شاهد توحيدي
بي‌ترديد خاطرات نمايندگان دول شاخص خارجي در ايران هنگام اوجگيري انقلاب، از شاخص‌ترين منابع مطالعاتي درباره شرايط رژيم شاه از يكسو و وضعيت ايران در آستانه انقلاب از سوي ديگر به شمار مي‌رود. اين گزارشات و خاطرات از اين جنبه كه از سوي چشمي سوم ديده شده و جنبه بي‌طرفي بيشتر از خاطره‌‌نگاري‌هاي سران و مسئولان رژيم شاه در آن ديده مي‌شود، قابل استناد‌تر به نظر مي‌آيد. بهانه نگارش اين يادداشت كوتاه، انتشار خاطرات «آنتوني بارسونز» سفير انگليس درايران هنگام انقلاب، از سوي مركز اسناد انقلاب اسلامي است. سيدمحمدصادق حسيني عسكراني مترجم اين اثر، ديباچه‌اي را كه براين نگاشته، اينگونه آغاز كرده است:«حافظه تاريخي ملت ايران هرگز سابقه استعماري، خيانت‌ها و دخالت‌هاي مستمر انگليس را در كشورمان فراموش نمي‌كند. تاريخ معاصر ايران حوادث بسيار تلخي را به خود ديده كه در بسياري از آنها دولت انگلستان نقش اصلي را ايفا كرده است. حمايت از حركت‌هاي تجزيه‌طلبانه در نقاط مختلف و جدايي بخش‌هايي از خاك ايران، تأسيس و تقويت فرقه‌هاي ضاله براي ايجاد تفرقه تقويت حكومت‌هاي استبدادي در ايران، حمايت از دو كودتاي ننگين 1299 و 1332 كه به ديكتاتوري پهلوي انجاميد، دخالت در تغيير دولت‌ها، اخذ امتيازات ظالمانه، غارت ثروت‌هاي ملي و همكاري در سركوب حركت‌هاي آزاديخواهانه و استقلال‌طلبانه ملت ايران بخشي از سوابق ننگين انگليس در ايران به شمار مي‌رود. مروري بر اين حوادث بازخواني تاريخ معاصر و مطالعه اسناد و مدارك دخالت انگليس در ايران را ضروري مي‌نمايد.
كتاب حاضر خاطرات آنتوني پارسونز، سفير انگليس در ايران در زمان پيروزي انقلاب اسلامي است كه به شرح حوادث آن دوره مهم تاريخ معاصر اختصاص دارد. پارسونز پنج سال از دوران فعاليت ديپلماتيك خود را در ايران گذراند. در اين اثر نيز طبق سنت مألوف شاهد مقاومت و مخالفت انگليس در برابر انقلاب اسلامي و استقلال‌طلبي ملت ايران هستيم؛ به‌طوري كه پارسونز بارها نگراني و مخالفتش را از سقوط شاه و وقوع انقلاب اسلامي ابراز مي‌كند.»
مترجم در ادامه مقدمه خود، سر آنتوني پارسونز، سفير كبير سابق انگليس در ايران و نويسنده اين خاطرات را اينگونه معرفي مي‌كند:«سر آنتوني پارسونز، سفير كبير سابق انگليس در ايران كه مدت پنج سال از سال 1974م (1352ش) تا 1979م (1357ش) عهده‌دار اين سمت در ايران بود، ديپلمات حرفه‌اي است كه قبل از احراز سمت سفير انگليس در ايران، در تركيه، اردن، مصر، سودان و بحرين خدمت كرده و آخرين سمت وي قبل از سفارت انگليس در ايران، معاونت امور خاورميانه در وزارت امور خارجه انگلستان بود.
پارسونز در اوايل سال 1979م، كمي قبل از پيروزي انقلاب اسلامي به لندن بازگشت و تا سال 1982 رياست هيئت نمايندگي انگلستان در سازمان ملل متحد را به عهده داشت و در اين سمت نيز با مسائل مربوط به ايران از جمله ماجراي گروگانگيري و جنگ ايران و عراق سروكار داشت. آخرين سمت رسمي پارسونز مشاور مخصوص مارگارت تاچر، نخست‌وزير انگلستان در امور خارجي بود. وي در پايان سال 1983 بازنشسته شد و اين كتاب نخستين اثر او درباره مأموريت‌هاي سياسي‌اش در خارج از انگلستان است.
«غرور و سقوط» بيان خاطرات دوران اقامتش در ايران در مقام سفير انگليس است. پارسونز در اين كتاب كوشيده است مشاهداتش را درباره اشخاصی نظير خاندان سلطنتي، رجال مملكتي، سفرا، نمايندگان خارجي و. . . و همچنين حوادث رخ داده طي اقامت پنج ساله‌اش در ايران از جمله فراز و نشيب‌هاي اجتماعي، اقتصادي و سياسي، اقدامات شاه، چگونگي تعارضات بين رژيم و مخالفانش، تظاهرات، اعتصاب‌ها و درگيري‌هاي بين ارتش و مردم به‌پاخاسته و نظاير اينها را تشريح كند. او سعي كرده است بيان خاطراتش همراه با تحليل و علت‌يابي حوادث باشد. به دليل ارتباط نزديك با شاه، اعضاي خاندان سلطنتي و سران رژيم خاطرات وي مي‌تواند بازگوكننده مطالبي باشد كه كمتر در اختيار ما قرار داشته است. البته قضاوت درباره ميزان صحت و بي‌طرفي او در اظهارنظرهايش نيز به عهده خواننده است.»
