محمد خزاعي، تهيه‌كننده شناخته‌شده سينما و دبير اسبق جشنواره فيلم فجر امسال با دو فيلم «به وقت شام» و «امپراطور جهنم» در جشنواره فيلم فجر حضور دارد. وي كه چند روزي است به سمت دبيري جشنواره بين‌المللي فيلم مقاومت انتخاب شده، در گفت و گو با «جوان» از شرايط فيلم «امپراطور جهنم» در جشنواره و حواشي پيرامون اين فيلم توضيحاتي داده است.
امپراطور جهنم» قرار بود در دوره قبل جشنواره حضور داشته باشد و اين امر محقق نشد، حضور اين فيلم در جشنواره سي‌و‌ششم با حرف و حديث‌هايي همراه شده،در اين باره توضيح مي‌دهيد؟
فكر مي‌كنم بهترين توضيحات را داروغه‌زاده، دبير جشنواره بيان كرده كه پذيرش فيلم كاملاً بر اساس آيين‌نامه جشنواره فيلم فجر بوده است. سال گذشته هيئت انتخاب نسخه كامل فيلم را نديده بود و بعد از آن ما خودمان درخواست كرديم كه فيلم از جشنواره كنار گذاشته شود.
گويا نسخه ارائه شده به جشنواره نسبت به نسخه قبلي تفاوت‌ها دارد، درست است؟
فيلم امسال با تيتراژ، حدود 85 دقيقه است، در حالي كه فيلم سال گذشته 130 دقيقه بود. تقريباً مي‌شود گفت فيلم خنثايي نسبت به سال گذشته شده است.
تغییرات و مميزي شامل چه چیزی بوده؟
نقش عربستان در ايجاد داعش و همچنين نقش اتحاديه اروپا در اين فيلم كمرنگ شده است. حتي شايد بيننده «امپراطور جهنم» به خاطر اين مميزي‌ها چندان با قصه فيلم جديد ارتباط برقرار نكند و حتي با برخي از صحنه‌هاي فيلم هم دچار مشكل شود.
به عنوان كسي كه دو فيلم در حوزه سينماي سياسي ساخته، فضا براي فعاليت در اين ژانر را چطور مي‌بينيد؟
هر كسي كه وارد فضاي فيلم سياسي مي‌شود بايد خود را براي روبه‌رو شدن با مشكلاتش هم آماده كند. ساخت قلاده‌هاي طلا، بازتاب‌هاي زيادي را هم به‌همراه داشت كه برخي از آنها مثبت و برخي منفي بود،اما وقتي در «امپراطور جهنم» سراغ سياست خارجي رفتم، مشكلات به مراتب بيشتر شد. كساني كه هنوز به رابطه با عربستان اميدوارند از ساخت اين فيلم ناراحت شدند و شروع به فشار آوردن كردند.
مميزي‌ها ناشي از همين فشار‌ها بود؟
مي شود گفت اينقدر نقد‌ها و پيشنهادهاي متعددي درباره فيلم به ما شد كه خودمان ناخواسته دچار مصلحت‌انديشي شديم و فيلم را مميزي كرديم.
اين نقد‌ها و پيشنهاد‌ها از سوي ارشاد بود يا مثلاً دستگاه ديپلماسي؟
نه، مربوط به وزارت ارشاد نبود،اتفاقاً وزارت ارشاد و بنياد سينمايي فارابي چه در زمان ايوبي و چه در زمان حيدريان و همكارانشان كمال همكاري را با فيلم داشتند و از اين جسارت برخوردار بودند كه پشت فيلم بايستند. از همه تلاش‌هاي وزارت ارشاد و فارابي تشكر مي‌كنم،اما درباره اينكه چه چيز باعث مميزي شد،بايد بگويم كه وقتي جامعه محافظه‌كار شود، سينما هم به تبع آن محافظه‌كار مي‌شود. سينماگر وقتي مي‌بيند اگر مسائلي را در فيلمش مطرح كند كه حتي زندگي شخصي‌اش را تحت‌تأثير قرار مي‌دهد يا روي حضورش در جشنواره‌هاي داخلي و خارجي تأثير مي‌گذارد يا اينكه بعد از بيان آن مطالب آنطور كه بايد از وي حمايت نمي‌شود، پا پس مي‌كشد و به جاي اينكه يك فيلم سياسي بسازد، حرفش را در يك سكانس از يك فيلم اجتماعي بيان مي‌كند.
