ديگر كسي نه حرفي از بركناري بشار اسد مي‌زند و نه «شورشي ميانه‌رو» در سوريه پيدا مي‌شود، بلكه همه نگاه‌ها به «رقه» دوخته شده است؛ جايي كه بازيگران اصلي براي رسيدن زودتر به به پايتخت خلافت خود خوانده داعش رقابت مي‌كنند تا شكست اين گروه تروريستي را به نام خود ثبت كنند و هم در مذاكرات سياسي براي آينده سوريه اهرمي مؤثر به دست بياورند.
اين بازيگران به صورت كلي به سه جبهه تقسيم مي‌شوند كه منافع آنها با يكديگر گاهي تعارض و گاهي همپوشاني پيدا مي‌كند: -1 امريكا كه از كردها به عنوان نيروي زميني خود استفاده مي‌كند -2 تركيه و نايبانش (شورشيان به اصطلاح ميانه‌رو عرب و تركمن سوري -3 ارتش سوريه كه از حمايت روسيه و محور مقاومت بهره‌مند است. حالا با تحولات اخير، به ويژه در منبج به نظر مي‌رسد تركيه از گردونه اين رقابت خارج شده است و اين كردها و ارتش سوريه هستند كه انتظار مي‌رود وارد اين شهر شوند. براي درك بهتر تحولات، اجازه بدهيد به سه ماه پيش برگرديم، زماني كه نيروهاي دولتي با كمك متحدان خود آخرين مناطق شرقي حلب را آزاد كردند و ميخ پاياني را بر پروژه غربي «تغيير رژيم» كوبيدند. در پي اين دستاورد، آنكارا، مهم‌ترين حامي مخالفان پاي ميز مذاكراتي در «آستانه» نشست كه در طرف مقابل آن دو متحد كليدي دمشق، يعني تهران و مسكو قرار داشتند.
تركيه با داشتن 700 كيلومتر مرز مشترك با سوريه، رگ حيات گروه‌هاي مسلح را در دست دارد. متحدان دمشق به خوبي مي‌دانند تا زماني كه آنكارا به حمايت خود از گروه‌هاي مسلح در شمال سوريه پايان ندهد، بازگشت امنيت و صلح به اين كشور به سختي ممكن خواهد بود. ايران و روسيه براي همراه كردن تركيه با خود به صورت زيركانه‌اي از سياست «چماق و هويچ» استفاده مي‌كنند. آنها در قبال تغيير اولويت‌هاي سياست تركيه، با ورود ارتش اين كشور به شمال سوريه جهت جلوگيري از پيشروي كردها به سمت سواحل مديترانه موافقت كردند. كردها مرداد سال جاري 1395 بدون توجه به هشدارهاي اردوغان از غرب رودخانه فرات عبور كرده و شهر منبج را از كنترل داعش آزاد كرده بودند. آنها قصد داشتند با تسلط بر جرابلس و الباب كانتون‌هاي كوباني و جزيره را به عفرين وصل كنند و بيش از هر زماني به آرزوي خود براي دستيابي به منطقه مستقل كردي نزديك شوند.
مهار جاه‌طلبي كردها كه از حمايت امريكا برخوردار هستند، نتيجه خوشايندي براي دمشق نيز محسوب مي‌شد و به همين دليل به صورت ضمني با ورود ارتش تركيه به عنوان سدي در مقابل توسعه‌طلبي آنها استقبال كرد، اما دولت سوريه و متحدانش هر وقت احساس كردند آنكارا قصد دارد پا را كج بگذارد يا با چماق بر سر آن بكوبد با ترفندهاي سياسي آنكارا را در شرايط بن بست قراردادند. نقطه اوج اين سياست را مي‌توان در شهر شمالي منبج به وضوح ديد. تركيه پس از رسيدن به الباب قصد داشت به سمت منبج و سپس رقه حركت كند اما اين هدف تركيه در پي توافق هوشمندانه كردها با مسكو و دمشق ناكام ماند؛ كردها بعضي مناطق تحت كنترل خود را با وساطت مسكو به ارتش سوريه تحويل دادند تا به عنوان حائل بين آنها و تركيه عمل كنند. قرار گرفتن نيروهاي دولتي در اين موقعيت بهترين نتيجه‌اي بود كه مي‌توانست براي دمشق شكل بگيرد، اين اقدام از يك طرف باعث وابستگي بيش از پيش كردها به دولت سوريه مي‌شود، چراكه آنها براي عبور از كانتون‌هاي جزين و كوباني به عفرين بايد از مناطق تحت كنترل دولت استفاده كنند و از طرف ديگر مانع از پيشروي تركيه به سمت رقه شوند.
