کنند.
البته ابزار تحریم اقتصادی به ویژه در بخش پولی و بانکی بسیار ناکارآمد است و لذا نمی‌توان پذیرفت که لغو برجام از سوی ترامپ به ضرر روابط بین بانکی ایران خواهد بود. در این راستا پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه کانون توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته و این کشورها، به‌دلیل پایان دادن به سلطه دلار و مقابله با تحریم‌های اقتصادی، ایجاد این پیمان‌ها را در دستور کار قرارداده‌اند.
حتی خروج شرکت‌های سرمایه‌گذار از جمله توتال هم مانند گذشته مشکل‌ساز نیست چراکه شرکت CNPC چین برای خرید کل سهام شرکت توتال فرانسه در پروژه پارس جنوبی درصورت خروج توتال از این قرارداد به‌دلیل تحریم‌های آمریکا اعلام آمادگی کرده است.
مهلت ۶ماهه ترامپ به مشتریان نفت ایران
حال دولت آمریکا به متحدانش ۱۸۰روز فرصت داده تا از قراردادهای نفتی با ایران خارج شوند و تصریح کرده که تمایل دارد به‌سرعت ممانعت از فروش نفت ایران را آغاز کند. دولت آمریکا گفته است که به سراغ کشورهای دیگری که با ایران تجارت می‌کنند خواهد رفت و به‌ویژه بیمه‌های اتکایی را هدف قرار داد که می‌تواند حمل‌ونقل نفت ایران را با مشکل مواجه نماید. خزانه‌داری آمریکا همچنین گفته، به دقت «میزان و درصد کاهش خرید نفت از ایران» در طی 180روز آینده را رصد می‌کند و تنها به کشورهایی اجازه ادامه خرید نفت از ایران را می‌دهد که در این مدت خرید نفت از این کشور را کاهش دهند.