چرا هنوز فيلمساز ايراني به جسارت لازم براي ساخت فيلم سياسي بین‌المللی نرسيده است؟
فيلم سياسي به معناي نقد سياسي است. وقتي يك مجموعه، سازمان يا نهاد داراي فساد است و در يك فيلم سينمايي اين فساد نقد مي‌شود، قاعدتاً آن مجموعه هم ساكت نخواهد نشست و به مقابله مي‌پردازد. در اينجا است كه فيلمساز وارد يك مبارزه فرهنگي مي‌شود. وقتي از فيلمساز در اين مبارزه حمايت نشود قاعدتاً آن را رها مي‌كند و سراغ فيلم‌هاي اجتماعي و كمدي مي‌رود كه جنبه سرگرم‌كنندگي دارد. اين سياست فرهنگي است كه به هنرمند اجازه مي‌دهد در فضاي نقد سياسي وارد شود و از وي در مقابل تهديد‌ها حمايت كند.
امپراطور جهنم كه نقد مسئله‌اي بين‌المللي را مطرح مي‌كند، چرا تحت فشار قرار گرفت؟
در حوزه بين‌الملل اوضاع به مراتب بدتر است. ما فقط چهار سال دوندگي كرديم تا مجوز ساخت فيلمنامه را بگيريم. خيلي‌ها آن زمان مي‌گفتند نگاهتان نسبت به عربستان درست نيست. آنقدر محافظه‌كاري كردند كه حتي نتوانيم به نقد وهابيت بپردازيم. آنقدر به سينماي استراتژيك نپرداخته و در آن سرمايه‌گذاري نكرده‌ايم كه حتي ارزش آن را نمي‌دانيم. در حالي كه در دنيا كشورها براي گفت و گو با جهان از سينما استفاده مي‌كنند، خيلي از سياست‌هاي دولت‌ها در بعد بين‌المللي از طريق فيلم‌هايي كه مي‌سازند، منتشر مي‌شود. در جهان كنوني ديپلماسي فرهنگي بسيار مؤثرتر و قوي‌تر از ديپلماسي سياسي است.
با انفعال ميدان را خالي نمی‌كنيم؟
زماني كه شيخ طادي فيلم «شكارچي شنبه» را ساخت هم با چنين مشكلات عديده‌اي روبه‌رو شد. ما آنقدر محافظه‌كار شده‌ايم كه عربستان جسارت مي‌كند و انيميشني ضعيف درباره حمله به ايران مي‌سازد! تا كي قرار است سكوت كنيم و حرفي نزنيم؟ اگر روزي امكان ديده‌شدن نسخه كامل «امپراطور جهنم» فراهم شود، مشاهده مي‌كنيد اين فيلم چه موضعي داشته است.
مي‌شود گفت در جشنواره سال آينده فيلم مقاومت اين ضعف‌ها جبران مي‌شود؟
جشنواره فيلم مقاومت در مقام سياستگذاري توليد نيست و من نمي‌توانم بر روند توليد فيلم سينماي دفاع مقدس و مقاومت تأثير بگذارم. تنها كاري كه از دستم بر مي‌آيد اين است كه مرور خوبي بر توليدات سينماي ايران داشته باشيم و در بعد بين‌المللي نيز جشنواره مقاومت را براي فيلمسازان مستقلي كه پايگاهي براي حمايت و ديده‌شدن آثار ضدسلطه‌شان ندارد، تبديل كنيم.