با قرار گرفتن ارتش سوريه در شهر منبج مسير تركيه به سمت رقه بسته مي‌شود و اين كشور نه تنها از گردونه رقابت خارج مي‌شود بلكه شاهد افزايش اعتبار و قدرت دشمن ديرينه خود يعني كردها خواهد بود، مسئله‌اي كه باعث مي‌شود آنكارا از واشنگتن فاصله بگيرد و بيشتر به دمشق گرايش پيدا كند. البته اينجا يك احتمال ديگر وجود دارد و آن اينكه تركيه تصميم بگيرد نيروهاي دولتي سوريه را در منبج هدف قرار بدهد و به سمت منبج پيشروي كند، هر چند با توجه به اينكه حمله به مواضع ارتش سوريه حمله به مواضع روسيه محسوب مي‌شود، بعيد است آنكارا دست به اين اقدام به صورت جدي بزند.
از طرف ديگر، قرار گرفتن نيروهاي ارتش سوريه بين تركيه و كردها نتيجه مطلوبي براي امريكا نيز محسوب مي‌شود چراكه مانع درگيري دو جرياني مي‌شود كه هر دو به نوعي از حمايت واشنگتن برخوردار هستند. حمايت امريكا از كردها و تركيه بدون توجه به دشمني ديرينه‌اي كه بين آنها وجود دارد هم‌اكنون به يكي از بزرگ‌ترين چالش‌هاي كاخ سفيد تبديل شده است و همين مسئله باعث مي‌شود بعضي ناظران بگويند امريكا جهت مهار تنش بين كردها و ترك‌ها احتمالا مجبور خواهد شد به گزينه شوراهاي محلي وفادار به دولت مركزي در رقه روي بياورد. تركيه صراحتاً با تسلط كردها بر رقه مخالفت كرده و امريكايي‌ها نيز حاضر نيستند بيش از اين باعث رنجش متحد خود در ناتو شوند و از طرف ديگر كردها مي‌دانند اكثريت عرب زبان رقه علاقه‌اي ندارند كردها بر آنها حكومت كنند. بنابراين تحويل رقه پس از شكست داعش به شوراي محلي مي‌تواند گزينه‌اي رضايت‌بخش براي همه بازيگران، البته بيش از همه براي دمشق باشد.
در پايان محور مقاومت كارتي دارد كه در صورت به كارگيري مي‌تواند نقشي كليدي در تغيير موازنه به نفع دمشق داشته باشد. فرماندهان حشد‌الشعبي عراق اعلام كرده‌اند پس از آزادسازي موصل آماده حركت به سمت مرزسوريه و تعقيب تروريست‌هاي داعش تا رقه هستند. زمينه‌هاي استفاده از اين كارت با حملات هوايي چند روز گذشته جنگنده‌هاي عراقي به مناطقي در رقه در حال مهيا شدن است. با توجه به متغيرهاي زياد و پويايي بالاي جنگ سوريه پيش‌بيني اينكه رقابت كردها و ارتش سوريه در رقه چگونه پيش خواهد رفت سخت است اما آنچه مشخص است اينکه شكست داعش در رقه قطعي به نظر مي‌رسد و احتمال اعاده حاكميت مركزي بر اين بخش سوريه در آينده‌اي نه چندان دور وجود دارد.
